Chiều 5/11, các đại biểu Quốc hội đã thảo luận tại tổ về dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi). Nhiều ý kiến đánh giá cao các nội dung về hiện đại hóa quản lý thuế, mở rộng cơ sở thu, bảo đảm công bằng, minh bạch và phù hợp với thực tiễn kinh tế số hiện nay.
Bước chuyển mạnh mẽ trong tư duy quản lý nhà nước
Theo đại biểu Nguyễn Thị Lệ (đoàn TP.HCM), dự thảo Luật Quản lý thuế sửa đổi đã thể hiện bước chuyển mình mạnh mẽ trong tư duy về quản lý nhà nước. Từ việc quản lý hành chính đồng loạt sang quản lý hiện đại dựa trên nền tảng số, phân tích dữ liệu, quản lý rủi ro và mức độ tuân thủ. “Đây là hướng đi phù hợp với xu thế chung của thế giới và là điều tiên quyết để xây dựng nền tài chính công, minh bạch và hiệu quả”, đại biểu nhấn mạnh.
 |
| Đại biểu Nguyễn Thị Lệ (đoàn TP.HCM) |
Cốt lõi của sự thay đổi này, theo đại biểu, là chuyển trọng tâm từ kiểm soát mọi giao dịch sang giám sát hành vi tuân thủ. Cách quản lý thuế truyền thống chưa phân biệt doanh nghiệp tuân thủ tốt trong khi có thể bỏ lọt các đối tượng rủi ro cao. Khắc phục điều này, dự thảo luật đã đề xuất giải pháp áp dụng phân nhóm người nộp thuế và quản lý tuân thủ, cho phép cơ quan thuế áp dụng các biện pháp khác nhau cho từng nhóm đối tượng. Trong đó, ưu tiên hỗ trợ cho nhóm tuân thủ tốt và kiểm tra trọng điểm đối với các nhóm có rủi ro cao.
Khẳng định mô hình này sẽ thành công nếu cơ quan thuế có đủ năng lực phân tích dữ liệu lớn (Big Data) để phân loại chính xác và khách quan, đại biểu cũng đóng góp các ý kiến để việc phân loại khả thi, phù hợp thực tiễn.
Bà nêu rõ, việc phân nhóm người nộp thuế (Điều 3) và quản lý tuân thủ (Điều 4) là tiến bộ rất lớn, song cần minh bạch tiêu chí phân loại. Đại biểu kiến nghị bổ sung quy định người nộp thuế có quyền được thông báo, giải trình và yêu cầu xem xét lại kết quả phân nhóm, nhằm tạo cơ chế kiểm soát, cân bằng và tăng cường niềm tin.
Về quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, đại biểu cho rằng việc chuyển từ thuế khoán sang tự kê khai là một “cuộc cách mạng về văn hoá nộp thuế”, một chủ trương đúng đắn nhằm đảm bảo công bằng, chống thất thu, đặc biệt khi kinh doanh trên nền tảng số ngày càng phát triển. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất không nằm ở quy định pháp luật mà nằm ở năng lực tuân thủ của người kinh doanh, vốn quen với sự đơn giản, dễ dàng của thuế khoán và thiếu kỹ năng kế toán.
Do đó, đại biểu kiến nghị dự thảo luật nên có điều khoản về lộ trình chuyển đổi và chính sách hỗ trợ bắt buộc, như cung cấp miễn phí phần mềm kế toán, hóa đơn điện tử và tổ chức hướng dẫn trên toàn quốc trong năm đầu khi luật có hiệu lực.
Đối với quy định tạm hoãn xuất cảnh người nợ thuế (Điều 17), đại biểu cho rằng cần quy định ngưỡng nợ tối thiểu, ví dụ 50 triệu đồng, quá hạn 90 ngày, giao cho Chính phủ quy định chi tiết ngưỡng này để có thể điều chỉnh linh hoạt. Đại biểu cũng đề nghị có quy trình thông báo trước cho người nộp thuế một khoảng thời gian hợp lý trước khi ra quyết định tạm hoãn xuất cảnh để họ có cơ hội thực hiện nghĩa vụ hoặc giải trình.
