Ngành thép xoay trục về thị trường trong nước để giữ nhịp tăng trưởng

Thị trường nội địa nâng đỡ ngành thép

Giai đoạn cuối năm 2025, trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu vẫn đối mặt với nhiều bất định, ngành thép Việt Nam đang cho thấy những tín hiệu phục hồi rõ rệt hơn so với giai đoạn khó khăn nhất vào cuối năm 2022 và đầu năm 2023.

Theo nhận định của bà Võ Thị Ngọc Hân - Giám đốc Nghiên cứu cấp cao ngành Sản xuất công nghiệp - công nghệ của Công ty cổ phần Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh (HSC), ngành thép đã đi qua giai đoạn suy giảm sâu nhất của chu kỳ và đang từng bước ổn định trở lại. Tuy nhiên, quá trình này không diễn ra trong điều kiện thuận lợi tuyệt đối, khi các yếu tố rủi ro vẫn song hành cùng cơ hội, đòi hỏi cách tiếp cận thận trọng và toàn diện hơn trong đánh giá triển vọng.

Xét trong chu kỳ dài hạn, ngành thép Việt Nam vẫn nằm trong xu hướng tăng trưởng. Ảnh tư liệu

Bà Hân chỉ ra điểm đáng chú ý trong giai đoạn hiện nay là sự điều chỉnh chiến lược mang tính thích ứng của chính các doanh nghiệp thép. Trong giai đoạn trước, khi điều kiện thị trường quốc tế thuận lợi, xuất khẩu từng đóng vai trò là động lực tăng trưởng quan trọng của toàn ngành.

Tuy nhiên, từ cuối năm 2024 sang năm 2025, làn sóng bảo hộ thương mại gia tăng tại nhiều thị trường lớn đã khiến hoạt động xuất khẩu gặp nhiều trở ngại. Trước bối cảnh đó, không ít doanh nghiệp đã chủ động dịch chuyển trọng tâm trở lại thị trường nội địa nhằm bảo đảm sự ổn định trong hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Sự “xoay trục” này từng làm dấy lên lo ngại rằng, thị trường trong nước có thể không đủ khả năng hấp thụ lượng sản phẩm dịch chuyển từ xuất khẩu về, qua đó gia tăng áp lực dư cung. Tuy nhiên, diễn biến thực tế lại cho thấy, thị trường nội địa đã trở thành điểm tựa quan trọng nhờ các yếu tố hỗ trợ từ kinh tế vĩ mô.

Việc Chính phủ đẩy mạnh giải ngân đầu tư công, cùng với những tín hiệu cải thiện từng bước của thị trường bất động sản, tạo động lực gia tăng sức cầu đối với các sản phẩm thép phục vụ xây dựng và hạ tầng. Những động lực này giúp nhiều doanh nghiệp cải thiện sản lượng tiêu thụ và duy trì nhịp sản xuất trong bối cảnh thị trường quốc tế còn nhiều thách thức.

Cùng với lực đỡ từ cầu nội địa, các biện pháp phòng vệ thương mại được triển khai trong thời gian qua cũng được giới phân tích đánh giá là yếu tố hỗ trợ đáng kể cho ngành. Việc áp dụng thuế chống bán phá giá đối với một số sản phẩm thép nhập khẩu đã góp phần hạn chế cạnh tranh không bình đẳng, qua đó tạo dư địa để các doanh nghiệp trong nước củng cố vị thế trên thị trường nội địa. Dù vậy, theo bà Hân, những chính sách này mang tính hỗ trợ trong ngắn và trung hạn, còn về dài hạn, năng lực nội tại và hiệu quả vận hành của doanh nghiệp vẫn là yếu tố mang tính quyết định.

Thực tế cho thấy, những chuyển biến nói trên đã phản ánh khá rõ vào bức tranh tiêu thụ của ngành thép. Theo số liệu từ Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), trong năm 2025, tổng sản lượng bán hàng của ngành ghi nhận mức tăng so với năm trước, trong đó tiêu thụ nội địa tăng đáng kể và đóng vai trò bù đắp cho sự sụt giảm của xuất khẩu.

