Kế hoạch tài chính 2026 - 2030: Bước đi mạnh mẽ hướng tới tăng trưởng 2 con số

Nền tảng tài chính vững vàng sau giai đoạn 2021 - 2025

Theo báo cáo của Chính phủ, giai đoạn 2021 - 2025 là thời kỳ kinh tế Việt Nam chịu nhiều cú sốc toàn cầu, song vẫn đạt và vượt 22/26 chỉ tiêu kinh tế - xã hội chủ yếu, giữ được ổn định vĩ mô và bảo đảm các cân đối lớn. Tăng trưởng GDP bình quân đạt 6,3%, riêng 4 năm 2022 - 2025 đạt 7,2%/năm, đưa quy mô nền kinh tế lên khoảng 510 tỷ USD vào năm 2025, đứng thứ 32 thế giới.

Tổng thu ngân sách nhà nước ước đạt 9,6 triệu tỷ đồng, gấp 1,39 lần giai đoạn 2016 - 2020; chi ngân sách khoảng 10,9 triệu tỷ đồng, trong đó đầu tư phát triển đạt 3,4 triệu tỷ đồng - vượt 18% mục tiêu kế hoạch và chiếm hơn 32% tổng chi ngân sách.

Nguồn: Chính phủ. Đồ Họa: Phương Anh

Trong cả giai đoạn đã tăng thu, tiết kiệm chi được khoảng 1,5 triệu tỷ đồng để dành cho đầu tư phát triển, đồng thời thực hiện miễn, giảm, gia hạn thuế phí 400 nghìn tỷ đồng nhằm hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi

Công tác quản lý nợ công được kiểm soát chặt chẽ, nợ công bình quân chỉ khoảng 35 - 36% GDP, thấp hơn nhiều so với trần 60%. Bội chi bình quân 3,1 - 3,2% GDP, thấp hơn mục tiêu đề ra, góp phần giữ vững an ninh tài chính quốc gia, tạo dư địa cho kế hoạch tài khóa mở rộng giai đoạn mới

Bước sang giai đoạn 2026 - 2030, Chính phủ định hướng tăng trưởng kinh tế nhanh nhưng phải bền vững với mục tiêu tăng trưởng hai con số, giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn.

Dự kiến tổng thu ngân sách nhà nước đạt 16,1 triệu tỷ đồng, tăng 1,7 lần so với nhiệm kỳ trước; tổng chi 20,9 triệu tỷ đồng, gấp 1,9 lần giai đoạn 2021 - 2025. Đáng chú ý, chi đầu tư phát triển sẽ tăng mạnh lên khoảng 8,51 triệu tỷ đồng, chiếm 40% tổng chi ngân sách, cao gần gấp 3 so với kế hoạch giai đoạn trước.

Nguyên tắc phân bổ nguồn lực được xác định là “tập trung, trọng tâm, trọng điểm”, ưu tiên các dự án hạ tầng chiến lược, có tính xoay chuyển tình thế và chỉ gói gọn trong 3.000 dự án (không bao gồm dự án thuộc các chương trình mục tiêu quốc gia, dự án lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số). Các dự án như đường sắt tốc độ cao, đường bộ cao tốc, đường sắt quốc tế và các dự án có tính chất đột phá về phát triển khoa học công nghệ và phát triển kinh tế xã hội, các dự án tại Văn kiện Đại hội XIV... sẽ được ưu tiên bố trí vốn.

Chi thường xuyên được khống chế ở mức khoảng 10,6 triệu tỷ đồng (50,7% tổng chi), ưu tiên an sinh xã hội, chính sách tiền lương và quốc phòng - an ninh.

Bội chi ngân sách nhà nước dự kiến khoảng 5% GDP, gấp khoảng 3 lần giai đoạn trước song vẫn trong giới hạn an toàn, với kế hoạch huy động vốn 6,55 triệu tỷ đồng - chủ yếu từ thị trường trong nước. Cuối năm 2030, nợ công dự kiến ở mức 41 - 42% GDP, nợ Chính phủ 38 - 39% GDP.

