Luật Quản lý thuế (sửa đổi): Tạo động lực, thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển

PV: Ông đánh giá thế nào về những điểm mới trong dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) để thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân và hộ kinh doanh phát triển?

TS. Phan Phương Nam

TS. Phan Phương Nam: Tôi cho rằng, điểm mới nổi bật của dự thảo Luật là áp dụng phân nhóm người nộp thuế dựa trên quy mô, ngành nghề, rủi ro và tuân thủ, chuyển từ quản lý chức năng sang quản lý đối tượng. Doanh nghiệp, hộ kinh doanh tuân thủ tốt được ưu tiên, giảm kiểm tra, trong khi nhóm rủi ro cao bị giám sát chặt. Điều này giúp giảm thủ tục, tiết kiệm 20 - 30% thời gian, khuyến khích hộ kinh doanh chuyên nghiệp hóa (bỏ thuế khoán từ ngày 1/1/2026) và hỗ trợ chuyển đổi thành doanh nghiệp nhỏ, tạo môi trường công bằng, thúc đẩy kinh tế tư nhân. Tuy nhiên, để nội dung này được thực hiện hiệu quả, cần có cơ sở dữ liệu mạnh để tránh phân loại chủ quan.

Điểm mới tiếp theo là quy định hộ kinh doanh tự xác định doanh thu để kê khai thuế. Cơ quan thuế hỗ trợ dựa trên dữ liệu quản lý và sàn thương mại điện tử khấu trừ, nộp thay thuế cho hộ kinh doanh trên sàn, giúp giảm gánh nặng hành chính cho hộ kinh doanh. Bên cạnh đó, việc bỏ thuế khoán góp phần thúc đẩy minh bạch, khuyến khích hộ kinh doanh lớn sử dụng hóa đơn điện tử và máy tính tiền.

Bên cạnh đó, quy định về miễn, giảm, xử lý nợ thuế có nhiều đổi mới. Những nội dung miễn thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, thuế thu nhập cá nhân cho số tiền nhỏ, miễn thuế giá trị gia tăng, thu nhập cá nhân cho hộ kinh doanh có doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm… sẽ góp phần giảm áp lực tài chính, khuyến khích hoạt động khởi nghiệp. Với kinh tế tư nhân, quy định này đồng bộ với dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi (trình Quốc hội trong Kỳ họp thứ 10), hỗ trợ chuyển đổi hộ kinh doanh lên doanh nghiệp bằng cách giảm rủi ro nợ thuế và tạo thuận lợi cho nhóm đối tượng đặc thù, thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân theo Nghị quyết số 68-NQ/TW.

Về chuyển đổi số và tự động hóa quản lý thuế, dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi)đã đưa ra những quy định yêu cầu giao dịch điện tử bắt buộc qua hệ thống thông tin quản lý thuế tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn; tự động hóa khai, hoàn thuế, xử phạt; miễn phạt nếu hệ thống lỗi... Đây là đổi mới lớn, xây dựng "cơ quan thuế điện tử" theo tinh thần chính phủ số, giúp doanh nghiệp tư nhân và hộ kinh doanh tiếp cận dịch vụ nhanh chóng (giảm thời gian nộp thuế từ hàng giờ xuống phút), hỗ trợ hộ kinh doanh online qua sàn thương mại điện tử nộp thay, thúc đẩy kinh tế số. Điều này giúp chuyển từ "quản lý" sang "phục vụ", khuyến khích tuân thủ tự nguyện, giúp khu vực tư nhân cạnh tranh quốc tế. Tuy nhiên, cần đầu tư hạ tầng để tránh loại trừ hộ nông thôn.

Về hợp tác quốc tế và quản lý kinh tế số, dự thảo có những điểm mới trong quy định về quản lý thuế đối với giao dịch xuyên biên giới, kinh tế số, thương mại điện tử; nguyên tắc quản lý rủi ro, tuân thủ theo thông lệ quốc tế; hợp tác với cơ quan thuế nước ngoài. Những đổi mới này sẽ hỗ trợ kinh tế tư nhân hội nhập, giảm rủi ro thuế vụ cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu và số hóa. Với hộ kinh doanh, quy định này chống thất thu từ thương mại điện tử mà vẫn tạo thuận lợi, khuyến khích mở rộng thị trường. Điều này có thể giúp Việt Nam trong việc thu hút đầu tư, thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển.

Kinh tế tư nhân phát triển sẽ góp phần tăng thu ngân sách. Ảnh: Đức Thanh

PV: Để tạo động lực, khuyến khích hộ kinh doanh “lên doanh nghiệp”, dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) có những điểm cải tiến nổi bật nào, thưa ông?