Rất cần có cơ chế khuyến khích, nâng cao tinh thần trách nhiệm
Đại biểu Trần Hoàng Ngân (đoàn TP.HCM) đánh giá cao dự thảo Luật lần này khi xác định rõ hơn đối tượng nộp thuế, bao gồm cả tổ chức, cá nhân nước ngoài có thu nhập phát sinh tại Việt Nam thông qua hoạt động thương mại điện tử và nền tảng số. Những quy định cụ thể, rõ ràng, thể hiện bước tiến trong việc kiểm soát nguồn thu xuyên biên giới.
Bên cạnh đó, đại biểu đề nghị rà soát, tránh trùng lặp giữa các điều khoản, nhất là giữa Điều 4 (giải thích từ ngữ) và Điều 13 để bảo đảm tính logic của văn bản. Đại biểu cũng đánh giá cao nội dung bổ sung ở Điều 6 về nguyên tắc quản lý thuế, yếu tố quan trọng giúp công tác thuế minh bạch, công khai và bình đẳng giữa các đối tượng chịu thuế.
Đại biểu Trần Hoàng Ngân (đoàn Tp.HCM) |
Liên quan đến quy định cơ quan thuế được bổ sung thu nhập cho cán bộ, công chức khi thu ngân sách vượt dự toán Quốc hội giao, đại biểu Trần Hoàng Ngân cho rằng đây là “điều rất nên làm”. Bởi, cơ chế này có tác dụng khuyến khích công tác thu tốt hơn, chống thất thu thuế và nâng cao tinh thần trách nhiệm của cán bộ thuế.
Tuy nhiên, ông cũng lưu ý nhiều năm qua, chúng ta đều vượt dự toán, nếu chỉ căn cứ vào tiêu chí này có thể dẫn đến việc lập dự toán thấp để được thưởng. Đại biểu đề nghị có quy định “kép”, tức là ngoài điều kiện vượt dự toán còn phải vượt kết quả thu năm trước mới được tính thưởng. Đồng thời, nếu năm đó không đạt chỉ tiêu, cần có hình thức chế tài phù hợp, ví dụ không được tính thu nhập tăng thêm trong năm liền kề, chỉ được khôi phục khi kết quả thu cải thiện.
Tại tổ 11, đại biểu Lò Thị Luyến (đoàn Điện Biên) cho rằng dự thảo khi trình Quốc hội đã tiếp thu rất nhiều các nội dung theo kết luận của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, của cơ quan thẩm tra. Trong đó, có nhiều nội dung về chuyển đổi số, khai thuế, thu thuế toàn trình…
Đánh giá cao việc bổ sung Điều 32 quy định nguyên tắc áp dụng quản lý rủi ro, tuân thủ và chuyển đổi số trong quản lý thuế, song đại biểu cũng bày tỏ băn khoăn về tính sẵn sàng của doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân nộp thuế, nhất là khi Luật dự kiến có hiệu lực từ 1/5/2026, tức chỉ còn khoảng tám tháng để chuẩn bị.
Bà cho rằng, cần đánh giá cụ thể năng lực và điều kiện của các nhóm đối tượng nộp thuế, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, những đơn vị có hạ tầng công nghệ còn hạn chế, chưa quen với việc khai thuế, nộp thuế điện tử toàn trình.
Đại biểu cũng đề nghị xây dựng lộ trình cụ thể cho việc áp dụng quản lý thuế điện tử, giúp doanh nghiệp có thời gian đầu tư, đào tạo nhân lực, tránh tình trạng chuyển đổi đồng loạt mà hạ tầng không đáp ứng được yêu cầu.
