Đô thị thông minh tại Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển thực chất

Công nghệ giải quyết các "nỗi đau" của đô thị

Ngày 23/12, Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ công nghệ thông tin Việt Nam (VINASA) phối hợp cùng UBND TP. Hà Nội tổ chức Hội nghị Thành phố thông minh Việt Nam - châu Á 2025 (Vietnam - Asia Smart City Summit 2025).

Hội nghị đánh dấu bước chuyển mình lịch sử của Smart City Việt Nam chấm dứt giai đoạn thí điểm rời rạc để bước vào giai đoạn "thực thi, chuẩn hóa và hiệu quả" dưới tác động của Nghị định số 269/2025/NĐ-CP về phát triển đô thị thông minhvà làn sóng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI).

Năm 2025 được giới chuyên gia nhận định là "năm bản lề" mang tính quyết định đối với lộ trình phát triển đô thị thông minh tại Việt Nam. Sau gần một thập kỷ triển khai Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững Việt Nam giai đoạn 2018 - 2025 và định hướng đến năm 2030 (Đề án 950), bên cạnh những thành tựu bước đầu, cũng đã bộc lộ những hạn chế về sự thiếu đồng bộ dữ liệu, đầu tư dàn trải và hiệu quả chưa tương xứng với nguồn lực.

Các đô thị Việt Nam đã đi qua giai đoạn "phong trào" và đang bước vào giai đoạn "thực chất". Công nghệ không để trình diễn, mà để giải quyết trực diện các "nỗi đau" của đô thị như ùn tắc, ngập lụt, thủ tục hành chính và tiết kiệm năng lượng. AI đã bắt đầu đi vào từng ngõ ngách cuộc sống, từ dịch vụ công đến an ninh trật tự.

Hội nghị thu hút đông đảo đại biểu tham dự

Ông Hoàng Hữu Hạnh - Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) khẳng định: "Đô thị thông minh thành công không bắt đầu từ công nghệ, mà bắt đầu từ thể chế, dữ liệu và con người. Nghị quyết số 57-NQ/TW đã mở đường và Nghị định số 269/2025/NĐ-CP chính là khung pháp lý để chúng ta phá bỏ tình trạng "cát cứ số". Đã đến lúc các địa phương phải rà soát lại toàn bộ đề án Smart City, chuyển từ việc đầu tư theo phong trào sang tập trung giải quyết các bài toán bức xúc nhất của đô thị theo quy chuẩn dữ liệu quốc gia".

Đồng quan điểm, TS. Trần Ngọc Linh - Cục Phát triển Đô thị (Bộ Xây dựng) đưa ra cảnh báo về việc tách rời công nghệ khỏi quy hoạch gốc: "Đô thị thông minh không phải là một đề án công nghệ độc lập đi bên cạnh quy hoạch đô thị. Nó chính là phương thức phát triển đô thị hiện đại. Năm 2025, 37 địa phương đã có đề án, nhưng số lượng không quan trọng bằng chất lượng. Chúng ta cần tránh chạy theo các mô hình thiếu bền vững, mà phải dùng công nghệ để giải quyết trực diện những điểm nghẽn lớn nhất của đô thị".

Hướng tới thành phố thông minh hơn, xanh hơn và nhân văn hơn

Chủ đề thu hút sự quan tâm đặc biệt và tranh luận sôi nổi nhất tại hội nghị là phương thức quản trị đô thị trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp (tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng), nơi hội đồng nhân dân cấp quận/phường được bãi bỏ để tinh gọn bộ máy. Vấn đề đặt ra là làm sao để lãnh đạo thành phố nắm bắt được hơi thở cuộc sống tại cơ sở, giám sát hiệu quả mà không bị quá tải bởi các tầng nấc báo cáo hành chính.

TS. Nguyễn Nhật Quang - Viện trưởng Viện Khoa học Công nghệ VINASA đã trình bày khái niệm "bản sao số liên hợp". Trong mô hình 2 cấp, phương châm là địa phương biết, địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm. Nhưng để giám sát hiệu quả, chúng ta cần bản sao số. Dữ liệu sinh ra ở đâu (xã/phường) thì được quản lý và cập nhật tại đó, nhưng được kết nối liên thông lên cấp tỉnh thông qua mô hình "liên hợp". Lãnh đạo thành phố nhìn vào bản sao số sẽ thấy ngay dòng chảy dữ liệu từ cơ sở theo thời gian thực. Đó là cách công nghệ giúp chính quyền gần dân, sát dân, dù bớt đi một cấp trung gian.

Củng cố cho luận điểm này, Thiếu tướng Vũ Văn Tấn - Cục trưởng Cục Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội (C06 - Bộ Công an) khẳng định vai trò của Dữ liệu dân cư (Đề án 06): "Quản trị xã hội thực chất là quản trị con người. Khi dữ liệu dân cư đúng - đủ - sạch - sống được tích hợp vào bản đồ số của đô thị, chúng ta sẽ giải quyết được gốc rễ của an ninh trật tự. Công an khu vực và cán bộ phường sẽ là những "cảm biến sống" cập nhật dữ liệu này hàng ngày, tạo nên một cơ sở dữ liệu sống cho Smart City".

Ông Nguyễn Văn Khoa - Chủ tịch VINASA nhấn mạnh, xu hướng tất yếu đang định hình tương lai các đô thị: Sự chuyển dịch từ "Connected Cities" (Đô thị kết nối) sang "Cognitive Cities" (Đô thị có nhận thức). Các thành phố tiên phong trong khu vực đã không còn dừng lại ở việc kết nối vạn vật (IoT) thụ động. Họ đang sử dụng AI như một "hệ điều hành" thực thụ có khả năng tự học, tự thích ứng và tự ra quyết định. Mô hình đô thị có nhận thức sử dụng dữ liệu và AI để chủ động đáp ứng nhu cầu cư dân, thay vì chỉ phản ứng, với mục tiêu 90% dữ liệu được sử dụng hiệu quả.

"Smart City Việt Nam cần hướng tới của sự trưởng thành thực chất: Thông minh hơn, xanh hơn và nhân văn hơn" - ông Khoa nói.