Năm 2023: Kinh tế thế giới sẽ ra sao?

Lạm phát “phủ bóng đen” lên kinh tế toàn cầu

Nhìn lại năm 2022, lạm phát toàn cầu đã tăng mạnh, đặc biệt trong nửa cuối năm, chỉ số giá tiêu dùng trung bình đã tăng hơn 9%, mức cao nhất kể từ năm 1994. Lạm phát tăng vọt phản ánh sự kết hợp của tác động cả ở cung và cầu.

Về phía cầu, chủ yếu do sự tăng tốc của các nền kinh tế để thúc đẩy tăng trưởng trong đợt phục hồi ban đầu sau cuộc suy thoái toàn cầu năm 2020. Về phía nguồn cung, tình trạng thiếu hụt các mặt hàng chủ chốt trở nên trầm trọng hơn trong bối cảnh xung đột địa chính trị tại một số nước, đã góp phần đáng kể vào tình trạng tăng giá năng lượng và thực phẩm. Nhiều quốc gia cũng phải đối mặt với tình trạng mất giá đồng nội tệ, từ đó làm tăng giá hàng hóa, dịch vụ nhập khẩu để phục vụ sản xuất và tiêu dùng.

Sự tái xuất hiện bất ngờ và không mong muốn của lạm phát vào năm 2022 không phải là bước ngoặt lớn duy nhất mà các nền kinh tế phải đối mặt kể từ đầu năm 2020.

Việc tăng giá đột ngột đối với các mặt hàng chủ chốt nhanh chóng len lỏi vào cuộc sống hàng ngày của người dân khắp thế giới.

Đầu tiên, Covid-19 khiến hoạt động của nền kinh tế bị đình trệ đột ngột khi các doanh nghiệp buộc phải đóng cửa hoặc giảm giờ làm. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) và các ngân hàng trung ương khác đã cắt giảm lãi suất, các chính phủ đã đưa ra các biện pháp kích thích kinh tế khổng lồ thông qua các chương trình chi tiêu. Kết quả là một sự phục hồi đáng kinh ngạc đã diễn ra trên thế giới.

Với sự trợ giúp của chính phủ, đặc biệt là ở Mỹ, người tiêu dùng vung tiền mua đồ nội thất, thiết bị gia dụng và các hàng hóa sản xuất khác. Sự bùng nổ chi tiêu đột ngột gây ra tình trạng thiếu hụt, giao hàng bị trì hoãn và giá cao hơn. Các công ty đã nhận lại nhiều công nhân mà họ đã sa thải vào đầu năm 2020. Nhiều doanh nghiệp phải tăng lương để cố gắng thu hút và giữ chân công nhân.

Vào thời điểm khi giá tiêu dùng bắt đầu tăng, Chủ tịch FED Jerome Powell còn cho rằng, lạm phát cao hơn có khả năng là “nhất thời” và sẽ giảm bớt khi tình trạng tắc nghẽn chuỗi cung ứng toàn cầu được tháo gỡ.

Tuy nhiên, tháng này qua tháng khác, những cú sốc nguồn cung vẫn "không chịu giảm bớt". Song song với đó, những sự kiện bất ngờ đã khiến tình hình thêm tồi tệ.

Nguồn: TTXVN

Cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine vào tháng 2/2022 đã thực sự gây ra một “cú sốc” về nguồn cung. Giá dầu tăng 1/3 khi các nước phương Tây trừng phạt Nga, nhà sản xuất dầu thô lớn. Giá lương thực cũng tăng mạnh do chi phí phân bón và vận chuyển cũng như việc Nga phong tỏa xuất khẩu ngũ cốc từ Ukraine.

Những yếu tố đó kết hợp với nhau đã khiến lạm phát của năm 2022 tăng đều đặn lên mức cao nhất trong nhiều thập niên. Để giải quyết vấn đề lạm phát, FED đã tăng lãi suất cơ bản 7 lần trong năm 2022. Các ngân hàng trung ương lớn trên thế giới cũng lần lượt "theo chân" FED.

Rủi ro suy thoái khó kiểm soát hơn

Sau mỗi lần tăng lãi suất thêm một nửa điểm phần trăm, những người đứng đầu FED, hay các ngân hàng trung ương của các quốc gia giàu có đều để ngỏ khả năng sẽ tiếp tục tăng lãi suất vào năm 2023, nhằm chống lại lạm phát cao ngất ngưởng, ngay cả khi họ thừa nhận rằng nền kinh tế của các quốc gia này đang suy yếu.

Rủi ro gia tăng là việc thắt chặt chính sách tiền tệ, thậm chí còn lớn hơn so với mức siết chặt lớn nhất trong bốn thập kỷ, sẽ làm suy yếu nhu cầu và việc tuyển dụng lao động nhiều đến mức đẩy nền kinh tế thế giới rơi vào tình trạng suy thoái trong năm 2023, ngay sau khi sự suy giảm do đại dịch gây ra.

Ethan Harris - Trưởng bộ phận Nghiên cứu kinh tế toàn cầu tại Bank of America Corp cho biết: “Chúng ta đang ở bên bờ vực suy thoái toàn cầu”. Còn Joe Little - Chiến lược gia trưởng toàn cầu tại HSBC Asset Management, viết trong một báo cáo: “Nếu năm 2022 là năm lạm phát gia tăng, lãi suất tăng và thị trường chứng khoán giảm theo cấp số, thì năm 2023, sẽ là năm của chu kỳ vĩ mô”.

Một số nhà kinh tế lo lắng rằng, tình trạng thiếu lao động sẽ kéo dài, đặc biệt là trong các doanh nghiệp dịch vụ phụ thuộc vào lao động, do đó sẽ gây áp lực tăng lương và giá cả. Theo đó, lạm phát đang chuyển dịch từ hàng hóa sang dịch vụ - khu vực thường khó kiểm soát hơn.

Vào thời điểm này, trọng tâm chính của cả 3 ngân hàng trung ương lớn nhất thế giới trong năm 2023 là vấn đề thị trường việc làm. Theo Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế, tỷ lệ thất nghiệp ở các nền kinh tế phát triển lớn ở mức 4,4% trong quý III/2022, là mức thấp nhất kể từ đầu những năm 1980. Điều đó đang đẩy tiền lương lên cao, tăng áp lực buộc các công ty phải tăng giá hàng hóa để bảo vệ lợi nhuận.

Khi đó, ngân sách hộ gia đình sẽ gặp phải khó khăn 2 mặt: giá cả cao hơn và nợ thế chấp cao hơn do lãi suất vẫn được duy trì ở mức cao để chống lạm phát. Các công ty cũng sẽ bị vắt kiệt, bởi vậy phải giảm đầu tư. Tất cả những yếu tố này sẽ là những gánh nặng mà các nền kinh tế phải đối mặt.

Với tăng trưởng toàn cầu vốn đã yếu, các cú sốc tiêu cực bổ sung có thể sẽ đẩy nền kinh tế toàn cầu vào suy thoái trong năm 2023.