Ngày 17/9, tại Hà Nội, Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC), Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp Hội Trí thức và chuyên gia Việt Úc (VASEA) tổ chức Hội thảo “Thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp thông qua cơ chế thị trường” nhằm đánh giá, thảo luận và đề xuất những giải pháp để ứng phó với các thách thức về môi trường và biến đổi khí hậu.

Ứng phó với biến đổi khí hậu

Phát triển nông nghiệp xanh, hướng đến một nền sản xuất nông nghiệp bền vững và thân thiện với môi trường, là một trong những ưu tiên hàng đầu trong chính sách phát triển kinh tế- xã hội của Việt Nam.

Phát biểu khai mạc hội thảo, bà Nguyễn Thị Bích Ngọc, Thứ trưởng Kế hoạch và Đầu tư cho biết, nền nông nghiệp hiện đóng góp khoảng 12% GDP của Việt Nam, cung cấp sinh kế cho khoảng 30% lực lượng lao động.

Thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp thông qua cơ chế thị trường
Thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp thông qua cơ chế thị trường. Ảnh: TL

Tuy nhiên, ngành này cũng đang đối mặt với các thách thức lớn như biến đổi khí hậu, với dự báo khu vực Đồng bằng sông Cửu Long - vựa lúa lớn nhất cả nước - sẽ mất từ 500.000 ha đến 1 triệu ha đất nông nghiệp vào năm 2050 do nước biển dâng, gây thiệt hại hàng năm lên tới 3% GDP.

“Điều này đòi hỏi chúng ta phải thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp theo hướng bền vững và ít phát thải hơn” - Thứ trưởng Nguyễn Thị Bích Ngọc nhấn mạnh.

Trong phiên làm việc hội thảo, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia và Hội Trí thức và chuyên gia Việt Úc đã ký biên bản ghi nhớ hợp tác, đánh dấu một bước chuyển mới cho quan hệ hai bên, hướng tới thúc đẩy đổi mới sáng tạo Xanh trong Nông nghiệp tại Việt Nam một cách hiệu quả và kinh tế.

Theo bà Ngọc, đổi mới sáng tạo xanh là yếu tố cốt lõi giúp chúng ta ứng phó với các thách thức nêu trên. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã áp dụng các công nghệ xanh trong nông nghiệp, từ hệ thống tưới nhỏ giọt, công nghệ nhà kính thông minh đến việc sử dụng năng lượng tái tạo trong sản xuất. Các mô hình này đã giúp giảm lượng phát thải CO2, tiết kiệm nước tới 50%, và tăng năng suất cây trồng từ 20% đến 30%. Việt Nam cũng đang hướng tới mục tiêu giảm 9% phát thải khí nhà kính vào năm 2030 so với kịch bản cơ sở, đồng thời cam kết đạt phát thải ròng bằng không vào năm 2050. Để đạt được điều này, đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp đóng vai trò then chốt.

Tuy nhiên, đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp cũng đối diện với nhiều thách thức. Trong những thách thức lớn là nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao của ngành nông nghiệp vẫn còn hạn chế, tồn tại vấn đề thiếu chuyên gia, đội ngũ có thể làm chủ công nghệ, kỹ thuật cao; ngoài ra tỷ lệ lao động nông thôn chưa qua đào tạo vẫn lớn.

Theo đó, những người nông dân cần được đào tạo bài bản về các phương pháp canh tác tiên tiến, quản lý đất đai bền vững và sử dụng hiệu quả tài nguyên. Bên cạnh đó, việc tiếp cận các công nghệ xanh, giống cây trồng mới và nguồn vốn đầu tư còn hạn chế.

Cùng với đó, các doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp xanh cũng gặp khó khăn trong việc kết nối với các chuyên gia, tiếp cận thị trường và mở rộng quy mô sản xuất. Thiếu hụt cơ sở hạ tầng và nguồn lực cũng là một rào cản lớn cần được giải quyết để thúc đẩy sự phát triển các doanh nghiệp này.

Đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp thông qua cơ chế thị trường

Để thúc đẩy quá trình đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp, bà Nguyễn Thị Bích Ngọc cho rằng, chúng ta cần xây dựng một cơ chế thị trường linh hoạt, nơi các sản phẩm nông nghiệp xanh được khuyến khích và hỗ trợ phát triển.

Thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp thông qua cơ chế thị trường
Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia và Hội Trí thức và Chuyên gia Việt Australia ký biên bản ghi nhớ hợp tác. Ảnh: NIC

Chia sẻ kinh nghiệm, ông Todd Sanderson, Giám đốc chương trình nghiên cứu các hệ thống xã hội của Trung tâm Nghiên cứu nông nghiệp quốc tế của Chính phủ Australia cho hay, cơ chế thị trường đóng vai trò quan trọng thiết yếu trong việc thực hiện đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp. Bởi vì việc này sẽ giúp chúng ta thực hiện hiệu quả hơn, tăng năng suất, giảm khí thải. Nếu không thể thiết lập được một thị trường công bằng và hiệu quả thì sẽ ảnh hưởng hết sức nghiêm trọng đến quyền lợi, các đơn vị kinh doanh nhỏ và người nông dân.

Tại hội thảo, PGS Chu Hoàng Long- Đại học Quốc gia Australia đã đưa ra những phân tích một cách tổng thể, khách quan về động cơ tài chính của nông dân hướng tới sản xuất xanh trong ngành lúa gạo nhằm xác định được chi phí mà nông dân phải bỏ ra và đánh giá cụ thể lợi ích kinh tế mà nông dân nhận được khi áp dụng các kỹ thuật canh tác lúa gạo phát thải thấp.

PGS Chu Hoàng Long cho rằng, không chỉ các giải pháp kỹ thuật mà các chính sách hỗ trợ, các yếu tố về kinh tế và xã hội sẽ tác động rất lớn đến sản xuất xanh. Người sản xuất lúa gạo cần được khuyến khích kinh tế cho các kỹ thuật giảm phát thải.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Hải- Đại học Quốc gia Australia đã có bài trình bày về việc hướng dẫn nông dân và doanh nghiệp về chứng nhận tín chỉ carbon. Từ những ví dụ trong thực tiễn, bà Nguyễn Thị Hải đã đưa ra được những phương án giúp người nông dân, doanh nghiệp ứng dụng kỹ thuật canh tác phát thải thấp để biến lợi ích môi trường thành tín chỉ carbon có thể giao dịch trên thị trường. Thị trường tín chỉ carbon mở ra cơ hội mới cho người nông dân. Việc ứng dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến không chỉ mang đến sản phẩm lúa chất lượng cao mà còn đem lại một số lượng tín chỉ carbon rất đáng kể khi nhu cầu của thế giới về loại tín chỉ này đang tăng cao.../.

Hội thảo còn là cơ hội thúc đẩy hợp tác, tăng cường đầu tư giữa Úc và Việt Nam, xây dựng cầu nối gắn kết theo hướng bền vững.