Rút ngắn lộ trình sàn vàng quốc gia, "đánh thức" hàng trăm tấn vàng trong dân

PV: Thưa ông, Nghị định 232/2025/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng (Nghị định 232) vừa có hiệu lực chưa đầy ba tuần, việc bỏ độc quyền vàng miếng và thí điểm sàn giao dịch vàng mới ở giai đoạn khởi động, trong khi nguồn cung trong nước chưa cải thiện và giá vàng thế giới biến động mạnh. Trong bối cảnh đó, ông đánh giá thế nào về khả năng thu hẹp khoảng cách giữa giá vàng trong nước và thế giới?

TS. Nguyễn Trí Hiếu: Giá vàng trong nước hoàn toàn có thể tiệm cận với giá vàng thế giới, với mức chênh lệch hợp lý khoảng 3 - 5 triệu đồng/lượng. Để làm được điều đó, phải hội đủ hai điều kiện, đó là nguồn cung phải dồi dào và thị trường vàng trong nước liên thông với thị trường vàng thế giới. Trong giai đoạn đầu, sự liên thông này chắc chắn vẫn còn hạn chế, thiếu sự kết nối. Tuy nhiên, dần dần Ngân hàng Nhà nước sẽ cho phép mức độ liên thông cao hơn, thông qua việc các đơn vị kinh doanh vàng trong nước được phép tham gia thị trường vàng quốc tế, mở tài khoản vàng.

TS. Nguyễn Trí Hiếu

Cùng với việc hình thành sàn giao dịch vàng quốc gia, thị trường vàng trong nước trở nên minh bạch hơn, thấy rõ những doanh nghiệp, tổ chức được phép tham gia thị trường, giá vàng biến động ra sao giữa trong nước và thế giới. Với tất cả những yếu tố đó, giá vàng trong nước sẽ tiệm cận với giá vàng thế giới, duy trì khoảng cách hợp lý.

Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là bao giờ chúng ta đạt được những điều kiện cần và đủ đó. Bởi hiện nay, dù một số doanh nghiệp kinh doanh vàng và ngân hàng thương mại có thể được Ngân hàng Nhà nước cấp phép, nhưng vấn đề là họ có đủ nguồn ngoại tệ và sẵn sàng bỏ ngoại tệ mua vàng hay không, đó vẫn là điều băn khoăn.

Về vấn đề nguồn cung ngoại tệ, theo quan sát, quỹ dự trữ ngoại hối hiện đang rất mỏng, khoảng 80 tỷ USD, thấp hơn nhiều so với mức chuẩn, khi trong 9 tháng của năm 2025, bình quân kim ngạch nhập khẩu 3 tháng của Việt Nam lên tới 110 tỷ USD.

Nếu phải đổ một lượng lớn ngoại tệ cho thị trường vàng, áp lực sẽ lớn hơn. Do đó, dù được Ngân hàng Nhà nước cấp phép và giao chỉ tiêu, lượng vàng nhập khẩu thời gian tới sẽ vẫn hạn chế, khiến giá vàng trong nước khó hạ nhanh và chênh lệch với giá thế giới vẫn duy trì.

Nguồn: Ngân hàng Nhà nước. Đồ họa: Phương Anh

PV: Ngân hàng Nhà nước đang dự kiến lộ trình lập sàn giao dịch vàng quốc gia theo 3 giai đoạn, từ giao dịch vàng nguyên liệu, đến vàng miếng, rồi tiến tới các sản phẩm phi vật chất như chứng chỉ vàng hay phái sinh. Theo ông, lộ trình này liệu có hợp lý và việc hình thành sàn vàng tập trung có thể tác động thực chất đến giá vàng?

TS. Nguyễn Trí Hiếu: Tôi cho rằng lộ trình này hợp lý. Việc đi từng bước, bắt đầu từ giao dịch vàng nguyên liệu, sau đó đến vàng miếng liên thông với thị trường thế giới, rồi mới mở rộng sang các sản phẩm phái sinh hoặc chứng chỉ vàng, là hướng đi đúng. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở thời gian. Nếu kéo dài đến 3 - 5 năm thì e rằng thị trường vàng sẽ tiếp tục biến động mạnh, khiến mục tiêu bình ổn khó đạt được.

Thời gian triển khai cần được rút ngắn lại, lý tưởng là khoảng 1 năm để có thể sớm đưa sàn vàng vào vận hành. Dĩ nhiên, đó là khoảng thời gian rất ngắn và gấp gáp, nhưng hoàn toàn có thể thực hiện được nếu coi đây là một mô hình thử nghiệm, tương tự như cách đang triển khai với Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP về thí điểm thị trường tài sản mã hóa. Thời gian đầu, có thể thực hiện thí điểm có kiểm soát, vừa làm vừa điều chỉnh để nắm bắt biến động thị trường và hoàn thiện cơ chế vận hành.

