Bộ Tài chính kiến nghị loạt giải pháp quyết liệt để đầu tư công tăng tốc

Nguồn: Bộ Tài chính Đồ họa: Văn Chung

Nhiều bộ, ngành, địa phương chưa giải ngân hoặc giải ngân rất thấp

Theo Bộ Tài chính, ước tính đến hết tháng 5/2025, giải ngân vốn đầu tư công trên toàn quốc đạt khoảng 24,1% kế hoạch được Thủ tướng Chính phủ giao, tăng so với cùng kỳ năm 2024 (21,6%). Riêng trong tháng 5, tiến độ giải ngân có bước tăng tốc đáng kể, so với tỷ lệ lũy kế của các tháng trước đó (hết tháng 2 đạt 5,43%; tháng 3 đạt 9,72%; tháng 4 đạt 15,9%).

Tuy nhiên, ngoài một số bộ, ngành, địa phương đạt tỷ lệ giải ngân trên 30%, vẫn còn không ít đơn vị chưa giải ngân hoặc giải ngân dưới mức bình quân cả nước. Theo báo cáo tổng hợp tại Hội nghị Thúc đẩy tăng trưởng đầu tư công năm 2025 tổ chức ngày 20/5 vừa qua, những "nút thắt" khiến tiến độ giải ngân bị chậm vẫn tập trung vào một số nguyên nhân kéo dài nhiều năm chưa được xử lý triệt để.

Trong đó, nổi bật là công tác bồi thường, theo báo cáo từ các bộ, ngành, địa phương, giải phóng mặt bằng còn chậm do khó xác định giá đất đền bù chưa đạt được thỏa thuận với người dân; quá trình xác định nguồn gốc sử dụng đất mất nhiều thời gian do chuyển nhượng nhiều lần; thủ tục thu hồi đất kéo dài do phải qua nhiều bước; việc xây dựng bảng giá đất gặp khó do thực hiện sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh theo Luật Đất đai 2024.

Ngoài ra, nguồn cung một số vật liệu xây dựng cơ bản như đất, cát đắp còn hạn chế; giá cả nguyên vật liệu tăng đột biến cũng đẩy chi phí đầu tư lên cao, ảnh hưởng đến tiến độ.

Đáng chú ý, việc sắp xếp lại tổ chức hành chính cấp huyện, cấp xã và thiết lập mô hình chính quyền địa phương 2 cấp ở một số tỉnh, thành đang gây ra những xáo trộn đáng kể. Nhiều dự án phải tạm dừng khởi công hoặc chờ điều chỉnh quy mô, phạm vi đầu tư. Trong khi đó, sự thay đổi trong thẩm quyền, quy trình và tổ chức bộ máy mới khiến việc thẩm định hồ sơ, thanh toán, quyết toán và giải phóng mặt bằng bị kéo dài.

Điển hình, một số dự án trung ương có địa điểm triển khai tại cấp huyện hiện gặp khó do đơn vị cấp huyện - vốn là đầu mối thực hiện công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng - đã sáp nhập, thay đổi chức năng, dẫn đến chậm phối hợp, thiếu nhân lực xử lý.

Cần quyết liệt thực hiện các giải pháp

Trước thực trạng giải ngân chưa đạt một nửa kế hoạch vốn dù đã sắp hết quý II, Bộ Tài chính tiếp tục đề ra các nhóm giải pháp trọng tâm nhằm tháo gỡ vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ tiêu vốn.

Trước hết, đối với những địa phương đã hoàn tất việc sắp xếp lại đơn vị hành chính, cần nhanh chóng rà soát, điều chỉnh kế hoạch vốn từ cấp huyện cũ sang cấp tỉnh hoặc cấp xã, hoàn tất bàn giao hồ sơ pháp lý, đảm bảo các chủ đầu tư, ban quản lý dự án phối hợp thông suốt với sở, ngành ở các cấp.

Tiếp đến là công tác giải phóng mặt bằng tiếp tục được xác định là “nút thắt” trọng yếu. Bộ Tài chính yêu cầu các bộ, ngành, địa phương huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc. Người đứng đầu cấp ủy, chính quyền phải trực tiếp chỉ đạo, xử lý dứt điểm các vướng mắc trong bồi thường, giải phóng mặt bằng để giảm thiểu tình trạng “dự án chờ mặt bằng”.

Đối với các dự án sử dụng vốn ODA, Bộ Tài chính yêu cầu các cơ quan chủ quản bám sát tiến độ và kịp thời tháo gỡ các vướng mắc, chủ động phối hợp với nhà tài trợ và Bộ Tài chính nếu phát sinh khó khăn trong quá trình điều chỉnh hoặc triển khai.

Với vốn ngân sách địa phương, các tỉnh, thành cần đẩy nhanh tiến độ thu ngân sách, đặc biệt là khoản thu từ sử dụng đất để đảm bảo khả năng phân bổ vốn kịp thời cho các dự án cấp bách.

Đối với các chương trình mục tiêu quốc gia, Bộ Tài chính đề nghị các bộ chủ chương trình tăng cường kiểm tra, giám sát, hướng dẫn địa phương tháo gỡ vướng mắc trong quá trình triển khai, đặc biệt tại những địa bàn mới hợp nhất, đảm bảo tính liên tục và hoàn thành mục tiêu 5 năm giai đoạn 2021 - 2025.

Đặc biệt, Bộ Tài chính cũng nhấn mạnh việc ưu tiên đẩy nhanh các dự án giao thông trọng điểm, trong đó mục tiêu hoàn thành ít nhất 3.000 km đường cao tốc và trên 1.000 km đường ven biển vào năm 2025 được xác định là nhiệm vụ trọng tâm. Đây là những công trình quan trọng để chào mừng Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9.

Cuối cùng, Bộ Tài chính yêu cầu các chủ đầu tư xây dựng kế hoạch giải ngân chi tiết theo tháng, quý; kịp thời điều chuyển vốn từ các dự án chậm giải ngân sang các dự án có nhu cầu cao, khả năng triển khai tốt hơn, nhất là các công trình trọng điểm, cấp bách, mang tính chiến lược.