TS. Phan Phương Nam: Dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) tích hợp nhiều điểm cải tiến nổi bật, trong đó, đồng bộ hóa quản lý và giảm rào cản hành chính. Cụ thể, tiến hành đồng bộ hóa quản lý bằng cách quy định sử dụng mã số định danh cá nhân làm mã số thuế. Sự thống nhất này giúp đơn giản hóa thủ tục đăng ký thuế cho cá nhân và hộ kinh doanh. Quan trọng hơn, nó làm cho quá trình chuyển đổi từ hộ kinh doanh sang doanh nghiệp trở nên liền mạch và ít phức tạp hơn, bởi lẽ người nộp thuế không phải đối mặt với sự thay đổi quá lớn về cơ chế quản lý mã số và hồ sơ cá nhân khi "lên doanh nghiệp".

Cùng với đó, những quy định tại dự thảo Luật sẽ thúc đẩy thói quen quản lý chuyên nghiệp. Việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và điện tử hóa giúp thu hẹp khoảng cách giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp về mặt kỹ thuật. Trong đó, việc áp dụng rộng rãi hóa đơn điện tử và các dịch vụ thuế điện tử yêu cầu các hộ kinh doanh phải làm quen và vận hành theo quy trình quản lý tài chính chuyên nghiệp, minh bạch ngay từ đầu. Điều này giúp các chủ hộ kinh doanh loại bỏ rào cản tâm lý về sự phức tạp của chế độ kế toán và hóa đơn chứng từ khi quyết định chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp.

Khuyến khích tuân thủ và ổn định môi trường kinh doanh, dự thảo Luật áp dụng nguyên tắc quản lý theo rủi ro. Chính sách này đặc biệt có lợi cho các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ được chuyển đổi từ hộ kinh doanh. Nếu duy trì thói quen tuân thủ thuế tốt, họ sẽ được giảm thiểu tần suất kiểm tra và được hưởng môi trường kinh doanh ổn định hơn. Cơ chế "thưởng" cho sự tuân thủ quy định sẽ tạo động lực mạnh mẽ để hộ kinh doanh không chỉ chuyển đổi, mà còn hoạt động một cách minh bạch và chuyên nghiệp ngay sau khi trở thành doanh nghiệp.

PV: Ông kỳ vọng gì khi Luật Quản lý thuế (sửa đổi) được thông qua và đi vào thực thi?

TS. Phan Phương Nam: Tôi kỳ vọng, khi Luật Quản lý thuế (sửa đổi) được thông qua và đi vào thực thi sẽ được cụ thể hóa như sau:

Một là, Luật sẽ thiết lập niềm tin tuyệt đối vào môi trường pháp lý thuế ổn định, minh bạch và công bằng. Việc hiện đại hóa các quy tắc quản lý thuế, đặc biệt là việc áp dụng nguyên tắc "bản chất hoạt động, giao dịch quyết định nghĩa vụ thuế", sẽ giúp doanh nghiệp có cơ sở pháp lý vững chắc để dự đoán nghĩa vụ thuế của mình.

Sự minh bạch này là nền tảng cốt lõi, giúp doanh nghiệp tư nhân yên tâm khi đưa ra các quyết định đầu tư dài hạn, không còn lo lắng về những cách giải thích luật thiếu nhất quán. Đồng thời, việc quản lý thuế hiệu quả đối với kinh tế số sẽ đảm bảo tất cả người chơi đều phải tuân thủ, tạo ra sự cạnh tranh công bằng, lành mạnh, bảo vệ các doanh nghiệp truyền thống tuân thủ nghiêm túc.

Hai là, Luật sẽ giúp tăng tốc độ giao dịch, giải phóng dòng tiền và giảm chi phí cơ hội cho doanh nghiệp. Việc dòng tiền được luân chuyển nhanh hơn là yếu tố sống còn, đặc biệt đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Khi gánh nặng về thủ tục được giảm bớt, chi phí tuân thủ giảm, doanh nghiệp có thể tập trung nguồn lực tài chính và nhân sự vào hoạt động kinh doanh cốt lõi, góp phần trực tiếp vào tăng trưởng kinh tế.

Ba là, Luật sẽ tạo động lực thực tế, thúc đẩy việc "lên doanh nghiệp" và phát triển bền vững. Việc đơn giản hóa thủ tục cho hộ kinh doanh và đồng bộ hóa mã số thuế sẽ tạo động lực thực tế cho hàng triệu hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp. Sự chuyển đổi này giúp họ tiếp cận vốn, thị trường và công nghệ tốt hơn, tăng năng lực sản xuất và phát triển bền vững.

Bốn là, Luật sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác quốc tế, mở rộng thị trường. Các quy định mới về quản lý thuế quốc tế, như thỏa thuận trước về phương pháp xác định giá tính thuế hay thủ tục thỏa thuận song phương, sẽ giúp các doanh nghiệp tư nhân có hoạt động xuyên biên giới yên tâm hơn về vấn đề định giá chuyển nhượng và tránh đánh thuế 2 lần. Điều này là cần thiết để tạo điều kiện thuận lợi cho việc hội nhập kinh tế quốc tế, khuyến khích các dự án đầu tư xuyên biên giới và mở rộng thị trường xuất khẩu, từ đó đóng góp vào sự tăng trưởng chung của nền kinh tế.

PV: Xin cảm ơn ông!