PV: Vậy theo ông, cần có cơ chế hay công cụ nào đủ mạnh để “đánh thức” hàng trăm tấn vàng đang nằm trong két của người dân, biến nguồn lực này thành vốn phục vụ phát triển kinh tế thay vì tiếp tục “chôn” trong tài sản cá nhân?

TS. Nguyễn Trí Hiếu: Việc huy động khối vàng trong dân không quá khó. Ngân hàng Nhà nước nên cấp phép cho các đơn vị kinh doanh vàng có uy tín được phép thu nhận vàng vật chất từ người dân và phát hành chứng chỉ vàng tương ứng. Điều này hoàn toàn có thể triển khai trong vòng 1 năm, với điều kiện là chứng chỉ vàng phải được phát hành theo chuẩn mực quốc tế, bảo đảm tính an toàn, minh bạch.

Trong giai đoạn đầu, chính Ngân hàng Nhà nước cũng có thể trực tiếp tham gia, đóng vai trò trung tâm thu hút vàng trong dân bằng cách phát hành chứng chỉ vàng, với những tiêu chuẩn rất chặt chẽ. Đây là cơ quan tiền tệ có uy tín cao nhất nên người dân sẽ yên tâm hơn khi gửi vàng. Từ đó, tạo thành một thị trường vàng minh bạch, có quản lý và có khả năng huy động vốn thực chất cho nền kinh tế.

Tuy nhiên, để thực sự “nhả” vàng ra khỏi két, phải có chính sách hấp dẫn, có thể cân nhắc đi kèm mức lãi suất hợp lý. Bởi nếu người dân thấy chỉ đơn thuần gửi vàng mà không có lợi ích gì, họ sẽ vẫn giữ vàng ở nhà trong két sắt, tự mình kiểm soát 24/24, thay vì gửi vào ngân hàng hay tổ chức khác. Khi chứng chỉ vàng có lãi suất phù hợp, được bảo đảm bởi Ngân hàng Nhà nước, người dân sẽ sẵn sàng tham gia và việc huy động vàng trong dân hoàn toàn khả thi.

PV: Trước đây các ngân hàng thương mại và doanh nghiệp từng lập sàn giao dịch vàng nhưng không thành công, để lại nhiều bài học quá khứ. Vậy trong bối cảnh Việt Nam đang tính huy động vàng qua chứng chỉ và sàn giao dịch vàng quốc gia, theo ông cần làm gì để tránh “vết xe đổ” này, thưa ông?

TS. Nguyễn Trí Hiếu: Nhiều năm trước, khi một số đơn vị từng lập sàn vàng riêng, thực tế đã xuất hiện nhiều hiện tượng tiêu cực, gây rủi ro cho nhà đầu tư, khiến các sàn vàng đó mất uy tín và phải đóng cửa. Đó là một bài học lớn.

Còn hiện nay, chủ trương lập sàn giao dịch vàng quốc gia là một câu chuyện hoàn toàn khác. Sàn này sẽ được quản lý, có cơ chế giám sát tập trung, nếu đi kèm với chứng chỉ vàng do Ngân hàng Nhà nước phát hành thì tính tin cậy và uy tín sẽ cao hơn rất nhiều so với trước đây. Người dân sẽ có niềm tin lớn hơn khi tham gia một sàn vàng quốc gia chính thống, minh bạch, có sự bảo chứng của Ngân hàng Nhà nước, khác hẳn so với các sàn vàng tự phát hơn chục năm trước.

Còn việc Ngân hàng Nhà nước huy động vàng từ dân có thể trả lãi suất, nhưng chắc chắn không cao. Điều này xuất phát từ đặc thù riêng của Việt Nam, nơi Ngân hàng Nhà nước vừa là cơ quan quản lý chính sách tiền tệ, vừa được giao nhiệm vụ quản lý thị trường vàng.

Tại Mỹ, vàng không được xem là tiền tệ, mà chỉ được coi là “quasi money”, tức gần như tiền, nên được giao dịch trong các sàn hàng hóa. Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi mô hình vận hành, quy chế, cách thức niêm yết và giám sát từ những sàn vàng ở Chicago, Hồng Kông hay Singapore để xây dựng khung pháp lý phù hợp.

PV: Xin cảm ơn ông!