“Thiệt đơn thiệt kép” khi rút bảo hiểm xã hội một lần

Tự tước quyền an sinh cơ bản của bản thân

Mất việc sau đại dịch, kinh tế gia đình khó khăn khiến một số người lao động (NLĐ) lựa chọn rút bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần để có khoản chi tiêu, trang trải cuộc sống; đồng thời một bộ phận nhỏ NLĐ vì lợi ích trước mắt, muốn rút BHXH một lần để có được một khoản “tiền tươi”.

Việc rút bảo hiểm xã hội một lần khiến người lao động mất đi cơ hội được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí.

Tuy nhiên, theo BHXH Việt Nam, khi lựa chọn hưởng BHXH một lần, các quyền lợi của NLĐ sẽ bị hạn chế hơn rất nhiều so với hưởng lương hưu. Trước hết, khi nhận một lần, NLĐ không còn trong hệ thống BHXH được Nhà nước bảo hộ, mất cơ hội được hưởng lương hưu hàng tháng - nguồn thu nhập ổn định, hữu ích khi về già. Trong khi đó, người tham gia BHXH khi đã hưởng lương hưu thì mức lương hưu sẽ được điều chỉnh định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng và mức tăng trưởng kinh tế (từ năm 2003 đến nay, Nhà nước đã điều chỉnh tăng lương hưu 17 lần, với mức tăng từ khoảng 7,5% đến 9,3% cho mỗi lần điều chỉnh, tùy theo nhóm đối tượng).

Rút một lần cũng khiến NLĐ mất đi cơ hội được cấp thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) miễn phí trong suốt thời gian hưởng lương hưu để hưởng các quyền lợi về khám chữa bệnh BHYT, chăm sóc sức khỏe khi tuổi già, độ tuổi dễ gặp bất trắc về sức khỏe nhất của mỗi người. Đồng thời, thân nhân của NLĐ không được hưởng chế độ tử tuất khi không may NLĐ qua đời (theo quy định hiện hành, người lo mai táng sẽ được nhận một lần trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức lương cơ sở tại tháng người hưởng lương hưu qua đời và thân nhân được hưởng trợ cấp tử tuất hàng tháng hoặc một lần).

Khi rút BHXH, số tiền NLĐ nhận BHXH một lần thiệt hơn so với số tiền đã đóng vào quỹ BHXH. Hiện tại, tổng mức đóng mà NLĐ và người sử dụng lao động đóng vào quỹ BHXH hàng năm bằng 2,64 tháng lương. Nếu NLĐ hưởng BHXH một lần thì mức hưởng mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. Như vậy, nếu lĩnh tiền BHXH một lần, NLĐ sẽ mất đi khoảng 1,14 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 và khoảng 0,64 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH sau năm 2014.

Nhiều người lao động nuối tiếc khi rút một lần

Ở tuổi 60, bà Hoàng Thị Lan (Hoàng Mai, Hà Nội) không có lương hưu, không có trợ cấp, mọi khoản chi tiêu đều trông chờ hết vào nghề bán xôi mà mỗi ngày bà phải dậy thật sớm để kịp đồ xôi mang ra chợ bán. Trước đây, bà từng có thời gian làm công nhân rồi chọn nghỉ việc theo chế độ 176 (nghỉ việc nhận các chế độ trợ cấp một lần). Khoản tiền mấy chục triệu nhận về khi ấy chỉ đủ để bà mua bộ bàn ghế và một chiếc xe đạp cho gia đình. Chia sẻ về cảnh chật vật mưu sinh, bà Lan tiếc nuối cho quãng thời gian đã từng đóng BHXH trước đây: “Giờ tuổi cao, đáng lẽ được nghỉ hưu an nhàn thì ngày ngày mình vẫn phải lo làm kiếm sống. Lúc khoẻ đã vậy, chỉ sợ lúc ốm đau, lại không có đồng ra đồng vào… Giá như hồi đó suy nghĩ sâu xa, không lựa chọn rút trợ cấp một lần”.

Cùng tâm trạng tiếc nuối như bà Lan, chị Bùi Thị Hạt (Nam Định) từng làm cho một công ty may trong miền Nam được hơn 9 năm. Năm 2021, khi dịch Covid-19 bùng phát, chị Hạt phải nghỉ việc, chồng chị cũng mất việc sau đó. Hai vợ chồng trở về quê làm công việc tự do. Đến giữa năm ngoái, chị làm thủ tục xin rút BHXH một lần để có khoản tiền trang trải cuộc sống.

Chị Hạt giãi bày: “Khoản tiền đó qua mấy tháng dịch bệnh thì cũng hết. Giờ thấy bố mẹ già vẫn phải bươn chải nhiều nghề, không có lương hưu, không có thẻ BHYT đi khám chữa bệnh mới cảm thấy hối tiếc, muốn đóng lại khoản tiền BHXH đã rút mà không được chấp nhận. Vợ chồng tôi dự định, tháng tới, sẽ nộp đơn xin tuyển dụng vào làm công nhân ở công ty gần nhà, để lại được tham gia BHXH”.

Bà Lan và chị Hạt là 2 trong số rất nhiều trường hợp NLĐ cảm thấy nuối tiếc khi rút BHXH một lần, muốn được nộp lại khoản tiền đã rút để được hưởng lương hưu hoặc để phục hồi số năm đã tham gia BHXH cho đủ điều kiện hưởng lương hưu. Tuy nhiên, pháp luật hiện hành chưa có quy định hồi tố này.

BHXH Việt Nam khuyến cáo, trong trường hợp, với những khó khăn trước mắt (do mất việc làm, giảm sút thu nhập gây nên) NLĐ hoàn toàn có thể bảo lưu thời gian đóng BHXH, để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện (mọi người tham gia BHXH tự nguyện đều được Nhà nước hỗ trợ một phần kinh phí, với các mức hỗ trợ 10% - 25% - 30% tính trên chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn với 3 nhóm đối tượng khác nhau).