Mô hình chợ an toàn thực phẩm chưa phát huy hiệu quả, vì sao?

Chợ an toàn thực phẩm chưa hấp dẫn các nhà đầu tư

Bà Lê Việt Nga – Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công thương), cho biết thực hiện Chỉ thị số 17/CT-TTg, đến nay, cả nước đã xây dựng được 66 mô hình chợ thí điểm bảo đảm an toàn thực phẩm tại 62/63 tỉnh, thành phố từ nguồn vốn ngân sách trung ương. Các tỉnh đã và đang thực hiện việc duy trì và nhân rộng mô hình bằng nguồn ngân sách địa phương.

Đã có rất nhiều địa phương xây dựng được mô hình thí điểm, nhân rộng chợ bằng nguồn vốn từ tài trợ quốc tế, hoặc từ ngân sách địa phương, nguồn vốn xã hội hóa huy động từ tiểu thương, hoặc từ phía hợp tác xã, doanh nghiệp. Nhờ đó, trên toàn quốc hiện nay đã có hàng trăm chợ an toàn thực phẩm hoạt động theo mô hình thí điểm và đã được sự hỗ trợ rất lớn từ phía các bộ, ban, ngành trung ương.

Bước đầu việc xây dựng mô hình chợ thí điểm an toàn thực phẩm đã có nhiều thuận lợi về pháp lý trong việc triển khai. Cụ thể, Luật An toàn thực phẩm đã được ban hành. Theo đó, các bộ, ngành cũng như UBND các tỉnh, thành phố đã được phân vai rất cụ thể, rõ ràng trong chuỗi cung ứng thực phẩm đến tay người dân, từ trang trại cho đến bàn ăn hoặc là từ nhập khẩu cho đến tận các cửa hàng phân phối.

Ảnh minh họa

Những thuận lợi tiếp theo là sự nhận thức rất lớn trong cộng đồng xã hội cũng như giữa các bộ, ban, ngành. Nguồn hàng vào với thị trường trong nước, đặc biệt là qua các chợ truyền thống, phần lớn đi từ các ngành hàng của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chỉ đạo các địa phương sản xuất. Những vùng nông sản an toàn như vậy sẽ cung cấp nhiều nguồn hàng an toàn vào các chợ truyền thống hơn, nguồn gốc xuất xứ rõ hơn. Chương trình mục tiêu quốc gia về an toàn vệ sinh thực phẩm, hay chương trình mục tiêu y tế dân số cũng dành nguồn kinh phí rất lớn cho công tác đào tạo cho người sản xuất, hoặc là các tiểu thương kinh doanh trong chợ để nâng cao nhận thức.

Tuy nhiên, theo bà Nga, bên cạnh những thuận lợi cũng còn rất nhiều khó khăn trong việc xây dựng mô hình chợ an toàn thực phẩm ở Việt Nam, như mô hình vẫn chưa hấp dẫn nhà đầu tư, đặc biệt là các chợ ở khu vực nông thôn, khi người dân đến mua sắm còn chưa đông. Một khó khăn nữa là Việt Nam có đến 2 triệu tiểu thương cần phải được tập huấn về an toàn thực phẩm, tuy nhiên, rất nhiều tiểu thương không tham gia...

“Khó khăn trong việc xây dựng mô hình chợ an toàn thực phẩm bởi Việt Nam đang có 8.549 chợ truyền thống; trong đó, có đến 80% chợ ở khu vực nông thôn, 86% chợ hạng 3, tức là chợ dân sinh quy mô nhỏ, điều kiện hạ tầng cơ sở vật chất còn rất kém và nguồn vốn để đầu tư cho chợ truyền thống cũng rất khó thu hút nhà đầu tư” - bà Việt Nga chia sẻ.

Cần nguồn kinh phí để nhân rộng mô hình chợ an toàn thực phẩm

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Hoàng Minh Luân - Phó Tổng giám đốc Hợp tác xã Hải An, Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội Phát triển chợ Việt Nam, cho rằng những chính sách xây dựng mô hình chợ an toàn thực phẩm hiện nay chủ yếu là do các tỉnh, thành phố tùy theo tình hình thực tế tại địa phương ban hành. Vì vậy, chưa nhìn thấy được sự thống nhất, chưa đủ để thu hút được các nhà đầu tư tham gia vào lĩnh vực xây dựng, khai thác, phát triển chợ.

Để thúc đẩy phát triển mô hình này, theo ông Minh Luân, cần đầu tư cơ sở vật chất, chợ phải có các hệ thống xử lý nước thải, thu gom rác thải và thiết kế đầy đủ vệ sinh. Vấn đề thứ hai là yếu tố về công tác kiểm soát nguồn hàng, xây dựng vùng trồng nguyên liệu, vùng chăn nuôi hay là giết mổ theo chuỗi.

Đồng thuận với ý kiến nêu trên, ông Đinh Lâm Sáng - Phó Giám đốc Sở Công thương Bắc Kạn cho biết, do địa hình nên giao thương tại tỉnh có những khó khăn nhất định, cụ thể là việc nhân rộng mô hình chợ an toàn thực phẩm trên địa bàn. Tập quán tiêu dùng của người dân ở trên địa bàn nhiều người không quan tâm lắm đến an toàn thực phẩm. Chính vì vậy, việc thay đổi nhận thức của người dân là một trong những vấn đề khó nhất. Một số cơ sở hạ tầng đã xuống cấp rất nhiều, kinh phí để bảo dưỡng, sửa chữa chợ cũng hạn hẹp, khó trong thực hiện. Đặc biệt, các tiểu thương và những người được giao nhiệm vụ quản lý chợ chưa mặn mà trong việc nhân rộng các mô hình quản lý chợ này.

Theo đó, để nhân rộng mô hình này, theo ông Lâm Sáng, cần phải có kinh phí để thực hiện. Đồng thời, tỉnh sẽ tuyên truyền với các hộ kinh doanh, người dân, tổ chức một số lớp tập huấn về an toàn thực phẩm cho tiểu thương, người quản lý của xã có chợ, nêu chế tài xử lý khi buôn bán sản phẩm không đảm bảo an toàn thực phẩm.

Còn theo bà Việt Nga, giai đoạn tới sẽ có rất nhiều những cơ chế, chính sách được thực thi và có những chính sách mới sẽ tiếp tục được ban hành để hỗ trợ bảo đảm an toàn thực phẩm nói chung và bảo đảm an toàn thực phẩm ở chợ nói riêng; trong đó, có việc nhân rộng mô hình thí điểm chợ an toàn thực phẩm. Đồng thời, Bộ Công thương đã có những ký kết với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trong việc bảo đảm an toàn thực phẩm tại thị trường trong nước cũng như xuất khẩu.