Xây dựng khung pháp lý toàn diện, đồng bộ về chống lãng phí

Nguồn: Chính phủ Đồ họa: Văn Chung

Sáng 10/7, tại phiên họp thứ 47, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thống nhất bổ sung Dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí vào Chương trình lập pháp năm 2025 để trình Quốc hội cho ý kiến và thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025).

Xây dựng văn hóa tiết kiệm, chống lãng phí trong toàn xã hội

Theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh, Chính phủ đề xuất xây dựng 4 luật và bổ sung vào Chương trình lập pháp năm 2025, gồm: Dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí (thay thế); Dự án Luật An ninh mạng; Dự án Luật Thương mại điện tử; Dự án Luật Giám định tư pháp (thay thế).

Trong đó, dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí có nội dung chính là thể chế hóa chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, Chỉ thị 27-CT/TW ngày 25/12/2023 của Bộ Chính trị để hướng tới xây dựng văn hóa tiết kiệm, chống lãng phí trong toàn xã hội.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật cũng bổ sung các quy định để nhận diện rõ hơn hành vi gây lãng phí và chế tài xử lý theo Hướng dẫn số 63-HD/BCĐTW ngày 28/4/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Để xác định rõ vai trò, gia tăng tính chủ động cho các bộ, ngành, địa phương trong xây dựng và tổ chức thực hiện Chương trình tiết kiệm, chống lãng phí, dự thảo Luật bổ sung quy định về Chiến lược quốc gia về phòng, chống lãng phí và sửa đổi quy định liên quan Chương trình thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.

Đặc biệt, dự thảo Luật cũng xác định đầy đủ, cụ thể trách nhiệm, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, tập thể, cá nhân trong quản lý, sử dụng các nguồn lực của nền kinh tế, nhất là người đứng đầu đối với công tác phòng, chống lãng phí; bổ sung nguyên tắc để đảm bảo phòng, chống lãng phí ngay từ khâu xây dựng chính sách, soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật.

Ngoài ra, dự thảo Luật lược bỏ nhiều nội dung không còn đảm bảo đồng bộ, thống nhất, chồng chéo với các quy định pháp luật chuyên ngành.

Theo tờ trình, Chính phủ đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, bổ sung dự án Luật vào Chương trình lập pháp năm 2025, trình Quốc hội cho ý kiến và thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025) theo trình tự, thủ tục thông thường.

Cho ý kiến về nội dung này, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cùng các cơ quan tán thành với sự cần thiết bổ sung 4 dự án luật, trong đó có dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí, vào Chương trình lập pháp năm 2025, trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10.

Đối với dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí, đa số ý kiến của các cơ quan tán thành tên gọi như đề xuất của Chính phủ. Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra lưu ý việc thay đổi tên gọi thành Luật Tiết kiệm, chống lãng phí cần bảo đảm không chỉ là sự thay đổi về hình thức mà phải thiết lập chuẩn mực pháp lý rõ ràng có tính khái quát, bao hàm đầy đủ các nguyên tắc, chính sách, biện pháp thúc đẩy tiết kiệm và ngăn ngừa lãng phí; khuyến khích tiết kiệm, chống lãng phí cả đối với khu vực tư nhân; tạo cơ sở xác định nghĩa vụ pháp lý bắt buộc với biện pháp xử lý vi phạm hiệu quả hơn.

Bao quát đầy đủ các lĩnh vực cần phòng, chống lãng phí

Theo Chính phủ, Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2013 còn nhiều điểm chưa phù hợp. Cụ thể, các khái niệm "tiết kiệm", "lãng phí", "hành vi gây lãng phí" chưa rõ ràng, chưa bao quát hết các trường hợp thực tiễn.

Luật cũng thiếu các chế tài xử lý đủ mạnh để răn đe, phòng ngừa lãng phí và chưa có quy định về việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia công khai về tiết kiệm, chống lãng phí để giám sát, kiểm tra. Cơ chế Chương trình thực hành tiết kiệm, chống lãng phí hiện hành cũng phát sinh một số điểm chưa phù hợp, thiếu quy định triển khai dài hạn và một số quy định không còn đảm bảo đồng bộ, thống nhất với pháp luật chuyên ngành.

Trên thực tế, tình trạng lãng phí vẫn còn diễn ra khá phổ biến, dưới nhiều dạng thức khác nhau, gây suy giảm nguồn lực con người, tài chính, giảm hiệu quả sản xuất, tăng gánh nặng chi phí, cạn kiệt tài nguyên, gia tăng khoảng cách giàu nghèo.

Do đó, dự kiến phạm vi điều chỉnh của Luật Tiết kiệm, chống lãng phí sẽ bao quát đầy đủ các lĩnh vực cần phòng, chống lãng phí, đảm bảo đồng bộ với các quy định pháp luật liên quan như đầu tư công, ngân sách nhà nước, quản lý tài sản công, sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả.

Theo đó, Luật sẽ quy định về tiết kiệm, chống lãng phí trong các lĩnh vực: quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước, vốn nhà nước, vốn đầu tư công, tài sản công, lao động, thời gian lao động trong khu vực nhà nước; quản lý, khai thác và sử dụng tài nguyên, năng lượng; hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân. Ngay cả đối với lĩnh vực năng lượng, các quy định về tiết kiệm, chống lãng phí cũng sẽ được cụ thể hóa, bao gồm hành vi gây lãng phí và chế tài xử lý nếu không được quy định tại Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả.

Dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí được kỳ vọng sẽ tạo ra một khung khổ pháp lý rõ ràng, hiệu quả, nâng cao ý thức và trách nhiệm của toàn xã hội trong công tác tiết kiệm, chống lãng phí, đưa đất nước tiến vào kỷ nguyên phát triển bền vững.