Vững vàng, chủ động để vượt qua “vùng nước xoáy”

Bộn bề khó khăn

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, 8 tháng qua, kinh tế Việt Nam tiếp tục duy trì được đà phục hồi và tăng trưởng khả quan. Dự kiến toàn bộ 15/15 chỉ tiêu kinh tế - xã hội chủ yếu theo Nghị quyết Quốc hội đều sẽ đạt và vượt, với nhiều điểm sáng như tăng trưởng GDP ước đạt tối thiểu 8%, ở mức cao so với khu vực, lạm phát được kiểm soát, kinh tế vĩ mô ổn định, thu ngân sách nhà nước đạt gần 90% dự toán, đầu tư nước ngoài tăng, niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp được củng cố. GDP bình quân đầu người đạt khoảng 5.000 USD, đưa nước ta trở thành nước thu nhập trung bình cao.

Đồ họa: Phương Anh

Tuy vậy, những tháng cuối năm còn bộn bề khó khăn. Báo cáo của Chính phủ cũng như một số tổ chức quốc tế đều nhận định, một trong những điểm đáng lo ngại nhất là xuất khẩu, động lực tăng trưởng quan trọng của Việt Nam. Kim ngạch xuất khẩu tháng 8 tăng 11,4% so với cùng kỳ, nhưng xu hướng chung đang chậm lại. Nguyên nhân chủ yếu do chính sách thuế quan mới của Mỹ, khiến nhiều doanh nghiệp xuất khẩu phải điều chỉnh đơn hàng và chiến lược thị trường. Bên cạnh đó, nhu cầu tiêu dùng ở các thị trường lớn như Mỹ, EU, Trung Quốc có dấu hiệu chững lại.

Các mặt hàng nông sản, vốn có lợi thế truyền thống, lại gặp vướng mắc về quy định kỹ thuật, kiểm dịch và an toàn thực phẩm ở thị trường nhập khẩu. Trong khi đó, chi phí đầu vào cho sản xuất tăng, từ nguyên vật liệu đến logistics, càng làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam. Chuyên gia của HSBC, bà Runa Baksi đánh giá Việt Nam đang chịu tác động trực tiếp từ chính sách bảo hộ thương mại của Mỹ. Dù đã đạt được thỏa thuận thuế suất 20%, thấp hơn nhiều so với mức dự kiến ban đầu, song áp lực vẫn lớn đối với các ngành may mặc, điện tử, da giày của Việt Nam.

Bên cạnh những vấn đề từ bên ngoài, các động lực trong nước cũng đối mặt nhiều thách thức. Giải ngân đầu tư công tăng trong 8 tháng qua đã hỗ trợ đáng kể cho tăng trưởng. Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương, phải có những giải pháp hết sức quyết liệt mới có thể đạt mục tiêu giải ngân 100% vào cuối năm. Bốn nhóm khó khăn lớn mà Thứ trưởng liệt kê bao gồm những vướng mắc liên quan đến sắp xếp lại bộ máy mới, công tác phân bổ vốn, hoàn thiện thể chế pháp luật, và công tác tổ chức thực hiện dự án.

Trong khi đó, “làn sóng” đầu tư tư nhân chưa được thúc đẩy như kỳ vọng. Qua rà soát vẫn còn gần 2.991 dự án tồn đọng với tổng giá trị đầu tư hơn 235 tỷ USD. Tăng trưởng tiêu dùng trong nước cũng chưa trở lại được như mức trước dịch. Thị trường bất động sản còn tiềm ẩn rủi ro, với sự mất cân bằng giữa các phân khúc nhà ở và giá nhà đất ở mức cao.

Còn các động lực tăng trưởng mới như khoa học công nghệ, chuyển đổi số, trung tâm tài chính, khu thương mại tự do… đang ở giai đoạn đầu, cần thời gian tạo chuyển biến và đạt kết quả. Dòng vốn FDI mặc dù rất tích cực, nhưng chậm thu hút những nhà đầu tư chiến lược với dự án lớn, công nghệ cao, có khả năng dẫn dắt chuỗi giá trị, tạo dựng hệ sinh thái.

Đặc biệt, lạm phát tiềm ẩn áp lực tăng. Tỷ giá và thị trường ngoại tệ khả năng tiếp tục chịu áp lực lớn từ các yếu tố phức tạp trên thị trường quốc tế. Từ 1/1/2025 đến 21/8/2025, tỷ giá giao dịch bình quân trên thị tường liên ngân hàng tăng 3,66%. Mặt bằng lãi suất có nhiều sức ép trong thời gian tới do mặt bằng lãi suất thế giới có xu hướng giảm, nhưng lãi suất điều hành của Mỹ vẫn duy trì ở mức cao và thị trường tài chính toàn cầu khó đoán định.

Cải cách thực chất và đa dạng hóa thị trường

Để vượt qua các khó khăn này, Chính phủ tiếp tục nhấn mạnh sự cần thiết phải đa dạng hóa thị trường, cơ cấu lại chuỗi cung ứng đầu vào trong tình hình mới, nhằm chủ động thích ứng với các biến động chính sách từ bên ngoài.

Ngân hàng Thế giới cũng khuyến nghị đa dạng hóa thương mại bằng cách hội nhập sâu vào thương mại khu vực và kết nối là cách để giảm nguy cơ với tình trạng phân mảnh thương mại toàn cầu, đảm bảo nền kinh tế có khả năng chống chịu. Ngoài ra, cần tạo điều kiện để doanh nghiệp tư nhân trong nước hội nhập hơn nữa vào các chuỗi giá trị toàn cầu, như nâng cao tỷ lệ sử dụng nhà cung cấp trong nước ở các doanh nghiệp FDI và khuyến khích áp dụng công nghệ để nâng cao năng suất ở các đơn vị cung ứng trong nước, từ đó hỗ trợ phát triển khu vực tư nhân.

Đối với chính sách tài khóa, tiền tệ, Ngân hàng Thế giới cho rằng, chính sách tài khóa có thể hỗ trợ cho khả năng chống chịu và viễn cảnh tăng trưởng của nền kinh tế, khi dư địa chính sách tiền tệ nới lỏng đang bị hạn chế. Nền kinh tế Việt Nam được dự báo sẽ tăng trưởng vững chắc trong giai đoạn 2025 - 2026, song tổ chức này vẫn khuyến nghị cần đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng.

Cùng với đó, tăng cường ổn định trong khu vực tài chính là yêu cầu căn bản. Từ những cải cách gần đây, cần có thêm các biện pháp nhằm giảm nguy cơ dễ tổn thương trong khu vực tài chính qua việc cải thiện tỷ lệ an toàn vốn và tăng cường khung thể chế về giám sát an toàn. Trong đó, bao gồm cả việc phát hiện và xử lý các vấn đề phát sinh qua quan hệ liên kết giữa ngân hàng và các tập đoàn doanh nghiệp cũng như can thiệp sớm.

“Bất cập quan trọng hiện nay vẫn là giám sát hợp nhất đối với các tập đoàn, đặc biệt là các ngân hàng có quan hệ liên kết với các lĩnh vực kinh tế sản xuất, kinh doanh, giải thể ngân hàng và quản lý khủng hoảng, cũng như việc bảo vệ pháp lý cho các cơ quan giám sát”, báo cáo của Ngân hàng Thế giới mới đây nêu rõ.

Cuối cùng, cải cách cơ cấu là yêu cầu thiết yếu để duy trì tăng trưởng bền vững trong dài hạn. Những cải cách trong những dịch vụ trọng yếu như công nghệ thông tin và truyền thông, điện, giao thông vận tải… cần được đẩy nhanh nhằm xanh hóa nền kinh tế, tối ưu hóa môi trường kinh doanh.