Cần giải pháp đột phá chặn thủ đoạn “lách luật” trốn thuế khu vực hộ kinh doanh

Hiện số thu nộp ngân sách nhà nước từ hộ, cá nhân kinh doanh chỉ chiếm 1,5 - 2% tổng thu ngân sách do cơ quan thuế quản lý. Ảnh minh họa

Hộ kinh doanh nộp ngân sách chưa tương xứng với tiềm năng

Thông tin về tình hình kết quả quản lý thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh, Cục Thuế cho biết, đến nay số lượng hộ, cá nhân kinh doanh đã nộp tờ khai bao gồm 1.975.373 hộ nộp thuế theo hình thức khoán; 6.142 hộ nộp thuế theo hình thức kê khai. Số lượng hộ, cá nhân kinh doanh được đưa thêm vào quản lý thông qua triển khai bản đồ số hộ kinh doanh là 61.329 hộ.

Mức thuế khoán bình quân tháng 3/2025 là 672,3 nghìn đồng/tháng/hộ, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán; số thuế bình quân theo phương pháp kê khai tháng 3/2025 là 4,6 triệu đồng/tháng/hộ, cá nhân kinh doanh nộp thuế. Lũy kế tổng thu ngân sách nhà nước từ hộ, cá nhân kinh doanh 3 tháng đầu năm 2025 ước đạt 8.695 tỷ đồng, đạt 27,2% so với nhiệm vụ thu, bằng 25,7% so với cùng kỳ năm 2024 thực hiện.

Theo đánh giá của Cục Thuế, tỷ trọng thu từ hộ, cá nhân kinh doanh 3 tháng đầu năm 2025 so với các năm gần đây giữ nhịp ổn định, chưa xuất hiện sự đột biến. Cụ thể, 3 tháng đầu năm 2022 thu đạt 22,3%; năm 2023 thu đạt 29,1%; năm 2024 thu đạt 26,7%; 3 tháng đầu năm 2025 thu đạt 27,2% nhiệm vụ thu cả năm.

Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn cho rằng, trong thời đại nền kinh tế số, hoạt động kinh doanh của hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh cũng phát triển nhanh chóng không chỉ theo mô hình truyền thống (có cửa hàng, cửa hiệu, địa điểm kinh doanh cố định, chủ hộ kinh doanh thường là các hộ gia đình, hoạt động trong phạm vi địa bàn nơi cư trú của cá nhân), mà còn phát triển mạnh mẽ với nhiều hình thức kinh doanh mới như: thương mại, hợp tác kinh doanh với tổ chức, kinh doanh trong mô hình kinh tế chia sẻ, kinh doanh cung cấp dịch vụ nội dung thông tin số xuyên biên giới,…

Tuy nhiên, theo đánh giá của Cục Thuế, số nộp ngân sách nhà nước từ hộ, cá nhân kinh doanh chưa tương xứng với tiềm năng, chỉ chiếm 1,5 - 2% tổng thu ngân sách do cơ quan thuế quản lý, chưa đạt được yêu cầu đặt ra, nhất là so với yêu cầu theo chỉ đạo của Đảng, Chính phủ. Theo đó, cần phải có giải pháp chính sách có tính đột phá về phương thức quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh trên nền tảng số, kinh doanh nhà hàng, khách sạn và dịch vụ nhằm hạn chế tối đa thủ đoạn “lách luật” để trốn thuế, gây ra tình trạng thất thu cho ngân sách nhà nước.

Trên nguyên tắc “người nộp thuế tự khai, tự nộp, tự chịu trách nhiệm”, tuy nhiên, người đại diện pháp luật doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh, đại diện hộ kinh doanh chưa nhận thức rõ được tầm quan trọng trong việc chấp hành pháp luật thuế và hóa đơn. Nghiêm trọng hơn là tình trạng doanh nghiệp, hộ, cá nhân kinh doanh có hoạt động phát sinh doanh thu nhưng không xuất hóa đơn, xuất hóa đơn nhưng không kê khai, không nộp thuế hoặc kê khai nhưng không đầy đủ hoặc đã khai thuế nhưng không nộp thuế…, dẫn đến còn thất thu thuế ở khu vực kinh doanh này.

Tuyên truyền nâng cao nhận thức tuân thủ của người nộp thuế

Thông tin tại cuộc họp về công tác quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh được tổ chức mới đây, các ban nghiệp vụ thuộc Cục Thuế đã phân tích sâu các nguyên nhân còn tồn tại trong công tác quản lý thuế đối với hộ kinh doanh như: thiếu sự kiểm tra đột xuất; việc phối hợp với chính quyền địa phương chưa thường xuyên, thiếu cơ sở dữ liệu đồng bộ với các cơ quan chức năng khác trên địa bàn quản lý..., dẫn đến công tác quản lý thuế hộ kinh doanh chưa hiệu quả.

Qua báo cáo của các chi cục thuế khu vực cho thấy, một số địa phương đã có nhiều nỗ lực trong việc chủ động ứng dụng công nghệ, phân tích dữ liệu phục vụ kiểm tra, giám sát đối tượng hộ khoán, góp phần giảm thiểu tình trạng thất thu thuế.

Cục trưởng Cục Thuế Mai Xuân Thành chỉ rõ thêm, hiện nay việc quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh vẫn còn một số bất cập như việc rà soát, cập nhật dữ liệu chưa đồng bộ, kịp thời; công tác phối hợp giữa các cấp, nhất là tại cấp đội thuế liên huyện chưa hiệu quả, cần phải chấn chỉnh và rút kinh nghiệm ngay.

Người đứng đầu ngành Thuế nhấn mạnh, đã đến lúc toàn ngành cần chuyển đổi phương pháp quản lý hộ kinh doanh từ phương thức truyền thống sang phương thức quản lý tự động hóa thông qua công tác chuyển đổi số và dữ liệu lớn (Big Data). Theo đó, cơ quan thuế các cấp cần đẩy mạnh tuyên truyền, hỗ trợ, đối thoại, nâng cao nhận thức, trách nhiệm tuân thủ pháp luật thuế của người nộp thuế, đặc biệt là hộ kinh doanh nhỏ lẻ, hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ ăn uống, nhà hàng, lưu trú...

Cục trưởng Cục Thuế Mai Xuân Thành nêu rõ, quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của ngành Thuế trong năm 2025, đặc biệt trong bối cảnh cả nước đang thực hiện đồng bộ chuyển đổi số và cải cách hành chính theo hướng hiện đại, minh bạch, hiệu quả.

Để quản lý thuế hộ, cá nhân kinh doanh đạt hiệu quả, lãnh đạo Cục Thuế giao, thủ trưởng các đơn vị trong toàn ngành nhất là các lãnh đạo trực tiếp phụ trách lĩnh vực hộ kinh doanh, cần xác định rõ đây là nhiệm vụ quan trọng, cần được tập trung chỉ đạo quyết liệt, có giải pháp cụ thể, thực hiện đồng bộ. Các chỉ tiêu, kế hoạch giao phải gắn với trách nhiệm của người đứng đầu từng đơn vị, từng bộ phận.