Quản lý nợ công - điểm sáng trong điều hành ngân sách

Nguồn: Bộ Tài chính. Đồ họa: Văn Chung.

Đảm bảo an toàn nợ công

Thời gian qua, công tác quản lý nợ công được điều hành chủ động, chặt chẽ, thận trọng. Các chỉ tiêu nợ công nằm trong giới hạn cho phép, góp phần quan trọng giữ vững an ninh tài chính quốc gia.

Bộ Tài chính chủ động thực hiện đồng bộ các giải pháp cơ cấu danh mục nợ chính phủ, theo hướng tăng tỷ trọng vốn vay trong nước, giảm dần tỷ trọng nợ nước ngoài để giảm thiểu rủi ro tỷ giá. Kỳ hạn phát hành trái phiếu chính phủ (TPCP) được kéo dài. Lãi suất phát hành giảm đáng kể, góp phần giảm chi phí huy động vốn cho ngân sách nhà nước (NSNN).

Cơ cấu nhà đầu tư tiếp tục được đa dạng hoá, tỷ trọng nắm giữ TPCP của các ngân hàng thương mại giảm. Hiện nay, nợ bằng ngoại tệ chủ yếu là đồng USD, EUR, JPY; đa dạng hoá đồng tiền vay nước ngoài, góp phần giảm nhẹ tác động của biến động tỷ giá. Việc cấp bảo lãnh chính phủ trong giai đoạn 2021-2023 đảm bảo trong phạm vi hạn mức được phê duyệt. Dư nợ bảo lãnh đến 31/12/2022 khoảng 3,2% GDP, giảm so với mức 3,8% GDP năm 2021.

Theo Bộ Tài chính, công tác quản lý nợ chính quyền địa phương thực hiện trong phạm vi bội chi, hạn mức nợ và tổng mức vay đã được Quốc hội quyết định trong các nghị quyết hàng năm về dự toán NSNN, được Thủ tướng Chính phủ giao cho từng địa phương. Với việc tuân thủ và thực hiện những nguyên tắc, định hướng lớn nêu trên, cơ cấu lại NSNN trong lĩnh vực nợ công đạt được những kết quả tích cực.

Cụ thể, về nợ công, các chỉ tiêu nợ công đều trong phạm vi được Bộ Chính trị, Quốc hội và Chính phủ cho phép. Nợ công và nợ chính phủ bảo lãnh vẫn ở mức bền vững, ổn định quanh khoảng 36% GDP trong năm 2023 trước khi giảm xuống khoảng 34,4% vào năm 2025, thấp hơn nhiều so với ngưỡng 60% được Quốc hội đề ra và vẫn ở mức bền vững. Các khoản vay được cơ cấu lại với chi phí thấp, kỳ hạn dài nợ nước ngoài của quốc gia giảm từ mức 38,4% GDP năm 2021 xuống khoảng 36,8% GDP năm 2022. Nghĩa vụ trả nợ trực tiếp/thu NSNN đảm bảo dưới mức 25% được Quốc hội phê duyệt.

Sử dụng hiệu quả các khoản vay cho đầu tư phát triển

"Trong bối cảnh nhiều nước nợ công ở mức cao thì Việt Nam được đánh giá là một trong số quốc gia có nợ công giảm. Đây là yếu tố quan trọng, tạo dư địa để chúng ta thực hiện các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và người dân trong bối cảnh nhiều khó khăn bởi dịch bệnh Covid-19” - đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân.

Quản lý nợ công chặt chẽ sẽ có ý nghĩa hơn nếu như sử dụng hiệu quả các khoản vay, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội. Giai đoạn 2021-2023, việc huy động vốn vay từ nguồn trong và ngoài nước đảm bảo đáp ứng nhu cầu bù đắp bội chi NSNN và đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, bám sát các mục tiêu, nguyên tắc và lĩnh vực ưu tiên. Đồng thời, công tác điều hành đã tiếp tục tăng cường huy động và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn vay; thực hiện nguyên tắc đánh giá tác động nợ công của các khoản vay mới, không sử dụng vốn vay cho mục đích và dự án đầu tư có hiệu quả kinh tế - xã hội thấp hoặc không rõ ràng.

Các khoản vay mới nước ngoài chỉ sử dụng cho chi đầu tư phát triển, không sử dụng cho chi thường xuyên. Vốn vay ODA, ưu đãi nước ngoài tập trung các lĩnh vực chủ chốt như: giao thông, thích ứng biến đổi khí hậu, y tế, giáo dục… Vay vốn đầu tư cho các lĩnh vực quan trọng nêu trên đã góp phần đảm bảo mục tiêu ưu tiên đầu tư cho các dự án trực tiếp thúc đẩy tăng trưởng gắn với phát triển bền vững; có hiệu ứng lan tỏa, ứng phó với biến đổi khí hậu, nâng cao chất lượng môi trường, giáo dục, y tế, công nghệ.

Về huy động vốn TPCP, cơ quan quản lý đã chủ động điều hành khối lượng phát hành TPCP theo tiến độ thu của NSNN, tiến độ giải ngân đầu tư công, nhu cầu và khả năng hấp thụ của thị trường; đảm bảo đáp ứng nhu cầu vốn của ngân sách trung ương (NSTW), với lãi suất phù hợp với điều kiện thị trường. Ngoài ra, hoạt động quản lý đã tận dụng các nguồn vốn hợp pháp khác (tăng thu, tiết kiệm chi, vay ngân quỹ nhà nước…) để xây dựng phương án huy động vốn phù hợp, tiết kiệm chi phí vay nợ cho NSTW, tăng cường gắn kết giữa quản lý ngân quỹ, quản lý nợ công và quản lý NSNN.

Bộ Tài chính cho biết, nợ chính quyền địa phương đảm bảo theo kế hoạch, hạn mức được phê duyệt. Công tác quản lý, sử dụng vốn vay về cho vay lại, vốn vay chính phủ bảo lãnh có nhiều cải thiện, tăng cường công tác thẩm định, cấp và quản lý chặt chẽ các khoản bảo lãnh chính phủ, vay về cho vay lại, tăng cường quản lý thông qua các công cụ giám sát để nhận diện, đánh giá, phân loại rủi ro, kiến nghị cấp thẩm quyền xử lý.

Thảo luận về vấn đề này tại Quốc hội vừa qua, nhiều đại biểu Quốc hội đánh giá cao công tác quản lý nợ công được điều hành chủ động, chặt chẽ, thận trọng. Chính phủ chủ động ban hành các văn bản chỉ đạo, điều hành theo thẩm quyền và tích cực các biện pháp kiểm soát an toàn nợ công và các hạn mức nợ. Công tác huy động vốn đáp ứng nhu cầu chi của NSNN. Trong bối cảnh thu ngân sách vượt kế hoạch, giải ngân đầu tư công chậm hơn dự kiến, Chính phủ đã chủ động điều chỉnh nhu cầu vay, đảm bảo huy động đủ nguồn lực cho NSNN.