Không có chuyện phạt hộ kinh doanh khi triển khai hoá đơn điện tử

Tại phiên chất vấn Quốc hội ngày 19/6, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã trả lời một số câu hỏi của các đại biểu Quốc hội liên quan đến chính sách thu thuế đối với hộ kinh doanh, đặc biệt là lộ trình bãi bỏ thuế khoán từ ngày 1/1/2026 và các giải pháp khuyến khích chuyển đổi từ hộ kinh doanh sang mô hình doanh nghiệp.

Bỏ thuế khoán để hộ kinh doanh phát triển minh bạch, chuyên nghiệp

Theo đại biểu Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội), chính sách bỏ thuế khoán đang tác động đến hàng triệu hộ kinh doanh. Nhiều hộ kinh doanh có tâm lý e ngại, không phải về nộp thuế mà về cách tính thuế, thủ tục để nộp thuế cho đúng. Từ đó, đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết về kế hoạch và giải pháp để chuẩn bị thực thi cách thu thuế mới với hộ kinh doanh.

Đại biểu Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) nêu câu hỏi

Trả lời chất vấn của đại biểu, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định, hệ thống thuế của Việt Nam được các cơ quan quốc tế đánh giá là đã tiếp cận với các thông lệ quốc tế. Tuy nhiên, vẫn còn vấn đề liên quan đến tính minh bạch ở một số loại thuế đang được thu thủ công. Xác định đây là rào cản lớn nhất về tính minh bạch trong quản lý thuế, Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị và Nghị quyết 198 của Quốc hội đã yêu cầu bỏ hình thức thuế khoán chậm nhất từ năm 2026.

“Việc bãi bỏ thuế khoán từ năm 2026 là một chủ trương rất đúng của Đảng và Nhà nước, là bước đi căn cơ và cần thiết để minh bạch hóa hoạt động của các hộ kinh doanh, tạo sự bình đẳng về chế độ thuế giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp, đồng thời thúc đẩy chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp và mở rộng khu vực kinh tế”, Bộ trưởng khẳng định.

Bộ trưởng cho biết, dù từng phù hợp trong một giai đoạn nhất định, cơ chế thuế khoán hiện nay đã bộc lộ nhiều bất cập, thiếu minh bạch, dễ bị lạm dụng và gây bất bình đẳng giữa các loại hình kinh doanh. “Thuế khoán không tạo được động lực cho hộ kinh doanh phát triển lớn mạnh thành doanh nghiệp nhỏ và vừa”, Bộ trưởng nói.

Về giải pháp thực thi, Bộ Tài chính đang chuẩn bị đồng bộ cả về pháp lý và công nghệ.

Cụ thể, Bộ đề xuất sửa Luật Quản lý thuế và Luật Thuế thu nhập cá nhân theo hướng xây dựng mô hình quản lý mới, đơn giản, minh bạch và dễ thực hiện. Hệ thống sổ sách, hóa đơn, chứng từ cũng sẽ được đơn giản hóa nhằm giảm áp lực cho các hộ khi chuyển đổi sang doanh nghiệp.

Thứ hai, đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý thuế: Áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền để giúp thu đúng, thu đủ, đồng thời giảm thời gian và chi phí cho hộ kinh doanh. Bộ sẽ cung cấp miễn phí phần mềm hóa đơn điện tử, phần mềm kế toán, nền tảng khai nộp thuế điện tử cho các hộ, nhất là những hộ còn khó khăn trong giai đoạn đầu.

