Đây là nội dung được tập trung trao đổi, thảo luận tại Hội thảo “Rà soát Pháp luật Đấu thầu Việt Nam với các cam kết về mua sắm công trong EVFTA – Kết quả rà soát và đề xuất hiệu chỉnh từ góc độ lợi ích của doanh nghiệp” do Trung tâm WTO và Hội nhập, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức ngày 27/1, tại Hà Nội

Đáp ứng một phần các cam kết

Bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập, VCCI cho biết, ngày 2/12/2015, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Liên minh châu Âu (EVFTA) đã chính thức hoàn tất đàm phán. Một trong những lĩnh vực của EVFTA được đánh giá là sẽ có tác động trực tiếp và lớn tới các hệ thống pháp luật Việt Nam là chế định về mua sắm công.

Cũng theo bà Trang, cho đến cuối năm 2015, Việt Nam chưa từng có cam kết quốc tế (có hiệu lực) nào về mua sắm công (Việt Nam hiện mới chỉ là quan sát viên của Hiệp định về Mua sắm công của WTO từ tháng 12/2012). Vì vậy, về nguyên tắc pháp luật đấu thầu Việt Nam không phải tuân thủ bất kỳ chuẩn mực hay nguyên tắc quốc tế nào về mua sắm công.

Tuy nhiên, kết quả rà soát cho thấy, khá nhiều các nghĩa vụ cam kết trong Chương Mua sắm công của EVFTA đã được quy định trong pháp luật Việt Nam (trong pháp luật đấu thầu).

Cụ thể, phần lớn các cam kết mua sắm công của EVFTA mà pháp luật đấu thầu Việt Nam đã tuân thủ là các nghĩa vụ mang tính nền tảng đã trở thành thông lệ quốc tế chung trong đấu thầu (như các khái niệm, các nguyên tắc cơ bản liên quan tới hồ sơ mời thầu…) hoặc các nghĩa vụ chung về minh bạch, cạnh tranh trong trình tự, thủ tục đấu thầu (như các vấn đề liên quan tới thông báo mời thầu, thông tin sau khi trao hợp đồng…).

EVFTA
Toàn cảnh hội thảo. Ảnh: D.T

“Việc pháp luật đấu thầu Việt Nam (mới sửa đổi năm 2013) đã có các quy định phù hợp với những nội dung này cho thấy pháp luật nội địa Việt Nam đã có những bước tiến theo hướng phù hợp với thông lệ quốc tế về đấu thầu, trong đó nhấn mạnh các nguyên tắc về minh bạch, cạnh tranh và hiệu quả”, bà Nguyễn Thị Diễm Phương, chuyên gia nghiên cứu độc lập chia sẻ.

Cần bổ sung nhiều điểm khác biệt

Bà Nguyễn Thị Thu Trang cho biết, mặc dù pháp luật Việt Nam đã có quy định đáp ứng khá nhiều các nghĩa vụ cam kết trong Chương Mua sắm công của EVFTA, song vẫn còn nhiều các cam kết trong hiệp định này có quy định khác biệt so với pháp luật Việt Nam và vì vậy cần được đưa vào hệ thống pháp luật Việt Nam theo các cách thức thích hợp.

Cụ thể, trong số các nghĩa vụ cam kết trong EVFTA mà pháp luật đấu thầu Việt Nam chưa tuân thủ, ngoài một số nghĩa vụ đặc thù của EVFTA, phần lớn các nghĩa vụ khác đều vẫn là những vấn đề liên quan tới minh bạch và cạnh tranh, hoặc các quy định liên quan tới hệ thống đấu thầu (ví dụ đối với từng hình thức đấu thầu, tiêu chuẩn kỹ thuật trong đấu thầu, khiếu nại khiếu kiện trong đấu thầu…).

Từ thực tế đó, nghiên cứu của VCCI cho rằng, để đảm bảo tuân thủ các cam kết về mua sắm công trong EVFTA, có thể có hai giải pháp. Giải pháp thứ nhất là xây dựng một văn bản riêng (ví dụ cấp nghị định), để nội luật hóa các cam kết đặc thù của EVFTA. Giải pháp thứ hai là sửa đổi pháp luật chung theo yêu cầu của EVFTA, áp dụng cho tất cả các hoạt động đấu thầu nói chung.

Theo khuyến nghị của nhóm nghiên cứu của VCCI, Việt Nam có thể thực hiện tuân thủ EVFTA về mua sắm công theo cùng lúc cả 2 phương án, mỗi phương án sẽ cho một nhóm các cam kết thích hợp.

Ông Graham Knight, Trưởng Bộ phận Chính trị Đại sứ quán Vương quốc Anh và Bắc Ai-len tại Việt Nam chia sẻ, những cam kết trong EVFTA đặt Việt Nam trước yêu cầu phải thay đổi các quy định pháp luật nội địa của mình nhằm đảm bảo tuân thủ và thực thi nghiêm túc các nghĩa vụ cụ thể trong nhiều lĩnh vực.

Đồng thời, việc sửa đổi hệ thống pháp luật trong nước theo các yêu cầu của EVFTA cũng được kỳ vọng sẽ tạo nên một làn sóng cải cách thể chế mới cho Việt Nam, qua đó giúp nâng cao chất lượng của hệ thống chính sách pháp luật, hoàn thiện môi trường kinh doanh, tạo nền tảng cơ bản cho sự phát triển bền vững và mang lại lợi ích cho các nhà đầu tư trong nước cũng như các đối tác kinh doanh nước ngoài, đặc biệt là từ Liên minh châu Âu./.

Thiện Trần