Nhà đầu tư cần nâng cao kiến thức phòng tránh lừa đảo trong thị trường tài sản mã hoá

Những mô hình lừa đảo phổ biến

Theo số liệu từ Triple-A, năm 2024 có hơn 17 triệu người Việt Nam đang sở hữu tài sản mã hóa, chiếm gần 17% dân số. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng này cũng đi kèm một lỗ hổng lớn: phần lớn nhà đầu tư là người mới, tiếp cận thị trường thông qua mạng xã hội hoặc lời rỉ tai, không có nền tảng về công nghệ blockchain, pháp lý tài sản số hay các phương thức lừa đảo phổ biến hiện nay.

Vụ việc liên quan đến bà Ngô, người được mệnh danh là "Madam Ngo" bị bắt vì liên quan đến vụ lừa đảo tài sản mã hoá trị giá 300 triệu USD, đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về những rủi ro tiềm ẩn trong thị trường này.

Bà Nguyễn Vân Hiền - Phó Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam nhận định, trên thị trường tài sản mã hóa đang xuất hiện nhiều hình thức lừa đảo tinh vi, kết hợp giữa yếu tố công nghệ và tâm lý, khiến không ít nhà đầu tư dù cẩn trọng vẫn dễ dàng rơi vào bẫy.

Cạm bẫy lừa đảo trên thị trường tài sản mã hóa ngày càng tinh vi. Ảnh: T.L

Còn ông Trần Huyền Dinh, Chủ nhiệm Ủy ban Ứng dụng Fintech - Hiệp hội Blockchain Việt Nam cho biết, một trong những chiêu trò phổ biến là việc tạo ra các token giả mạo với tên gọi, logo gần giống với các tài sản mã hóa uy tín.

“Không ít nhà đầu tư vì sơ suất mà mua nhầm các loại token này. Bên cạnh đó, còn có hình thức “bẫy mật ngọt” (honey pot), trong đó token có thể mua vào nhưng bị khóa tính năng bán, khiến nhà đầu tư bị “kẹt vốn” ngay sau khi xuống tiền”, ông Dinh nói.

Một thủ đoạn khác mang tính kỹ thuật cao là rút thanh khoản (rug pull). Các dự án thường được quảng bá rầm rộ để thu hút người dùng mua token, sau đó đội ngũ phát triển bất ngờ rút toàn bộ tiền thanh khoản khỏi sàn phi tập trung. Kết quả là giá trị token sụp đổ chỉ sau một đêm, nhà đầu tư không kịp trở tay.

Hình thức tưởng chừng vô hại nhưng cực kỳ nguy hiểm là airdrop lừa đảo. Các token “miễn phí” bất ngờ xuất hiện trong ví có thể là bẫy kỹ thuật. Nếu người dùng tương tác, đưa ra yêu cầu hoặc truy cập các liên kết do bên phát hành cung cấp, họ có thể vô tình cấp quyền truy cập ví cho kẻ gian và mất toàn bộ tài sản có giá trị.

Bên cạnh hình thức lừa đảo thiên về công nghệ, bà Nguyễn Vân Hiền bổ sung thêm hình thức lừa đảo kết hợp tâm lý và công nghệ. Trong đó, không thể không nhắc đến mô hình Ponzi hoặc kim tự tháp, vốn đánh trúng tâm lý “muốn lãi nhanh, an toàn tuyệt đối”. Những dự án dạng này thường hứa hẹn mức sinh lời cao đến phi lý, dùng tiền của người tham gia sau để trả cho người trước. Khi dòng tiền đứt đoạn, không còn người mới thì đánh sập luôn hệ thống, khiến người tham gia mất trắng.

Cần trang bị kiến thức

Ngoài ra, hình thức giả mạo thông tin (phishing) cũng đang gia tăng mạnh. Kẻ gian dựng website, email, tin nhắn có giao diện giống hệt các sàn giao dịch, ví điện tử uy tín để lừa người dùng nhập khoá riêng tư/khoá bí mật, cụm từ khôi phục ví hoặc mã OTP. Một khi thông tin bị đánh cắp, ví sẽ bị rút sạch mà chủ sở hữu không kịp phản ứng.

Một thủ đoạn khác là mạo danh người nổi tiếng hoặc các dự án lớn. Các đối tượng lừa đảo thường lập tài khoản mạng xã hội trông giống như những nhân vật có ảnh hưởng trong ngành để quảng bá “cơ hội đầu tư nội bộ”, “token tặng thưởng”, từ đó dẫn dụ người dùng gửi tiền hoặc cung cấp thông tin cá nhân.

Cuối cùng là chiêu bơm thổi giá (pump and dump) - một hình thức thao túng thị trường quen thuộc. Một nhóm nhà đầu cơ sẽ bí mật mua một token ít tên tuổi, sau đó tạo hiệu ứng lan truyền, đánh vào tâm lý FOMO (sợ bỏ lỡ cơ hội). Khi giá bị đẩy lên cao, nhóm này âm thầm bán ra, khiến giá sụt mạnh và để lại toàn bộ rủi ro cho những nhà đầu tư nhỏ lẻ lao vào sau.

Trang bị kiến thức là cách duy nhất để bảo vệ chính mình khỏi những cạm bẫy đang ngày càng tinh vi trong thế giới tài sản mã hóa. Ảnh: T.L

Bà Nguyễn Vân Hiền cho rằng, trong bối cảnh thị trường tài sản mã hoá phát triển nhanh nhưng hành lang pháp lý còn đang hoàn thiện, thì việc nhận diện và phòng tránh các mô hình lừa đảo còn quan trọng hơn cả giấc mơ làm giàu nhanh chóng. Trang bị kiến thức là cách duy nhất để bảo vệ chính mình khỏi những cạm bẫy đang ngày càng tinh vi trong thế giới tài sản mã hóa.