Dù vậy, mức tăng trưởng này không diễn ra đồng đều giữa các phân khúc. Một số dòng sản phẩm phục vụ thị trường trong nước ghi nhận mức cải thiện tích cực, trong khi các sản phẩm phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu vẫn chịu áp lực lớn, cho thấy sự phân hóa ngày càng rõ nét trong nội bộ ngành.

Thách thức tái cấu trúc trong giai đoạn chuyển tiếp

Bên cạnh các yếu tố hỗ trợ và sự phân hóa giữa các phân khúc, những thách thức mang tính cấu trúc vẫn hiện hữu. Chuyên gia của HSC chỉ ra rằng, các rào cản thương mại tại những thị trường xuất khẩu chủ lực như Mỹ, Liên minh châu Âu chưa có dấu hiệu nới lỏng đáng kể.

Đồng thời, áp lực cạnh tranh từ nguồn cung toàn cầu, đặc biệt là từ Trung Quốc, tiếp tục ở mức cao, tạo sức ép lớn lên giá bán và biên lợi nhuận của doanh nghiệp thép tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Ngoài ra, tình trạng dư thừa công suất ở một số phân khúc nhất định cũng đặt ra yêu cầu tái cơ cấu và nâng cao hiệu quả sản xuất trong toàn ngành.

Ở góc nhìn doanh nghiệp, ông Phạm Công Thảo - Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Thép Việt Nam, Phó Chủ tịch VSA chia sẻ, xuất khẩu thép trong năm 2025 ghi nhận mức giảm đáng kể so với năm trước, phản ánh rõ những khó khăn đến từ thị trường bên ngoài. Trong bối cảnh đó, thị trường nội địa đã trở thành trụ cột quan trọng, giúp ngành thép duy trì hoạt động và hạn chế đà suy giảm chung.

Riêng đối với Liên minh châu Âu - một trong những thị trường xuất khẩu quan trọng của ngành thép Việt Nam, ông Thảo cho biết, ngay cả trước khi Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) được áp dụng chính thức, thép Việt xuất khẩu sang khu vực này đã chịu tác động từ các biện pháp phòng vệ thương mại và xu hướng siết chặt nhập khẩu. CBAM không chỉ là công cụ môi trường, mà còn mang ý nghĩa bảo vệ sản xuất nội khối. Theo lộ trình, cơ chế này sẽ được triển khai từng bước từ năm 2026 đến năm 2034, với việc giảm dần các ưu đãi liên quan đến phát thải.

Cùng với đó, ông Thảo nhận định, chi phí liên quan đến phát thải carbon nhiều khả năng sẽ làm tăng giá thành đối với các sản phẩm thép xuất khẩu sang EU, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam tại thị trường này. Tuy nhiên, xu hướng giảm phát thải trong ngành thép là không thể đảo ngược. Trong dài hạn, việc đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường ngày càng khắt khe sẽ trở thành điều kiện bắt buộc để duy trì sự hiện diện tại các thị trường phát triển.

Trong bối cảnh ngành thép đang ở giai đoạn chuyển tiếp của chu kỳ tăng trưởng và Việt Nam đã cam kết đạt mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, yêu cầu chuyển đổi và phát triển theo hướng bền vững đặt ra ngày càng rõ nét. Theo đó, các doanh nghiệp và hiệp hội đã bắt đầu xây dựng những lộ trình phù hợp nhằm từng bước giảm phát thải, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng và cải thiện công nghệ sản xuất. Quá trình này đòi hỏi nguồn lực lớn và thời gian dài, song chính là hướng đi cần thiết để ngành thép Việt Nam vừa duy trì năng lực cạnh tranh, vừa tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững trong chu kỳ tăng trưởng tiếp theo.