Quỹ tín dụng nhân dân "bám rễ" vùng khó, thúc đẩy tài chính toàn diện

Đồ họa: Ths. Trần Trọng Triết

Điểm tựa vốn cho nông dân, cho vay gần 140 nghìn tỷ đồng

Hệ thống quỹ tín dụng nhân dân sau 30 năm phát triển tiếp tục khẳng định rõ vai trò trong hệ sinh thái tài chính vi mô và dần trở thành mắt xích then chốt trong tiến trình phát triển tài chính toàn diện quốc gia. Trong bối cảnh kinh tế - tài chính toàn cầu nhiều biến động, các quỹ tín dụng nhân dân thể hiện “sức đề kháng” vững vàng. Khả năng phục hồi nhanh và duy trì thanh khoản ổn định là minh chứng cho hiệu quả mô hình, với lợi thế nổi bật là sự am hiểu địa bàn và sát thực tiễn đời sống thành viên.

Theo số liệu thống kê từ Ngân hàng Nhà nước đến cuối năm 2024, toàn hệ thống có 1.177 quỹ tín dụng nhân dân, hoạt động trên địa bàn 57 tỉnh/thành phố với 1.953.510 thành viên, bình quân 1.661 thành viên/quỹ tín dụng nhân dân. Thời gian qua, các quỹ tín dụng nhân dân đều chú trọng trong việc nâng cao năng lực tài chính thông qua việc tăng vốn và cải thiện chất lượng nguồn vốn tự có; nâng cao tỷ lệ an toàn vốn; đồng thời, kiểm soát chất lượng tín dụng, giảm nợ xấu, nâng cao chất lượng tài sản.

Vốn điều lệ của hệ thống quỹ tín dụng nhân dân không ngừng tăng lên qua các năm. Đến cuối năm 2024, vốn điều lệ của toàn hệ thống quỹ tín dụng nhân dân là 7.778,2 tỷ đồng (bình quân 6,8 tỷ đồng/quỹ), tăng 54% so với cuối năm 2020 và tăng 527% so với cuối năm 2010.

Hoạt động huy động vốn có mức tăng trưởng cao đến cuối năm 2024 đạt 171.994,3 tỷ đồng (bình quân 146,3 tỷ đồng/quỹ), tăng 33% so với cuối năm 2020 và tăng 592% so với cuối năm 2010.

Hoạt động cho vay có sự chuyển biến tích cực, với dư nợ cấp tín dụng của các quỹ tín dụng nhân dân đến cuối năm 2024 đạt 138.723,1 tỷ đồng (bình quân 117,9 tỷ đồng/quỹ), tăng 31% so với cuối năm 2020 và tăng 485% so với cuối năm 2010.

Các quỹ cho vay tập trung chủ yếu cho lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn và các hoạt động dịch vụ thiết thực nhằm phát triển kinh tế địa phương. Các quỹ tín dụng nhân dân kinh doanh có lãi, thu nhập bù đắp được chi phí. Đây là kết quả khả quan, đáng ghi nhận của các quỹ tín dụng nhân dân.

Đến lúc tái cấu trúc mô hình

Bên cạnh những kết quả tích cực, quá trình phát triển của hệ thống quỹ tín dụng nhân dân vẫn tồn tại một số hạn chế. Mô hình quản trị ở nhiều quỹ còn mang tính “tự phát”, vận hành theo thói quen và tập quán địa phương, thiếu tính chuyên nghiệp. Nhiều đơn vị vẫn bị chi phối bởi mô hình tín dụng hợp tác truyền thống, Hội đồng quản trị do người thiếu chuyên môn đảm nhiệm còn phổ biến, dẫn đến lỏng lẻo trong kiểm soát nội bộ, thậm chí phát sinh sai phạm về đạo đức nghề nghiệp và lạm quyền.

Tỷ lệ nợ xấu toàn hệ thống vẫn đang được kiểm soát dưới ngưỡng cho phép, duy trì dưới mức 3%, song hệ thống quỹ tín dụng nhân dân hiện tiềm ẩn nhiều rủi ro do phụ thuộc vào tài sản thế chấp thiếu định giá chuyên nghiệp, quy trình thẩm định sơ sài và chưa có cơ chế chấm điểm tín dụng nội bộ hay cảnh báo sớm. Điều này khiến khả năng ứng phó với các "cú sốc" vĩ mô còn hạn chế, nhất là trong bối cảnh lãi suất và giá cả nông sản biến động.

Việc chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp không chỉ là sự thay đổi về hành chính, mà còn đặt ra yêu cầu mới đối với hệ thống quỹ tín dụng nhân dân, một mô hình tài chính gắn bó mật thiết với cộng đồng cấp xã, phường, qua đó, càng làm nổi bật vai trò điều phối và hỗ trợ của Ngân hàng Hợp tác xã Việt Nam (Co-opBank).

Trong đó, một vấn đề then chốt cần được giải quyết là xây dựng niềm tin và sự gắn kết thực chất giữa Co-opBank và các quỹ tín dụng nhân dân. Ở mức độ nhất định, các quỹ vẫn nhìn nhận Co-opBank vừa là ngân hàng đầu mối hỗ trợ, vừa là đối thủ cạnh tranh do còn tồn tại những vùng chồng lấn về lợi ích. Tâm lý e ngại và phòng thủ khiến nhiều định hướng từ Co-opBank khó nhận được sự đồng thuận và phối hợp hiệu quả từ các quỹ. Vì vậy, điều quan trọng là Co-opBank cần thúc đẩy cơ chế lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ, từ đó, củng cố mối quan hệ hợp tác bền vững.