Sửa Luật Đầu tư: Nhiều nỗ lực để cắt giảm điều kiện kinh doanh, phân cấp, phân quyền

Đề nghị bổ sung các chất hướng thần vào danh mục cấm

Cơ bản thống nhất với các chính sách trong dự thảo luật, các đại biểu cũng đề nghị tiếp tục rà soát tháo gỡ các điểm nghẽn tạo hành pháp lý ổn định đồng bộ, minh bạch, tránh cơ chế xin cho, chuyển mạnh từ quản lý sang kiến tạo phát triển.

Nhiều đại biểu quan tâm đến việc thu hẹp phạm vi dự án phải thực hiện chấp thuận chủ trương đầu tư và đề nghị quy định về tiêu chí định lượng cụ thể. Có ý kiến đề nghị làm rõ việc bỏ thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Quốc hội, tách bạch quy trình với thủ tục cơ chế hậu kiểm, cân nhắc thêm một số trường hợp phân cấp phù hợp với thẩm quyền đang được thực thi.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu tại Quốc hội ngày 27/11. Ảnh: Phạm Thắng

Đặc biệt, nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm đến quy định cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Đánh giá cao việc dự thảo đã bổ sung quy định cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, song đại biểu Nguyễn Anh Trí còn băn khoăn về quy định chuyển tiếp. Đại biểu Phạm Trọng Nhân, đại biểu Đồng Ngọc Ba đề nghị bổ sung khí N2O cũng như các chất hướng thần mới vào danh mục cấm.

Đại biểu Phạm Văn Hòa đề nghị tiếp tục cắt giảm mạnh các ngành nghề kinh doanh có điều kiện phù hợp với thực tiễn cuộc sống, có biện pháp hậu kiểm thay thế.

Về ưu đãi và hỗ trợ đầu tư, các đại biểu nhất trí cần có ưu đãi hỗ trợ nhưng cần phân tách giữa ưu đãi và hỗ trợ, không quy định cụ thể ngành nghề ưu đãi đầu tư mà quy định nguyên tắc xác định ngành nghề ưu đãi đầu tư gắn với hiệu quả, kết quả thực hiện. Đại biểu Nguyễn Văn Thân cho rằng cần xem lại tính hiệu quả, khả thi của Quỹ Hỗ trợ đầu tư, bởi việc triển khai của một số quỹ tương tự không như kỳ vọng.

Phân cấp để xử lý các trường hợp cấp bách, đột xuất

Sau khi các đại biểu góp ý, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã có phát biểu giải trình làm rõ nhiều vấn đề đại biểu quan tâm.

Trước hết, về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, Bộ trưởng cho hay sau thảo luận tại tổ, cơ quan soạn thảo đã dự thảo, chỉnh lý quy định liên quan đến thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đối với các dự án có yêu cầu áp dụng cơ chế, chính sách đặc thù khác với luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Theo đó, trên cơ sở sự đồng ý của cấp có thẩm quyền, Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội trước khi chấp thuận chủ trương đầu tư đối với các dự án thuộc phạm vi nêu trên theo Khoản 21 Điều 25 của dự thảo luật. Sau khi chấp thuận chủ trương đầu tư, Chính phủ báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Quy định này nhằm xử lý các trường hợp cấp bách, đột xuất phát sinh giữa hai kỳ họp Quốc hội. Trước khi báo cáo Thường vụ Quốc hội, Chính phủ phải báo cáo cấp có thẩm quyền, cụ thể là Bộ Chính trị hoặc Ban Chấp hành Trung ương, Bộ trưởng nêu rõ.

Liên quan phân cấp, phân quyền trong chấp thuận chủ trương đầu tư, Bộ trưởng báo cáo cho biết, Luật số 90/2025/QH15 đã phân cấp thẩm quyền của Thủ tướng cho UBND cấp tỉnh đối với 8 nhóm dự án, trong đó có dự án di dân tái định cư quy mô lớn, dự án cảng hàng không, cảng biển. Dự thảo luật lần này chỉ cập nhật các nội dung này từ Luật Đầu tư và Luật 90, không quy định mới.

Bên cạnh đó, Luật Đất đai 2024 và Luật Lâm nghiệp đã phân cấp thẩm quyền quyết định chuyển mục đích sử dụng đất lúa, đất rừng của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ cho HĐND cấp tỉnh. Dự thảo Luật Quy hoạch sửa đổi cũng dự kiến tiếp tục phân cấp thẩm quyền phê duyệt quy hoạch của Quốc hội và Thủ tướng Chính phủ. Vì vậy, theo Bộ trưởng, dự thảo Luật Đầu tư sửa đổi quy định phân cấp thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Quốc hội xuống Thủ tướng Chính phủ nhằm cải cách thủ tục, đồng bộ với các luật liên quan. Tương tự, với dự án điện hạt nhân, Quốc hội đã phân cấp cho Thủ tướng Chính phủ theo Luật số 90.

Sẽ cắt giảm tối thiểu 50 ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện

Về mặt hàng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, dự thảo Luật mới nhất đã bổ sung quy định cấm kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và không quy định trường hợp loại trừ do chưa có cơ sở pháp lý, chính trị, thực tiễn. Đồng thời, dự thảo xử lý chuyển tiếp đối với các dự án đầu tư sản xuất thiết bị điện tử cho thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tại Việt Nam chỉ để xuất khẩu và đã được chấp thuận trước thời điểm ban hành Nghị quyết số 173 của Quốc hội.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, Bộ trưởng cho biết sẽ bổ sung thêm chất N2O và các chất hướng thần. Cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục phối hợp với Bộ Công an, Bộ Y tế để điều chỉnh, hoàn thiện quy định chặt chẽ, bảo đảm không ảnh hưởng đến các trường hợp cần thiết như sản xuất theo yêu cầu của Bộ Y tế.

Trả lời đại biểu Nguyễn Anh Trí về lý do phải có quy định chuyển tiếp, Bộ trưởng giải thích, trước khi Quốc hội ban hành Nghị quyết 173, đã có một số nhà máy đang sản xuất để xuất khẩu. Nếu quy định dừng ngay thì các doanh nghiệp có thể kiện và sẽ thắng kiện vì họ đã được phép sản xuất và xuất đi nước ngoài. Do vậy, cần có điều khoản chuyển tiếp cho các nhà máy này hoạt động cho đến hết thời hạn phải dừng và “tuyệt đối không có dự án mới”.

Đối với các góp ý về ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, đại diện cơ quan soạn thảo cho hay, Bộ Tài chính đã phối hợp các bộ, ngành rà soát, tinh gọn, cắt giảm tối đa các ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Ban đầu, Chính phủ dự kiến cắt khoảng 25 ngành nghề. Sau khi rà soát quyết liệt, dự kiến tối thiểu sẽ cắt được đến 50 ngành nghề. Bộ trưởng nhấn mạnh đây là nỗ lực rất lớn và Thủ tướng cũng đã giao Bộ Tài chính tiếp tục phối hợp các bộ ngành rà soát, cắt giảm thêm.

Sau khi luật có hiệu lực, Chính phủ sẽ giao các bộ ngành sửa đổi điều kiện kinh doanh, chuyển sang hậu kiểm, kiểm soát bằng tiêu chuẩn, quy chuẩn để bảo đảm thực hiện quyền tự do kinh doanh.

Ngoài ra, với những nội dung khác, Bộ trưởng xin được tiếp thu tối đa các ý kiến phát biểu của các đại biểu Quốc hội để hoàn thiện dự thảo luật, đảm bảo chất lượng trình Quốc hội xem xét thông qua.