Cân nhắc nguồn lực ngân sách khi mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc

Xử phạt nghiêm minh tình trạng chậm, trốn đóng bảo hiểm xã hội

So với luật hiện hành, dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) mở rộng 5 đối tượng tham gia BHXH bắt buộc như: chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh, người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố, người quản lý doanh nghiệp, người đại diện cổ phần vốn nhà nước…

Theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Dương), việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc là cần thiết, phù hợp với tâm tư, nguyện vọng và kiến nghị của cử tri trong nhiều năm gần đây.

Việc tham gia BHXH của chủ hộ kinh doanh trong thời gian qua cũng gặp nhiều vướng mắc trong thực tiễn thi hành Luật BHXH năm 2014, gây ảnh hưởng đến quyền lợi của chủ hộ kinh doanh cá thể. Việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH đương nhiên sẽ mở rộng mạng lưới bao phủ BHXH, tạo mạng lưới an sinh xã hội vững chắc và hiệu quả.

Đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai (đoàn Hưng Yên)

Tán thành nội dung này, song đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai (đoàn Hưng Yên) đề nghị cần đánh giá tác động đến các chi phí phát sinh, đồng thời cần có chế tài xử phạt nghiêm minh để tránh tình trạng chậm và trốn đóng BHXH.

Đại biểu phân tích, theo báo cáo đánh giá tác động chính sách trong dự án luật, có gần 2 triệu hộ đăng ký kinh doanh, khoảng 270.000 người hoạt động không chuyên trách ở thôn tổ dân phố, chưa kể ba nhóm đối tượng còn lại chưa có thống kê cụ thể.

Thực tiễn vừa qua cho thấy, tình trạng trốn, nợ đóng BHXH đối với các đối tượng dễ quản lý hơn vẫn chưa được giải quyết triệt để. Do đó nếu mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc như dự thảo luật cần phải có chế tài quy định kiểm soát và thực hiện xử phạt nghiêm minh, để đảm bảo tính hiệu lực, hiệu quả của các quy định…

Đại biểu Trần Thị Thanh Hương (đoàn An Giang) cho rằng, vấn đề cần quan tâm khi mở rộng việc tham gia BHXH bắt buộc là nhiều người trong số nhóm đối tượng dự kiến được mở rộng như nhóm người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố, nhóm người làm việc không trọn thời gian, nhóm người quản lý, điều hành hợp tác xã đều là những người có thu nhập thấp. Chính vì vậy, cần tiếp tục rà soát và đánh giá kỹ hơn các tác động của các chính sách liên quan về bảo hiểm y tế, BHXH một lần…

Đánh giá kỹ các chính sách liên quan để đảm bảo tính khả thi

Cùng quan điểm này, đại biểu Phạm Thị Kiều (Đắk Nông) cho biết, hiện nay phụ cấp hàng tháng với nhóm người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố rất thấp mà phải trích nộp BHXH thì phần thực nhận của họ sẽ còn thấp hơn.

Trong khi đó, số lượng nhóm này trên cả nước rất lớn nên phần ngân sách nhà nước chịu trách nhiệm đóng cũng không nhỏ. Do đó, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo cần có đánh giá, phân tích kỹ lưỡng về khả năng đảm bảo ngân sách cho các đối tượng này.

Đại biểu Phạm Thị Kiều (Đắk Nông)

Về đối tượng người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện vốn tại doanh nghiệp… không hưởng tiền lương, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ hơn vấn đề này, do các đối tượng này không phải là người hưởng tiền lương và chưa chắc chắn là “có việc làm, thu nhập ổn định, thường xuyên” để tham gia BHXH. Theo đại biểu, chỉ nên quy định hình thức khuyến khích tham gia BHXH bắt buộc đối với các đối tượng này.

Còn theo đại biểu Tô Văn Tám (Kon Tum), dự thảo Luật mở rộng với nhóm người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn từ đủ 1 tháng trở lên, kể cả không giao kết hợp đồng lao động… là rất rộng và khá bao trùm.

Tuy nhiên, đại biểu băn khoăn về những chế tài để đảm bảo tính khả thi của quy định này, bởi thực tế đối tượng lao động này rất rộng, thường xuyên di chuyển trong khi hiện nay chúng ta chưa có cơ sở dữ liệu về lao động, cho nên không thể nắm hết được đối tượng lao động này.

Góp ý về nội dung này, đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga (Quảng Bình) cũng băn khoăn về tính khả thi trong tổ chức thực hiện và đề nghị ngoài thủ tục hành chính đơn giản thì Nhà nước cần phải có chính sách khuyến khích bước đầu bù đắp một phần đối với các đối tượng này; có chính sách bảo hiểm bắt buộc linh hoạt theo nguyên tắc đóng ít - hưởng ít, đóng nhiều - hưởng nhiều để tạo sự lựa chọn và sự hấp dẫn cho người tham gia.

Theo đại biểu Trần Thị Hiền (Hà Nam), quá trình triển khai trên thực tế cần có những điều chỉnh và có thể cân nhắc để bảo đảm tính tương thích, khả thi khi quy định mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.

Đối với nhiều dự án, công trình cụ thể ở các vùng sâu, vùng xa, vùng miền núi, nơi có ít nhà máy, công ty…, ít có điều kiện để người lao động có thể làm việc dài hạn, khi triển khai, người sử dụng lao động phải huy động lao động nông nhàn theo mùa vụ và theo quy định phải đóng BHXH cho họ.

Việc tham gia với mức lương không cao do chủ yếu làm các công việc đơn giản, thời gian ngắn. Khi dự án, công trình kết thúc, người lao động lại quay trở về với công việc đồng áng thường ngày và gần như rất ít có cơ hội quay lại tiếp tục tham gia thị trường lao động để có thể đóng BHXH.

Do đó, đại biểu đề nghị ban soạn thảo cần cân nhắc để có thể phân loại và quy định thêm một số điều kiện để cho phép một số trường hợp cụ thể nên trao quyền cho người lao động được lựa chọn việc nhận tiền công bao gồm cả phần BHXH để thu nhập được tốt hơn thay vì phải đóng BHXH bắt buộc./.