Sửa đổi chính sách kịp thời khi vướng mắc phát sinh

Chiều 9/12, Quốc hội đã thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng. Đánh giá chung, các đại biểu tán thành cao với việc sửa đổi Luật với các nội dung rất quan trọng là khấu trừ thuế đầu vào cho hàng hóa không phải tính thuế và bãi bỏ điều kiện hoàn thuế.

Giải quyết kịp thời vướng mắc từ thực tiễn

Theo đại biểu Tô Ái Vang (đoàn Cần Thơ), việc sửa đổi Luật là "bước đi chiến lược" nhằm giải quyết các vướng mắc, bất cập phát sinh từ thực tiễn, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, người dân đồng thời bảo đảm tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý thuế.

Đồng tình về những nội dung sửa đổi mà Chính phủ đề xuất, đại biểu Trần Văn Lâm khẳng định đây đều là những vấn đề mà "người dân và doanh nghiệp mong chờ" và "thể hiện tinh thần trách nhiệm rất cao của Chính phủ, của Quốc hội" trong việc kịp thời nắm bắt giải quyết những điểm nghẽn trong thể chế.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu tại hội trường Quốc hội chiều 9/12. Ảnh: Phạm Thắng.

Thay mặt các hiệp hội, doanh nghiệp chế biến nông sản, thủy sản, đại biểu Trần Hữu Hậu đã chuyển lời "cảm ơn chân thành và trân trọng” tới Chính phủ, Bộ Tài chính và ngành Thuế vì đã "thực sự lắng nghe, thực sự thấu hiểu, thực sự có trách nhiệm" với doanh nghiệp để kịp thời trình sửa đổi luật.

Bên cạnh đó, các đại biểu cũng đóng góp nhiều ý kiến để hoàn thiện dự thảo Luật. Đại biểu Thạch Phước Bình và đại biểu Tô Ái Vang đề nghị cần ban hành danh mục và tiêu chí định lượng cụ thể về sơ chế thông thường dựa trên thông lệ quốc tế và đặc thù nông sản Việt Nam; phân biệt giữa sơ chế và chế biến, gắn với giá trị gia tăng hoặc ứng dụng công nghệ. Đồng thời, ban hành hướng dẫn chi tiết về mã số, tính chất và thuế suất đối với từng nhóm phế liệu, phụ phẩm để tránh mỗi nơi hiểu theo một cách.

Các đại biểu cũng kiến nghị quy định rõ điều kiện khấu trừ và cần có cơ chế phòng ngừa rủi ro (kiểm soát hóa đơn đầu vào, xác minh nguồn gốc hàng hóa) khi bãi bỏ điều kiện thanh toán không dùng tiền mặt trong hoàn thuế. Đại biểu Hà Sỹ Đồng đề nghị có "bộ chứng từ tối thiểu bắt buộc" như hợp đồng, phiếu thu gom, chứng từ vận chuyển, xác nhận hợp tác xã kèm mẫu biểu thống nhất để ngăn chặn vấn đề mua bán lòng vòng.

Các kiến nghị của đại biểu tập trung nhiều vào yêu cầu quy định phải đủ chặt để chống gian lận nhưng cũng đủ rõ ràng để không gây ách tắc khi thực thi. Đồng thời, phải tìm được điểm cân bằng giữa quản lý rủi ro thuế và hỗ trợ sản xuất, sao cho công bằng, tránh thất thu nhưng cũng phải hỗ trợ cho doanh nghiệp cạnh tranh lành mạnh.

Phát biểu giải trình, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định sẽ tiếp thu tối đa các ý kiến để hoàn thiện dự thảo luật.

Theo Bộ trưởng, mặc dù Luật Thuế Giá trị gia tăng năm 2024 mới có hiệu lực chỉ vài tháng, song việc sửa đổi là cần thiết và cấp bách bởi trong quá trình thực thi đã phát sinh nhiều vướng mắc mà các doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực nông sản và các hiệp hội đã phản ánh.

Về chính sách thuế đối với hàng nông sản - vấn đề được đại biểu Quốc hội quan tâm nhiều nhất, Bộ trưởng cho biết Luật Thuế năm 2008 đã xác định đối tượng này chịu thuế 5%. Tuy nhiên, điều này đã dẫn đến việc nhiều doanh nghiệp lợi dụng mua bán hóa đơn lòng vòng qua nhiều khâu để gian lận hoàn thuế. Vì vậy, Luật Thuế Giá trị gia tăng năm 2016 đã sửa đổi theo hướng đây là đối tượng không phải chịu thuế. Đến năm 2024, Luật được sửa đổi, đưa nông sản vào đối tượng chịu thuế với mức 5%, nhưng quá trình triển khai gặp nhiều vướng mắc.

