Bảo hiểm tiền gửi bắt buộc là phù hợp với thực tiễn nền kinh tế Việt Nam

PV: Được biết, Việt Nam hiện nay có Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam hoạt động theo Luật Bảo hiểm tiền gửi, vậy quyền của người gửi tiền được đảm bảo như thế nào theo quy định của luật này?

TS. Nguyễn Hữu Huân: Theo quy định của Luật Bảo hiểm tiền gửi, người được bảo hiểm tiền gửi được bảo hiểm số tiền gửi của mình tại tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi (các ngân hàng, tổ chức tín dụng).

TS. Nguyễn Hữu Huân

Cụ thể, số tiền bảo hiểm được trả cho các khoản tiền gửi được bảo hiểm của 1 người tại 1 tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi bao gồm tiền gốc và tiền lãi, tối đa bằng hạn mức trả tiền bảo hiểm được Chính phủ quy định.

Khi phát sinh tình huống bảo hiểm, trong thời hạn 10 ngày làm việc, tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi phải gửi hồ sơ đề nghị trả tiền bảo hiểm cho tổ chức bảo hiểm tiền gửi. Hồ sơ đề nghị trả tiền bảo hiểm bao gồm văn bản đề nghị trả tiền bảo hiểm, danh sách người được bảo hiểm tiền gửi, số tiền gửi của từng người được bảo hiểm tiền gửi và số tiền bảo hiểm đề nghị tổ chức bảo hiểm tiền gửi chi trả.

PV: Quy định bảo hiểm tiền gửi của Việt Nam có gì khác so với các nước trên thế giới không, thưa ông?

TS. Nguyễn Hữu Huân: Luật Bảo hiểm tiền gửi của Việt Nam thực hiện theo hình thức bắt buộc. Theo đó, các tổ chức tín dụng đều phải trích một phần chi phí hoạt động để mua bảo hiểm cho các khoản tiền gửi của các khách hàng cá nhân gửi bằng đồng Việt Nam tại tổ chức tín dụng đó; bao gồm các loại tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm, chứng chỉ tiền gửi, kỳ phiếu, tín phiếu và các hình thức tiền gửi khác theo quy định của Luật Các tổ chức tín dụng.

Trên thế giới, một số quốc gia cũng áp dụng mô hình bảo hiểm tiền gửi bắt buộc giống như Việt Nam, nhưng cũng có một số nước sử dụng mô hình bảo hiểm tiền gửi tự nguyện.

PV: Với các nước có mô hình bảo hiểm tiền gửi tự nguyện, hình thức tổ chức thực hiện sẽ như thế nào, thưa ông?

TS. Nguyễn Hữu Huân: Với mô hình tự nguyện, các tổ chức tín dụng không bị bắt buộc mua bảo hiểm tiền gửi cho tất cả các khách hàng mà luật trao quyền tự quyết định cho khách hàng về việc họ có cần mua bảo hiểm cho khoản tiền gửi của mình hay không.

Các tổ chức tín dụng phải trích một phần chi phí để mua bảo hiểm cho các khoản tiền gửi của khách hàng gửi bằng đồng Việt Nam.

Theo đó, những người có nhu cầu được bảo hiểm tiền gửi họ sẽ đóng phí bảo hiểm cho các công ty bảo hiểm để bảo hiểm khoản tiền gửi của họ tại một tổ chức tín dụng nào đó. Tiền phí bảo hiểm sẽ khác nhau tùy thuộc vào mức độ tín nhiệm của tổ chức mà họ gửi tiền, cụ thể với những tổ chức tín dụng có xếp hạng tín nhiệm cao thì phí bảo hiểm sẽ thấp và ngược lại.

Ở một số nước có nền kinh tế thị trường phát triển, độ mở lớn, bảo hiểm không chỉ áp dụng cho tiền gửi ngân hàng mà thị trường còn có cả những sản phẩm bảo hiểm cho các công cụ tài chính khác như bảo hiểm trái phiếu, bảo hiểm cổ phiếu... Theo đó, nhà đầu tư khi mua cổ phiếu, trái phiếu của các doanh nghiệp nếu lo ngại rủi ro có thể mua thêm sản phẩm bảo hiểm cho các công cụ tài chính đó.

PV: Theo ông, Việt Nam có nên thực hiện mô hình bảo hiểm tiền gửi theo hình thức tự nguyện như ở một số nước khác hay không?

TS. Nguyễn Hữu Huân: Để tạo niềm tin cho người gửi tiền thì việc áp dụng hình thức bảo hiểm tiền gửi bắt buộc như Việt Nam đang thực hiện là phù hợp với thực tế nền kinh tế và trình độ nhận thức của người dân. Bởi lẽ, bảo hiểm tiền gửi nếu thực hiện theo hình thức tự nguyện nếu áp dụng vào lúc này thì có thể sẽ rất ít người dân tham gia mua bảo hiểm và như vậy thì tổ chức bảo hiểm tiền gửi sẽ không có nguồn kinh phí đủ lớn để duy trì hoạt động hiệu quả. Lưu ý là hiện tại ở Mỹ vẫn có tổ chức bảo hiểm tiền gửi liên bang được thành lập bởi Quốc hội Mỹ và đóng vai trò tương tự như tổ chức bảo hiểm tiền gửi ở Việt Nam, số tiền bảo hiểm tối đa cho 1 cá nhân tại 1 tổ chức tín dụng cũng có quy định cụ thể như tại Việt Nam.

PV: Nếu so sánh 2 loại mô hình bảo hiểm tiền gửi bắt buộc như ở Việt Nam hay hình thức bảo hiểm tiền gửi tự nguyện như một số nước thì theo ông, hình thức nào ưu việt hơn?

TS. Nguyễn Hữu Huân: Theo tôi không có mô hình nào là hoàn hảo trong mọi tình huống. Mô hình bảo hiểm tự nguyện có thể rất phù hợp với một số nền kinh tế có tính thị trường cao, độ mở lớn và thường có tác dụng tốt trong việc kích thích các hoạt động kinh tế tự vận hành theo quy luật thị trường. Tuy nhiên, mô hình này đôi khi lại kém hiệu quả hơn trong những điều kiện có rủi ro và khủng hoảng.

Trong khi đó, đã có một số công trình nghiên cứu cho thấy, mô hình có sự kiểm soát mạnh trong điều kiện bình thường, mặc dù phần nào có tính hành chính, nhưng lại thường có hiệu quả tốt hơn khi phải đối phó với những tình huống khủng hoảng.

PV: Xin cảm ơn ông!