Đánh giá thường xuyên, kịp thời điều chỉnh khi có biến động lớn

Năm 2026, năm đầu của giai đoạn mới, được Chính phủ xác định là năm “tăng tốc, tạo đà” để đạt tăng trưởng GDP từ 10% trở lên. Theo đó, mục tiêu là tăng thu ngân sách ít nhất 10%, triệt để tiết kiệm chi, chi đầu tư phát triển chiếm 40% tổng chi ngân sách; giảm chi thường xuyên 10% để dành cho các chương trình an sinh xã hội.

Chính sách tài khóa tiếp tục mở rộng có trọng tâm, tập trung đầu tư các công trình hạ tầng chiến lược, hạ tầng số, năng lượng và giao thông; phấn đấu tổng vốn đầu tư toàn xã hội đạt 40% GDP. Để đáp ứng nhu cầu vốn lớn, Chính phủ sẽ tận dụng dư địa nợ công, phát hành trái phiếu cho phát triển hạ tầng, song song kiểm soát chặt kỷ luật ngân sách và hiệu quả giải ngân.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cũng đồng tình với định hướng này, nhưng lưu ý việc duy trì tốc độ tăng trưởng cao đòi hỏi đồng bộ cả chính sách tài khóa, tiền tệ và cấu trúc lại nền kinh tế, nhất là nâng cao năng suất lao động, phát triển các ngành công nghiệp nền tảng, bán dẫn, năng lượng xanh và công nghiệp hỗ trợ

Mặc dù quy mô kế hoạch 5 năm tới thể hiện tầm nhìn dài hạn, các cơ quan thẩm tra của Quốc hội cũng chỉ rõ nhiều thách thức đáng lưu ý. Trước hết là khả năng hấp thụ vốn và hiệu quả đầu tư công. Giai đoạn 2021- 2025, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công dù cải thiện nhưng vẫn chưa đạt kỳ vọng; áp lực giải ngân dồn về cuối năm thường rất lớn

Chất lượng tăng trưởng còn phụ thuộc nhiều vào khu vực FDI; tỷ lệ nội địa hóa chỉ đạt 36,6%, trong khi khu vực FDI chiếm tới 75% xuất khẩu và 70% nhập khẩu

Để đạt mục tiêu tăng trưởng 10%, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, cần tiếp tục “tiếp tục kiên định ổn định kinh tế vĩ mô, điều hành chính sách tiền tệ chặt chẽ, phát huy vai trò chủ đạo của tài khóa mở rộng có trọng tâm. Đồng thời đẩy mạnh cải cách thể chế, các động lực tăng trưởng truyền thống và phát triển mạnh các động lực tăng trưởng mới".

Ngoài ra, nhu cầu vốn tăng mạnh trong khi thị trường vốn trong nước vẫn còn hạn chế; việc phát hành trái phiếu chính phủ với kỳ hạn và thời điểm cụ thể gặp khó, có thể ảnh hưởng tới thanh khoản và chi phí vay. Do đó, Chính phủ đề xuất đánh giá thường xuyên tình hình thực hiện kế hoạch tài chính 5 năm, kịp thời điều chỉnh mục tiêu khi có biến động lớn.

Song song với việc tăng quy mô tài khóa, Chính phủ khẳng định sẽ tiếp tục đổi mới mô hình phát triển, thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế, hoàn thiện thể chế, và giữ vững các giới hạn an toàn tài chính. Năm 2026, dự kiến dành 15.000 tỷ đồng ngân sách trung ương chưa phân bổ để làm nguồn dự phòng linh hoạt khi kinh tế biến động, đảm bảo an ninh tài chính và ổn định vĩ mô

Cùng với đó, cơ cấu chi ngân sách sẽ dịch chuyển theo hướng “đầu tư cho tương lai”, gắn với các mục tiêu chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, phát triển kinh tế tuần hoàn và đổi mới sáng tạo – những lĩnh vực được coi là trụ cột cho giai đoạn phát triển mới.