Hoàn thiện cơ chế cho DATC: Khơi thêm nguồn lực cho tăng trưởng

"Định danh" rõ ràng vai trò của DATC

Sau hơn bốn năm thực hiện Nghị định số 129/2020/NĐ-CP, Công ty TNHH Mua bán nợ Việt Nam (DATC) đã vận hành trong một khuôn khổ pháp lý tương đối đầy đủ so với giai đoạn trước. Tuy nhiên, quá trình tổng kết việc thi hành Nghị định này cho thấy nhiều quy định đã không còn theo kịp sự phát triển của thị trường mua bán nợ và yêu cầu tái cơ cấu doanh nghiệp ngày càng phức tạp.

Một số cơ chế từng phù hợp trong bối cảnh cũ nay trở thành lực cản, khiến DATC chưa phát huy hết vai trò là tổ chức mua bán, xử lý nợ và tài sản mang tính chính sách, đồng thời hoạt động theo nguyên tắc thị trường.

Thực tế hoạt động cho thấy, DATC không chỉ mua và bán nợ đơn thuần, mà tham gia sâu vào quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp, xử lý các vấn đề tài chính tồn đọng kéo dài, gắn với bảo toàn vốn nhà nước và ổn định việc làm cho người lao động.

Đảng bộ Công ty TNHH Mua bán nợ Việt Nam (DATC) tổ chức Đại hội nhiệm kỳ 2025 - 2030.

Tuy nhiên, khuôn khổ pháp lý hiện hành chưa tạo đủ “độ mở” để DATC khai thác hiệu quả tài sản hình thành từ xử lý nợ, cũng như thiếu các công cụ linh hoạt trong bán nợ, bán vốn và xử lý tài chính doanh nghiệp sau tái cơ cấu. Đây là những “điểm nghẽn” lớn, làm kéo dài thời gian xử lý nợ, giảm hiệu quả sử dụng vốn và làm tăng chi phí xã hội.

Một nguyên nhân quan trọng khác xuất phát từ sự thay đổi nhanh chóng của hệ thống pháp luật liên quan. Việc Luật số 68/2025/QH15, Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024 (được sửa đổi, bổ sung năm 2025), Luật Đất đai năm 2024, Luật Kinh doanh bất động sản năm 2023 được ban hành đã tạo ra nhiều quy định mới, trong khi Nghị định 129/2020/NĐ-CP chưa được cập nhật tương thích. Nếu không kịp thời sửa đổi, cơ chế hoạt động của DATC sẽ đứng trước nguy cơ thiếu thống nhất pháp lý, làm gia tăng rủi ro trong quá trình triển khai các phương án xử lý nợ và tài sản.

Do đó, yêu cầu đặt ra là cần có sự sửa đổi, bổ sung hành lang pháp lý để làm rõ và “định danh” lại vai trò của DATC là công cụ của Chính phủ trong cơ cấu lại doanh nghiệp thông qua hoạt động mua, bán, xử lý nợ và tài sản. Việc nhấn mạnh chức năng này không chỉ có ý nghĩa về mặt pháp lý, mà còn giúp phân biệt rõ DATC với các chủ thể mua bán nợ thuần túy vì lợi nhuận, đồng thời tạo cơ sở để thiết kế các cơ chế đặc thù về tài chính, kế toán, đánh giá hiệu quả và giám sát hoạt động.

Mở rộng không gian hoạt động phù hợp với thực tiễn thị trường

Một nội dung quan trọng khác là không gian hoạt động của DATC cũng cần được mở rộng theo hướng phù hợp với thực tiễn thị trường. Việc bổ sung, làm rõ các ngành nghề như kinh doanh bất động sản hình thành từ xử lý nợ, quản lý và khai thác tài sản công, xử lý các khoản nợ có nguồn gốc từ Chính phủ, hay triển khai đấu giá nợ và tài sản trực tuyến phản ánh nhu cầu tất yếu của quá trình xử lý nợ hiện đại. Nếu chỉ giới hạn DATC trong khuôn khổ “hoạt động phụ trợ” như trước đây, sẽ rất khó khai thác hết giá trị của tài sản bảo đảm, nhất là các dự án tồn đọng, dự án bất động sản dở dang.

Chương trình Đối thoại năm 2025 của DATC với chủ đề “Thay đổi để tiến bước”.

Ở góc độ hoạt động tài chính, đặc thù lớn nhất của DATC là vòng quay vốn dài và rủi ro cao. Việc mua, xử lý nợ gắn với tái cơ cấu doanh nghiệp thường kéo dài từ ba đến năm năm, trong khi DATC chủ yếu dựa vào vốn điều lệ, khó tiếp cận nguồn vốn vay thương mại.

Nếu không có quy định riêng về xác định nhu cầu vốn điều lệ và cơ chế sử dụng lợi nhuận sau thuế để bù đắp chi phí thực hiện nhiệm vụ chính trị, DATC sẽ luôn trong tình trạng “thiếu lực” so với khối lượng công việc được giao.

Do đó, việc luật hóa các nguyên tắc này không chỉ giúp DATC chủ động hơn về tài chính, mà còn giảm áp lực đánh giá, xếp loại doanh nghiệp theo các tiêu chí thuần túy thương mại.

Đồng thời, cũng cần có các quy định tách bạch doanh thu, chi phí của nhiệm vụ chính trị với hoạt động kinh doanh, để có thể “bỏ riêng” các yếu tố này khi đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Đây là điểm then chốt để DATC vừa hoàn thành nhiệm vụ được Chính phủ giao, vừa được đánh giá đúng thực chất trong hoạt động sản xuất kinh doanh.

Từ những vấn đề đặt ra như vậy, có thể thấy việc sửa đổi, bổ sung quy định đối với DATC là yêu cầu khách quan, xuất phát từ chính thực tiễn hoạt động và sự vận động của hệ thống pháp luật. Một khung khổ pháp lý đầy đủ, thống nhất và phù hợp hơn sẽ giúp DATC phát huy đúng vai trò là thiết chế đặc thù của Nhà nước, góp phần xử lý nợ xấu hiệu quả, hỗ trợ tái cơ cấu doanh nghiệp, bảo toàn vốn và tài sản nhà nước, qua đó đóng góp thiết thực cho ổn định và phát triển của nền kinh tế./.