Tạo bước tiến mới nhờ phân cấp toàn diện trong lĩnh vực tài chính

Nguồn: Bộ Tài chính. Đồ họa: Phương Anh

Cả nước chính thức vận hành theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp từ ngày 1/7 đánh dấu bước ngoặt mang tính lịch sử trong tiến trình cải cách thể chế toàn diện, hướng tới tinh gọn bộ máy và nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước. Đây không chỉ là một cuộc cải cách hành chính đơn thuần, mà là cuộc cách mạng toàn diện, tạo ra động lực phát triển mới, khơi dậy nguồn sinh lực trong toàn xã hội.

Gấp rút hoàn thiện khung pháp lý theo chính quyền 2 cấp

Trong lĩnh vực tài chính, Nghị định số 125/2025/NĐ-CP ngày 11/6/2025 quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Tài chính có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7 tới đây nêu rõ nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương theo mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp trong các lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Tài chính.

Theo đó, nhiệm vụ và quyền hạn của chính quyền địa phương được xác lập rõ ràng theo mô hình chính quyền 2 cấp, áp dụng trên mọi lĩnh vực: đầu tư phát triển; đấu thầu; trưng mua, trưng dụng tài sản; tài chính đất đai; quản lý và sử dụng tài sản công; quản lý thuế, phí; quản lý giá; kinh doanh bảo hiểm; hoạt động của hộ kinh doanh, tổ hợp tác, hợp tác xã và liên hiệp hợp tác xã; phát triển doanh nghiệp nhà nước; tín dụng chính sách xã hội.

Nghị định được ban hành nhằm bảo đảm phù hợp với quy định của Hiến pháp, phù hợp với các nguyên tắc, quy định về phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp của Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương; bảo đảm cơ sở pháp lý cho hoạt động bình thường, liên tục, thông suốt của cơ quan, xã hội, người dân và doanh nghiệp.

Theo đó, cơ quan cấp tỉnh, xã phải tiếp nhận và chủ trì thực hiện các nhiệm vụ được phân cấp từ cấp huyện; chủ động ban hành văn bản, phản ánh khó khăn và đề xuất hướng dẫn nếu gặp vướng mắc khi thực hiện. Từ đó, giúp đảm bảo tính chủ động và trách nhiệm của cấp cơ sở, đồng thời duy trì sự liên kết, phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền trong quá trình triển khai công việc.

Bộ Tài chính gấp rút xây dựng, tham mưu và hoàn thiện 6 Nghị định cùng 7 Thông tư để thực hiện phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Hiện các Nghị định quy định về phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước theo ngành, lĩnh vực như: tài sản công, dự trữ quốc gia, thống kê, thuế đều đã được Chính phủ ban hành và sẽ có hiệu lực thi hành đồng loạt từ ngày 1/7.

Cắt giảm thủ tục, tăng tính chủ động

Đơn cử, trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 46/2025/TT-BTC ngày 20/6/2025 sửa đổi quy định về kế toán kiểm toán theo chính quyền địa phương 2 cấp áp dụng từ 1/7/2025.

Theo Khoản 2 Điều 3 Thông tư 46/2025/TT-BTC về hướng dẫn chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa, trường hợp để phù hợp với đặc điểm hoạt động sản xuất, kinh doanh và yêu cầu quản lý của đơn vị, doanh nghiệp được sửa đổi, bổ sung về tên, số hiệu, kết cấu và nội dung phản ánh của các tài khoản kế toán hướng dẫn tại Phụ lục 1 ban hành kèm theo Thông tư này.

"Trường hợp doanh nghiệp có thực hiện sửa đổi, bổ sung về biểu mẫu chứng từ kế toán, sổ kế toán, tài khoản kế toán hoặc bổ sung thêm các chỉ tiêu của báo cáo tài chính theo quy định tại khoản 1, 2, 3 Điều này thì doanh nghiệp phải ban hành Quy chế hạch toán kế toán về các nội dung sửa đổi, bổ sung làm cơ sở cho doanh nghiệp thực hiện. Quy chế phải nêu rõ sự cần thiết của việc sửa đổi, bổ sung đó và trách nhiệm của doanh nghiệp trước pháp luật về các nội dung đã sửa đổi, bổ sung" - Khoản 2 Điều 3 Thông tư 46/2025/TT-BTC nêu rõ.

Trước đó, doanh nghiệp nhỏ và vừa muốn sửa đổi, bổ sung hệ thống tài khoản kế toán hoặc biểu mẫu báo cáo tài chính phải được Bộ Tài chính chấp thuận bằng văn bản. Tuy nhiên, để giảm thủ tục hành chính và tăng tính chủ động, quy định này đã được điều chỉnh, sửa đổi như trên, để giảm thủ tục hành chính và tăng tính chủ động cho doanh nghiệp, các doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm về các sửa đổi trước pháp luật và cơ quan giám sát.

Hay trong lĩnh vực thuế, Nghị định 122/2025/NĐ-CP ngày 11/6/2025 về phân quyền, phân cấp quản lý thuế cũng có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7 tới đây. Nghị định được ban hành bảo đảm phân cấp triệt để các nhiệm vụ giữa cơ quan và phát huy tính chủ động, sáng tạo, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương trong thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước trong lĩnh vực quản lý thuế.

Thay vì nhiều nhiệm vụ, thẩm quyền tập trung ở Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ như trước, hàng loạt quy định tại Nghị định 122/2025/NĐ-CP được phân cấp, phân quyền cho Bộ trưởng Bộ Tài chính. Điều này làm tăng tính chủ động, linh hoạt và kịp thời trong công tác điều hành, quản lý thuế, nhất là trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, đòi hỏi phải có sự phản ứng chính sách nhanh chóng, hiệu quả.

Đơn cử, các quy định về hồ sơ khai thuế, loại thuế khai thuế theo tháng/quý/năm, thủ tục khoanh nợ và xóa nợ từ 15 tỷ đồng, chi tiết về dịch vụ hóa đơn điện tử, việc áp dụng cơ chế thỏa thuận trước về phương pháp xác định giá tính thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết... đều thuộc nhóm vấn đề từng mất nhiều thời gian chờ chỉ đạo từ cấp Chính phủ, nay đã có thể được hướng dẫn kịp thời ở cấp Bộ.

Điển hình, vướng mắc về chính sách hóa đơn điện tử khi triển khai Nghị định 123/2020/NĐ-CP phải chờ gần 1 năm mới được điều chỉnh. Tương tự, quy trình xử lý xóa nợ thuế trên 15 tỷ đồng cho doanh nghiệp phá sản phải qua nhiều cấp thẩm quyền, khiến thời gian giải quyết kéo dài từ 1-2 năm. Việc phân cấp thẩm quyền cho Bộ trưởng Bộ Tài chính hướng dẫn giúp rút ngắn thời gian xử lý các vấn đề này, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng hơn cho doanh nghiệp và người dân.

Bên cạnh đó, các hình thức kinh doanh mới, phương thức thanh toán mới, nền kinh tế số... đòi hỏi cơ quan quản lý thuế phải có những điều chỉnh chính sách, quy trình quản lý kịp thời, linh hoạt. Với việc phân cấp thẩm quyền cho Bộ trưởng Bộ Tài chính, công tác quản lý thuế sẽ có được sự chủ động cần thiết để xây dựng, điều chỉnh và ban hành các quy định phù hợp với đặc thù thực tiễn.