Thương mại điện tử bùng nổ: Thách thức quản lý thuế

Công nghệ là công cụ đắc lực trong việc quản lý thuế. Ảnh: tư liệu

Sự phát triển nhanh như vũ bão của thương mại điện tử

Kinh doanh thương mại điện tử (TMĐT) bùng nổ trên phạm vi toàn cầu trong những năm qua. Đặc biệt, Việt Nam luôn được đánh giá là một trong những thị trường có tốc độ phát triển TMĐT nhanh nhất trong khu vực Đông Nam Á với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR): 11,21% trong giai đoạn 2024-2029.

Chính sự phát triển của hoạt động TMĐT lại tạo ra những khó khăn trong việc kiểm soát luồng dữ liệu lớn đến từ các hoạt động giao dịch và kinh doanh trên sàn TMĐT.

Thực tế này, đòi hỏi Việt Nam phải xây dựng cơ chế quản lý hiệu quả để vừa đảm bảo nguồn thu ngân sách, vừa thúc đẩy TMĐT phát triển bền vững.

Theo chuyên gia kinh tế, các nhà hoạch định chính sách, một trong những thách thức lớn nhất trong quản lý thuế TMĐT là quản lý dữ liệu về giao dịch trên các nền tảng TMĐT. Hiện tại, dữ liệu từ các sàn TMĐT cung cấp cho cơ quan thuế tuy nhiều về lượng nhưng thiếu về chất, còn nhiều sai lệch, không đồng bộ, gây khó khăn trong khai thác và phân tích dữ liệu để xác định nghĩa vụ thuế. Đồng thời, việc thiếu một hệ thống liên kết dữ liệu giữa sàn TMĐT, hệ thống thanh toán điện tử cũng khiến cơ quan chức năng gặp khó khăn trong việc theo dõi dòng tiền và quản lý nguồn thu.

Ngoài ra, tính chất giao dịch xuyên biên giới của TMĐT càng làm phức tạp thêm vấn đề. Một giao dịch có thể diễn ra giữa các quốc gia, qua nhiều nền tảng khác nhau, tạo ra một mê cung giao dịch khó nắm bắt. Vì thế, ứng dụng công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) để kết nối, chia sẻ cơ sở dữ liệu là vô cùng cần thiết nhằm phục vụ cho quản lý thuế đối với TMĐT. Tuy nhiên, cần cải thiện mạnh mẽ hệ thống quản lý để theo kịp tốc độ đổi mới không ngừng của công nghệ.

Kinh nghiệm quản lý thương mại điện tử từ quốc tế

Dự án “Tăng cường quản lý tài chính công tại Việt Nam”, đồng tài trợ từ Liên minh châu Âu (EU) và Chính phủ Đức thông qua Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ) đã chia sẻ kinh nghiệm quốc tế và cung cấp các khuyến nghị để góp phần tăng cường quản lý thuế đối với các giao dịch trên nền tảng TMĐT.

Năm 2020, OECD ban hành Quy tắc mẫu, đặt ra nghĩa vụ cho các sàn giao dịch điện tử trong việc cung cấp dữ liệu của người bán thuộc nền kinh tế chia sẻ và kinh tế Gig. Tiếp nối sáng kiến này, EU đã đưa ra Chỉ thị 2021/514 vào năm 2021, dựa trên nền tảng Quy tắc mẫu của OECD. Những quy định mới không chỉ yêu cầu các nền tảng số minh bạch hóa thông tin mà còn mở rộng phạm vi quản lý sang nhiều lĩnh vực khác nhau trong nền kinh tế số. Các chính sách này hướng đến mục tiêu thúc đẩy việc tuân thủ thuế tại các quốc gia, đồng thời tạo ra một môi trường quản lý thuế minh bạch, công bằng, mang tính toàn cầu, phù hợp với xu hướng phát triển của nền kinh tế số.

Từ năm 2008, cơ quan Thuế Úc (ATO) đã xây dựng một hệ thống đối chiếu dữ liệu toàn diện, trở thành một hình mẫu trong quản lý thuế số. Hệ thống này tập trung vào nhiều lĩnh vực quan trọng như thẻ tín dụng, thẻ ghi nợ, các nền tảng thanh toán chuyên dụng, kinh doanh trực tuyến, dịch vụ vận chuyển (ride-sourcing), đăng ký xe cơ giới và giao dịch tiền mã hóa.

Quản lý dữ liệu được xem là yếu tố quan trọng nhưng cũng là khó khăn cho ngành Thuế. Ảnh: tư liệu

Với việc tận dụng công nghệ hiện đại, ATO không chỉ phát hiện các nguồn thu nhập chưa khai báo mà còn giám sát hành vi và mức độ tuân thủ thuế của cá nhân và doanh nghiệp hoạt động trên nền tảng số. Thông qua việc thu thập dữ liệu từ các sàn giao dịch lớn như eBay Australia, Amazon Commercial Services cùng với hệ thống ngân hàng và thanh toán, ATO đã xây dựng nên một cơ sở dữ liệu phong phú, phục vụ cho việc phân tích danh tính, giao dịch và hành vi kinh doanh trên các sàn TMĐT.

Đặc biệt, trí tuệ nhân tạo (AI) được tích hợp vào hệ thống nhằm phát hiện các giao dịch bất thường, nâng cao hiệu quả giám sát và hỗ trợ việc ngăn chặn các hành vi trốn thuế. Với cách tiếp cận này, ATO đã tăng cường đáng kể năng lực quản lý thuế và đảm bảo tính minh bạch trong nền kinh tế số.