Do vậy, Chính phủ đề nghị điều chỉnh lại theo đúng nội dung của Luật năm 2016. Bộ trưởng khẳng định tinh thần thực hiện sẽ theo cách thức của Luật năm 2016 và việc này đã được thực hiện ổn định trong thời gian dài, vì vậy các đại biểu Quốc hội có thể "hoàn toàn yên tâm".

Đảm bảo bình đẳng giữa thức ăn chăn nuôi trong nước và nhập khẩu

Về việc bỏ quy định tại Khoản 5 Điều 9 của luật hiện hành, dự thảo luật sửa đổi theo hướng lược bỏ nội dung về áp dụng thuế suất giá trị gia tăng cho sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản (chưa chế biến hoặc chỉ qua sơ chế thông thường) được sử dụng làm thức ăn chăn nuôi dược liệu.

Bộ trưởng giải thích việc này nhằm đảm bảo áp dụng thuế giá trị gia tăng đồng bộ theo pháp luật về thức ăn chăn nuôi, và quan trọng là đảm bảo bình đẳng với thức ăn chăn nuôi nhập khẩu, bởi thức ăn chăn nuôi nhập khẩu không chịu thuế. Thức ăn chăn nuôi sản xuất trong nước hiện có thuế giá trị gia tăng đầu vào 5%, điều này phải tính vào chi phí, làm tăng giá bán, ảnh hưởng đến người chăn nuôi và giảm khả năng cạnh tranh. Việc sửa đổi sẽ tháo gỡ khó khăn cho sản xuất nông nghiệp, nhất là trong bối cảnh nông nghiệp bị ảnh hưởng nhiều bởi thiên tai mưa lũ.

Vấn đề thứ ba được giải trình chi tiết là việc sửa đổi quy định điều kiện hoàn thuế, cụ thể là bãi bỏ yêu cầu bên bán đã kê khai nộp thuế giá trị gia tăng thì bên mua mới được hoàn thuế. Quy định này được xác định là một giải pháp quản lý thuế khi Luật Quản lý thuế chưa được sửa đổi.

Theo Bộ trưởng, việc bỏ nội dung quy định này có thể sẽ khiến cán bộ thuế vất vả hơn rất nhiều, thậm chí có những rủi ro nhất định trong quá trình quản lý. Song nếu không bỏ, thì lại phải để doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm về việc quản lý thuế của một chủ thể kinh doanh khác. Do đó, nội dung này cần phải bỏ để đảm bảo sự công bằng.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, Bộ Tài chính nhận được rất nhiều ý kiến của các doanh nghiệp, cho rằng việc kê khai nộp thuế thuộc trách nhiệm của người bán, còn việc hoàn thuế là quyền lợi của người mua. Yêu cầu bên mua phải chứng minh bên bán đã hoàn thành nghĩa vụ thuế là “không phù hợp" và gây khó khăn cho doanh nghiệp, vì bên mua không thể xác minh hay chứng minh được tình trạng nộp thuế của bên bán.

Ngoài ra, dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) đang trình Quốc hội tại kỳ họp này đã bổ sung các quy định để quản lý thuế chặt chẽ hơn đối với người nộp thuế, sử dụng biện pháp phân tích, đánh giá mức độ rủi ro và bổ sung các biện pháp kiểm tra để không làm phát sinh khoảng trống pháp lý trong công tác hoàn thuế.

Về lo ngại của đại biểu Thạch Phước Bình rằng việc khấu trừ 100% thuế đầu vào khi đầu ra không chịu thuế sẽ tạo ra khoảng trống gian lận, Bộ trưởng làm rõ, thuế giá trị gia tăng đầu vào được khấu trừ toàn bộ là đối với hàng hóa, dịch vụ không phải tính thuế giá trị gia tăng (theo Khoản 3 Điều 1 dự thảo luật). Thuế Giá trị gia tăng đầu vào của hàng hóa, dịch vụ không chịu thuế giá trị gia tăng sẽ không được khấu trừ (theo Khoản 27 Điều 5 Luật Thuế Giá trị gia tăng).

Đồng thời, Luật cũng đã có quy định cụ thể về điều kiện khấu trừ thuế đầu vào, bao gồm hóa đơn giá trị gia tăng hoặc chứng từ nộp thuế ở khâu nhập khẩu và chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt.