Chính phủ có thể ban hành nghị quyết quy phạm pháp luật

Nhiều đổi mới đột phá trong quy trình xây dựng pháp luật

Theo tờ trình của Chính phủ được trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho ý kiến chiều 5/2, dự thảo Luật Ban hành VBQPPL (sửa đổi) có 7 vấn đề đổi mới quan trọng, mang tính đột phá về quy trình xây dựng pháp luật gồm: tiếp tục đơn giản hóa hệ thống VBQPPL; đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, tăng cường kiểm soát quyền lực trong xây dựng và thi hành pháp luật; phân định rõ thẩm quyền ban hành VBQPPL của Quốc hội, UBTVQH và văn bản dưới luật; bổ sung hình thức nghị quyết quy phạm pháp luật của Chính phủ; đổi mới việc xây dựng Chương trình lập pháp của Quốc hội; đổi mới quy trình xây dựng, ban hành VBQPPL; đẩy mạnh phân cấp gắn với tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan chủ trì soạn thảo; quy định việc chịu trách nhiệm đến cùng của các cơ quan trình dự án luật; hướng dẫn áp dụng VBQPPL.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp.

Theo Luật hiện hành, hệ thống VBQPPL hiện nay bao gồm 26 hình thức, do 16 chủ thể có thẩm quyền ban hành. Với chủ trương tiếp tục tinh gọn đến mức cao nhất hệ thống VBQPPL, dự thảo Luật quy định bỏ thẩm quyền ban hành VBQPPL của chính quyền cấp xã, thay đổi 1 hình thức từ quyết định Tổng Kiểm toán nhà nước ban hành sang hình thức thông tư để bảo đảm tính tương đồng, thống nhất với hình thức VBQPPL do Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, Chánh án TANDTC, Viện trưởng Viện KSNDTC ban hành.

Như vậy, so với Luật hiện hành, dự thảo Luật quy định tổng số trong hệ thống là 25 hình thức VBQPPL (giảm 1 hình thức) và do 14 chủ thể có thẩm quyền ban hành (giảm 2 chủ thể).

Trước đây, Luật năm 1996 quy định Chính phủ được ban hành VBQPPL dưới 2 hình thức là nghị định và nghị quyết. Với chủ trương đơn giản hóa hình thức VBQPPL, Luật năm 2008 đã bỏ hình thức nghị quyết và chỉ giữ lại hình thức nghị định của Chính phủ.

Để giải quyết vướng mắc trong thực tiễn, dự thảo Luật bổ sung quy định về thẩm quyền của Chính phủ ban hành nghị quyết quy phạm pháp luật để: giải quyết các vấn đề cấp bách phát sinh từ thực tiễn, áp dụng pháp luật trong một thời gian, phạm vi nhất định thuộc thẩm quyền của Chính phủ; ngưng, điều chỉnh hiệu lực hoặc kéo dài thời hạn áp dụng toàn bộ hoặc một phần nghị định của Chính phủ đáp ứng các yêu cầu cấp bách về phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quyền con người, quyền công dân; thực hiện thí điểm một số chính sách chưa có pháp luật điều chỉnh thuộc thẩm quyền của Chính phủ hoặc khác với nghị định, nghị quyết hiện hành.

Cùng với đó, dự thảo Luật hoàn thiện quy định về nội dung VBQPPL của Quốc hội theo hướng quy định Quốc hội ban hành luật để quy định các vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội theo quy định của Hiến pháp và Luật Tổ chức Quốc hội nhằm “luật hóa đến mức tối đa những vấn đề quan trọng của đất nước thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội”.

Thời gian ban hành luật có thể giảm gần một nửa

Về quy trình xây dựng, ban hành VBQPPL, dự thảo Luật đã lược bỏ một số thủ tục không cần thiết, rút ngắn thời gian ở một số công đoạn như đăng tải, lấy ý kiến.

Ở quy trình xây dựng, ban hành VBQPPL của Quốc hội, UBTVQH, các cơ quan đề xuất lập chương trình lập pháp hằng năm không phải xây dựng hồ sơ chính sách khi đề xuất xây dựng chương trình (tách quy trình chính sách khỏi việc lập chương trình lập pháp hằng năm).

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh trình bày tờ trình của Chính phủ.

Quy trình chính sách sẽ được thực hiện trong phạm vi Chính phủ và cơ quan trình, gồm 4 bước cơ bản, tương tự như Luật hiện hành, nhưng có đơn giản một số thủ tục hoặc một số loại hồ sơ, tài liệu.

Căn cứ vào phạm vi, tính chất của luật, pháp lệnh, nghị quyết, quy trình xây dựng, ban hành các văn bản này sẽ chia thành 2 nhóm: các văn bản thực hiện quy trình 2 giai đoạn là xây dựng chính sách và soạn thảo, trong đó quy trình chính sách gồm 4 bước; trên cơ sở chính sách được thông qua thì sẽ tiến hành việc soạn thảo theo quy trình gồm 7 bước, tương tự như Luật hiện hành, nhưng có đơn giản một số thủ tục hoặc một số loại hồ sơ, tài liệu.

Với quy trình này, thời gian ban hành luật có thể rút ngắn từ 22 tháng xuống 12 tháng. Với các văn bản thực hiện quy trình soạn thảo gồm 7 bước mà không cần thực hiện quy trình chính sách, thời gian ban hành luật có thể rút ngắn xuống 5 tháng.

Ngoài quy trình thông thường, dự thảo Luật cũng quy định về xây dựng, ban hành VBQPPL theo quy trình rút gọn và trong trường hợp đặc biệt. Theo Luật năm 2015 hiện hành, thời gian xây dựng, ban hành VBQPPL theo thủ tục rút gọn khoảng từ 7 - 10 tháng (gồm cả quy trình lập đề nghị và soạn thảo). Theo dự thảo Luật này, thời gian để xây dựng, ban hành VBQPPL theo thủ tục rút gọn chỉ mất khoảng 1 - 2 tháng.