Thứ ba, tăng cường truyền thông, đào tạo, tư vấn pháp lý, kế toán, thuế. Bộ Tài chính đã phối hợp rất chặt chẽ với cơ quan truyền thông, đặc biệt là Đài Truyền hình Việt Nam, để tuyên truyền, hướng dẫn hộ kinh doanh thực hiện đúng quy định, Bộ trưởng cho biết.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng trả lời các câu hỏi của đại biểu Quốc hội

Ưu đãi thiết thực để hộ kinh doanh chuyển lên doanh nghiệp

Cũng liên quan đến vấn đề này, đại biểu Lã Thanh Tân (đoàn Hải Phòng) đặt câu hỏi về chính sách đột phá khuyến khích hộ kinh doanh chuyển thành doanh nghiệp.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, hiện nay, cả nước có khoảng 5,2 triệu hộ kinh doanh đang hoạt động, trong đó nhiều hộ có doanh thu hàng năm không kém doanh nghiệp, thậm chí còn cao hơn, nhưng vẫn chưa chuyển đổi mô hình. Đây là lực lượng tiềm năng lớn để hiện thực hoá mục tiêu 2 triệu doanh nghiệp vào năm 2030.

Luật Hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ năm 2017 đã quy định về chính sách hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi lên doanh nghiệp. Tuy nhiên, đến nay số lượng chuyển đổi không nhiều. Bộ trưởng đã chỉ rõ 3 nguyên nhân chính dẫn đến thực trạng này.

Thứ nhất, chi phí tuân thủ pháp luật giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp còn chênh lệch lớn. Thứ hai, nhiều hộ chưa nắm rõ quy định pháp luật, chưa quen với quản lý sổ sách kế toán, nên còn tâm lý dè dặt. Thứ ba là thuế khoán và chế độ sổ sách kế toán đơn giản là sự thuận lợi khiến hộ kinh doanh không mặn mà với việc chuyển sang mô hình doanh nghiệp.

Đại biểu Lã Thanh Tân (đoàn Hải Phòng) đặt câu hỏi

Từ thực tế này, Bộ Tài chính đang triển khai bốn nhóm giải pháp. Đó là rà soát, hoàn thiện khung pháp lý để thu hẹp khoảng cách về quản trị, kế toán, tài chính giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp. Cùng với đó, khẩn trương hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật, pháp lý để thực hiện bỏ thuế khoán từ năm 2026, coi đây là giải pháp căn cơ để minh bạch hoạt động hộ kinh doanh, tạo động lực chuyển đổi.

Bộ Tài chính cũng sẽ triển khai các chính sách ưu đãi thiết thực như: miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong ba năm đầu sau chuyển đổi, bãi bỏ lệ phí môn bài, cung cấp miễn phí phần mềm kế toán và nền tảng số… “Cùng với đó là tăng cường tuyên truyền, nhận thức và năng lực quản trị của hộ kinh doanh để họ tự tin chuyển đổi và phát triển bền vững theo cái mô hình doanh nghiệp”, Bộ trưởng chia sẻ.

Liên quan đến băn khoăn của đại biểu Phạm Văn Hoà (đoàn Đồng Tháp) về việc nhiều hộ tiểu thương vẫn lúng túng khi sử dụng hóa đơn điện tử và e ngại bị xử phạt, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định: “Hiện nay chúng tôi đang hỗ trợ tối đa cho các hộ kinh doanh và không có chuyện phạt bất cứ hộ kinh doanh nào trong quá trình triển khai thực hiện, trừ khi sau này khi đã triển khai mà hộ kinh doanh cố tình thì lúc đó phải có chế tài”.

Theo Bộ trưởng, hiện nay Cục Thuế đã hết sức nỗ lực, cố gắng để phối hợp với chính quyền địa phương các cấp hướng dẫn, hỗ trợ hộ kinh doanh, giải thích để họ triển khai đúng quy định của pháp luật, và “chưa phạt ai cả”.

Về tình trạng một số hộ cố tình không xuất hóa đơn điện tử khi khách hàng thanh toán tiền mặt, Bộ trưởng cho rằng đây không phải là hiện tượng phổ biến. Hành vi này không đúng quy định pháp luật, là hành vi vi phạm luật về thuế và các quy định hiện hành. Bộ Tài chính sẽ tăng cường phối hợp với các cơ quan liên quan, đặc biệt là chính quyền địa phương và cơ quan báo chí để đẩy mạnh tuyên truyền, chấm dứt hành vi này.