Tăng tốc số hóa, đặt nền móng quản trị tài chính công hiện đại

“Cởi trói” thực chất về thể chế

Bộ Tài chính vừa hoàn tất báo cáo kết quả triển khai các nhiệm vụ trọng tâm của Đề án 06. Đây không chỉ là bản tổng kết hành chính khô cứng, mà là một bức tranh tương đối đầy đủ về hành trình số hóa ngành Tài chính - nơi mọi thay đổi đều tác động trực tiếp đến hiệu suất vận hành của bộ máy nhà nước, chi phí của doanh nghiệp và nhịp sống của người dân.

Trong báo cáo, một trong những điểm nhấn đáng chú ý là việc trình Chính phủ ban hành 2 nghị định quan trọng liên quan đến quản lý vốn vay ODA, viện trợ và cơ chế vay lại. Ngày 10/12/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định 317/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 79/2021/NĐ-CP và Nghị định 97/2018/NĐ-CP.

Nguồn: Bộ Tài chính. Đồ họa: Phương Anh

Những sửa đổi lần này thể hiện một bước tiến trong tư duy quản lý vốn vay công: giảm tỷ lệ vay lại và không yêu cầu bảo đảm tiền vay đối với tổ chức khoa học và công nghệ, cơ sở giáo dục đại học công lập tự chủ tài chính. Trong bối cảnh ngân sách dành cho nghiên cứu và giáo dục đại học ngày càng chịu sức ép phải tự chủ và chứng minh hiệu quả, quy định mới mang ý nghĩa “cởi trói” thực chất. Các tổ chức khoa học và trường đại học tự chủ tài chính - vốn thường khó đáp ứng điều kiện bảo đảm tiền vay theo cách truyền thống - nay có thể tiếp cận nguồn vốn vay lại ODA và viện trợ với cơ chế phù hợp hơn, giảm gánh nặng hành chính, tăng tính linh hoạt và mở rộng dư địa đổi mới sáng tạo.

Trước đó, ngày 8/12/2025, Nghị định 313/2025/NĐ-CP thay thế Nghị định 80/2020/NĐ-CP về quản lý và sử dụng viện trợ không hoàn lại từ các tổ chức, cá nhân nước ngoài cũng đã được Chính phủ ban hành. Nghị định mới tiếp tục theo đuổi tinh thần phân cấp và giao quyền tự chủ rộng hơn cho tổ chức khoa học và giáo dục.

Nếu Nghị định 317 tác động vào “đầu vào vốn vay lại”, thì Nghị định 313 lại tác động vào “đầu vào viện trợ không hoàn lại” - một mảnh ghép quan trọng trong nguồn lực phát triển của khu vực nghiên cứu và giáo dục. Cả 2 nghị định, được ban hành dồn dập trong đầu tháng 12, cho thấy quyết tâm đẩy nhanh cải cách cơ chế tài chính cho khu vực then chốt của tri thức - nơi tạo ra vốn con người và vốn công nghệ cho tương lai.

Tiết kiệm hàng chục nghìn tỷ đồng

Song, thay đổi cơ chế mới chỉ là một nửa. Nửa còn lại nằm ở việc tổ chức thực thi trên nền tảng số.

Trong phiên họp Ban Chỉ đạo của Bộ Tài chính thực hiện Chương trình hành động về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Đề án 06 gần nhất, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã nhấn mạnh yêu cầu tăng tốc, quyết liệt và rõ trách nhiệm trong triển khai các nhiệm vụ trọng tâm, hướng tới hoàn thành mục tiêu phát triển kinh tế năm 2025 và giai đoạn 2026 - 2030. Cùng với đó, yêu cầu các đơn vị số hóa quy trình nội bộ, rút ngắn thủ tục hành chính, tăng tính minh bạch, phục vụ tốt hơn người dân và doanh nghiệp.

Thực hiện chỉ đạo này, toàn ngành đã tích cực rà soát và tái cấu trúc toàn bộ quy trình nghiệp vụ, tích hợp các thủ tục hành chính lên Cổng Dịch vụ công quốc gia. Tới nay, Bộ đã cắt giảm, đơn giản hóa 503/928 thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền. Đáng nói hơn, việc cắt giảm ấy không chỉ là “bấm nút” xóa bỏ, mà là hệ quả của quá trình chuẩn hóa quy trình, tái thiết kế luồng xử lý và số hóa điểm tiếp nhận - trả kết quả. Kết quả đo đếm được thể hiện bằng 2 con số biết nói: tiết giảm 3.199 ngày thời gian thực hiện và 24.607 tỷ đồng chi phí cho người dân, doanh nghiệp.

Bộ Tài chính cũng đã cung cấp 468 dịch vụ công trực tuyến toàn trình và 123 dịch vụ công trực tuyến một phần sử dụng tài khoản VNEID - tài khoản định danh điện tử do Bộ Công an quản lý.

Về kết nối dữ liệu, Bộ Tài chính sử dụng cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để xác thực dữ liệu chuyên ngành, với hơn 100,2 triệu bản ghi công dân trong dữ liệu của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam được đối chiếu. Trong đó, 91,2 triệu người đang tham gia các chế độ bảo hiểm, chiếm 99,63% tổng số người tham gia. Ở lĩnh vực bảo hiểm y tế, 100% cơ sở khám chữa bệnh BHYT đã áp dụng căn cước công dân gắn chip để tra cứu thẻ, ghi nhận hơn 321 triệu lượt tra cứu thành công. Độ phủ và tỷ lệ xác thực cao giúp giảm sai lệch thông tin, rút ngắn quy trình và tăng tính minh bạch trong quản lý quỹ.

Trong lĩnh vực hóa đơn điện tử, đến ngày 12/12/2025 đã có 312.744 cơ sở dùng hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền, với 4,8 tỷ hóa đơn đã phát hành. Mô hình này giúp cơ quan thuế nhận dữ liệu thời gian thực, tăng kiểm soát rủi ro thất thu ở ngành bán lẻ và ăn uống. Thuế từ thương mại điện tử và kinh tế số ước cả năm đạt 208.800 tỷ đồng, tăng 66% so với năm 2024, phản ánh năng lực quản lý thu đang bắt kịp tốc độ mở rộng giao dịch của kinh tế số.