Cân bằng quyền và lợi ích giữa các chủ thể quyền
Bình luận về tác động của những thay đổi trong luật đối với môi trường kinh doanh và hoạt động đổi mới sáng tạo ở Việt Nam, Luật sư Lê Quang Vinh - Giám đốc Công ty Sở hữu trí tuệ Bross và cộng sự (Bross & Partners) cho rằng, các quy định mới trong luật thể hiện tính minh bạch, đầy đủ, rõ ràng liên quan đến các sáng tạo kỹ thuật hình thành từ kết quả nhiệm vụ khoa học và công nghệ có sử dụng ngân sách nhà nước.
 |
| Luật Sở hữu trí tuệ 2022 có nhiều điểm đột phá thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo. Ảnh: minh hoạ |
| Luật Sở hữu trí tuệ 2022 là đạo luật có tầm ảnh hưởng và tác động rộng lớn đến mọi lĩnh vực của nền kinh tế từ giải trí, học tập, công nghệ, chuyển giao công nghệ cho đến thương mại hóa tài sản vô hình, trong đó đặc biệt là hoạt động đổi mới sáng tạo, khoa học và công nghệ của Việt Nam thời gian tới. |
Điều này có ý nghĩa tích cực góp phần làm tăng tỷ lệ số lượng đơn đăng ký sáng chế của người Việt so với người nước ngoài. Luật đã giúp giải quyết vấn đề quyền đăng ký, nghĩa vụ đăng ký sáng chế, chia sẻ lợi ích giữa tác giả, tổ chức chủ trì, nhà nước, chủ thể trung gian…
Ví dụ ở Trung Quốc, năm 2008 có 147 đơn/1 triệu dân, nhưng sau 10 năm thực hiện chiến lược quốc gia tăng lên hơn 1.000 đơn. Hiện Trung Quốc có 1,5 triệu đơn sáng chế, chiếm 56% tổng lượng đơn đăng ký toàn cầu.
Cũng theo đại diện Bross & Partners, việc nội luật hóa đảm bảo thi hành đầy đủ các cam kết quốc tế được quy định tại các Hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết gần đây, như CPTPP, EVFTA, RCEP trong luật sẽ góp phần tích cực làm cho nhà đầu tư nước ngoài tin tưởng hơn ở hệ thống bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam.
Nhiều cam kết ở các FTA này mà Việt Nam lần đầu tiên đưa thành luật, như đưa đối tượng không nhìn thấy được là dấu hiệu âm thanh thành đối tượng có thể bảo hộ làm nhãn hiệu; quy định ngoại lệ mất tính mới đối với sáng chế do tác giả tự bộc lộ trong vòng 12 tháng theo yêu cầu của CPTPP; quy/miễn trách nhiệm thứ cấp đối với các ISP khi người sử dụng dịch vụ tải lên/chia sẻ nội dung số xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan trên internet.
Bên cạnh đó, luật mới sẽ đóng góp lớn vào việc giải quyết được cân bằng và lợi ích giữa các chủ thể quyền, đối thủ cạnh tranh như cơ chế hết quyền với quyền phân phối bản gốc hoặc bản sao, nghĩa vụ chứng minh thời điểm nổi tiếng của nhãn hiệu và đặc biệt quy định mới giải quyết bài toán phức tạp giữa Luật Sở hữu trí tuệ và Luật Cạnh tranh, hay ngăn chặn hành vi lạm dụng...
Quy định rõ quyền đăng ký sáng chế
Theo các chuyên gia luật và kinh tế, Luật Sở hữu trí tuệ 2022 có điểm thay đổi mạnh mẽ và quan trọng là lần đầu tiên quy định rất rõ về quyền đăng ký sáng chế, giải pháp hữu ích, thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn, và kiểu dáng công nghiệp (4 đối tượng sáng tạo).
 |
| Quyền đăng ký sáng chế được quy định rõ trong Luật Sở hữu trí tuệ. Ảnh minh hoạ |
Luật lần đầu bổ sung quy định tổ chức nào được giao chủ trì nhiệm vụ khoa học công nghệ có sử dụng ngân sách nhà nước sẽ có quyền đăng ký bảo hộ 4 đối tượng sáng tạo kỹ thuật nêu trên một cách tự động và không phải bồi hoàn, trừ trường hợp 4 đối tượng này là kết quả của nhiệm vụ khoa học và công nghệ thuộc lĩnh vực quốc phòng và an ninh quốc gia.
Luật quy định rõ về cơ chế báo cáo, quy trách nhiệm tổ chức nghiên cứu khoa học khai thác sáng chế cùng cơ chế phân chia lợi ích với các chủ thể liên quan sáng tạo. Luật lần đầu bổ sung cơ chế mới cho phép bên thứ ba phản đối đơn đăng ký sở hữu công nghiệp. Ngoài việc vẫn giữ nguyên cơ chế cũ là văn bản nêu ý kiến của người thứ 3 vốn chỉ đóng vai trò làm nguồn thông tin tham khảo cho quá trình xử lý đơn đăng ký sở hữu công nghiệp.
Đây là điểm mới dẫn tới sự tồn tại song song giữa 2 cơ chế: Ý kiến phản đổi của người thứ 3 với đơn đăng ký kiểu dáng công nghiệp và một kênh phản đối đơn đăng ký sở hữu công nghiệp. Quy định mới có sự khác biệt ở thời hạn cho phép phản đối theo quy tắc 9 tháng, 4 tháng, 5 tháng và 3 tháng kể từ ngày đơn đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu và chỉ dẫn địa lý tương ứng được công bố.
Lần đầu tiên đưa sáng chế mật thành một chế định riêng, nhằm tách riêng giữa sáng chế và sáng chế mật để kiểm soát an ninh đối với sáng chế đăng ký ra nước ngoài. Điều này giúp phân định các đối tượng không phải là sáng chế mật để đưa ra nước ngoài dễ dàng hơn.
| Đáng chú ý, khái niệm tiền bản quyền cũng xuất hiện lần đầu trong Luật Sở hữu trí tuệ. Luật cũng sửa đổi định nghĩa nhãn hiệu nổi tiếng, bổ sung quy định thời điểm nhãn hiệu có trước bắt đầu nổi tiếng phải xảy ra trước ngày nộp đơn của nhãn hiệu xin đăng ký để tránh cấp bảo hộ cho nhãn hiệu nổi tiếng quá rộng. |
