Nguồn: Tổng cục Hải quan.  Đồ họa: Hồng Vân

Nguồn: Tổng cục Hải quan. Đồ họa: Hồng Vân

Theo Bộ Tài chính, việc ban hành nghị định nêu trên là cần thiết trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ trên toàn thế giới và Việt Nam.

Xu thế tất yếu của hội nhập quốc tế

Dự thảo tờ trình Chính phủ của Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan đã nêu rõ tính cấp bách của việc xây dựng nghị định quy định quản lý hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua thương mại điện tử (nghị định TMĐT) nhằm bắt kịp xu thế phát triển của thế giới. Đánh giá của Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam tại báo cáo về chỉ số TMĐT Việt Nam trong 5 năm gần đây cho thấy, tốc độ tăng trưởng TMĐT trung bình năm của Việt Nam từ 25 - 30%. Nếu Việt Nam vẫn duy trì mức độ tăng trưởng này thì quy mô thị trường TMĐT Việt Nam năm 2025 đứng thứ ba Đông Nam Á, sau Indonesia và Thái Lan.

Từ thực tế này, Bộ Tài chính nhận thấy với tốc độ tăng trưởng cao như trên cần thiết phải có những biện pháp quản lý mới phù hợp với hoạt động giao dịch TMĐT qua biên giới, đảm bảo việc quản lý hải quan nhưng không ảnh hưởng đến sự phát triển của hoạt động TMĐT qua biên giới.

Thương mại điện tử là giải pháp hữu hiệu trong bối cảnh dịch Covdi-19

Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan khẳng định việc xây dựng, ban hành nghị định thương mại điện tử (TMĐT) là thực sự cần thiết nhằm tạo hành lang pháp lý đầy đủ về chính sách quản lý, chế độ để đảm bảo công tác quản lý của cơ quan hải quan hiệu quả, đáp ứng yêu cầu cải cách thủ tục hành chính, phù hợp với thông lệ quốc tế.

Đồng thời, nghị định TMĐT ra đời sẽ đáp ứng yêu cầu giao dịch thương mại trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, kéo dài hiện nay.

Từ đầu năm 2020 đến nay, để ngăn chặn tình trạng lây lan dịch bệnh, các quốc gia đều có biện pháp hạn chế di chuyển giữa các địa phương, giữa các quốc gia, dẫn đến việc thay đổi thói quen mua hàng hóa từ trực tiếp sang trực tuyến (mua hàng qua thương mại điện tử).

Theo quy định hiện hành, đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua TMĐT hay xuất khẩu, nhập khẩu được giao dịch theo phương thức truyền thống thủ tục hải quan được thực hiện giống nhau. Trong khi đó, đặc điểm của hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua TMĐT trong thời gian vừa qua tăng nhanh, nhưng hiện nay hàng hóa mua qua TMĐT đưa về Việt Nam thực hiện thủ tục hải quan như đối với hàng hóa thông thường nên gặp phải một số vướng mắc.

Dự thảo tờ trình Chính phủ cũng chỉ rõ, cơ quan quản lý nhà nước chưa có một cơ chế riêng về quản lý đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua TMĐT nên khi thực hiện các thủ tục hải quan, thủ tục liên quan đến lĩnh vực quản lý của các bộ, ngành, người mua hàng qua TMĐT tại Việt Nam gặp khó khăn trong việc nhận hàng hóa được mua từ nước ngoài.

Do đó, hình thành nên một bộ phận thực hiện việc mua hộ hàng hóa trên website và vận chuyển số hàng hóa này về Việt Nam theo các con đường không chính thống, đặc biệt là qua biên giới đường bộ gây khó khăn trong công tác đấu tranh đối với các hành vi gian lận thương mại. Vì vậy, cần thiết phải có những quy định để kiểm soát đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua TMĐT nhưng vẫn đảm bảo thuận lợi để người mua, người bán tuân thủ thực hiện đúng theo quy định pháp luật.

Điểm mới về đối tượng áp dụng nghị định

Theo Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Mai Xuân Thành, để xây dựng dự thảo nghị định TMĐT, Tổng cục Hải quan đã nghiên cứu kinh nghiệm nhiều nước trên thế giới, để đảm bảo chính sách mới minh bạch, theo chuẩn mực chung, không chỉ góp phần tạo thuận lợi, thông quan nhanh hàng hóa nhập khẩu từ nước ngoài vào Việt Nam, mà còn hỗ trợ hàng hóa Việt Nam xuất khẩu ra nước ngoài được dễ nhất, thuận lợi nhất.

Nhằm đáp ứng tình hình phát triển của công nghệ thông tin và các phương thức giao dịch mới, dự thảo nghị định TMĐT bổ sung đối tượng áp dụng. Ngoài các đối tượng tương tự như các trường hợp xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa thông thường, thì tại dự thảo nghị định TMĐT quy định thêm các đối tượng là chủ sở hữu sàn giao dịch TMĐT, website thương mại điện tử bán hàng, ví dụ như sàn TMĐT Amazon ở Mỹ, sàn TMĐT Alibaba ở Trung Quốc, quy định này tương đồng với quy định người nộp thuế tại Luật Quản lý thuế.

Dự thảo nghị định cũng quy định cụ thể về địa điểm làm thủ tục hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua TMĐT.

Cụ thể, đối với hàng hóa xuất khẩu được đăng ký tờ khai hải quan tại chi cục hải quan nơi người khai hải quan có trụ sở hoặc nơi có cơ sở sản xuất, kinh doanh; hoặc chi cục hải quan nơi tập kết hàng hóa xuất khẩu; hoặc chi cục hải quan cửa khẩu xuất hàng. Hàng hóa nhập khẩu được đăng ký tờ khai hải quan tại chi cục hải quan cửa khẩu nhập hàng; hoặc chi cục hải quan quản lý địa điểm tập kết, kiểm tra giám sát tập trung đối với hàng bưu chính, chuyển phát nhanh trong trường hợp hàng hóa nhập khẩu giao dịch qua TMĐT gửi qua dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh; hoặc chi cục hải quan quản lý kho ngoại quan trong trường hợp hàng hóa giao dịch qua TMĐT nhập khẩu từ kho ngoại quan.

Ngăn chặn trốn thuế qua thương mại điện tử

Tại dự thảo tờ trình Chính phủ của Bộ Tài chính, theo quy định hiện hành, hàng hóa nhập khẩu giao dịch qua TMĐT không có quy định riêng về chính sách thuế. Hiện nay theo quy định của pháp luật về thuế nhập khẩu có quy định hàng hóa nhập khẩu gửi qua dịch vụ bưu chính, dịch vụ chuyển phát nhanh (không phân biệt hàng hóa TMĐT hay hàng hóa khác) có trị giá hải quan từ 1.000.000 đồng trở xuống hoặc có tổng số thuế từ 100.000 đồng trở xuống thì được miễn thuế nhập khẩu (Theo khoản 11 Điều 1 Nghị định số 18/2021/NĐ-CP của Chính phủ).

Tuy nhiên Nghị định 18/2021/NĐ-CP chưa quy định cụ thể số lần hoặc cụ thể lô hàng được miễn thuế, do vậy dẫn đến việc người khai hải quan lợi dụng chính sách này để chia nhỏ lô hàng nhằm mục đích miễn thuế. Do vậy, để tương đồng với hàng hóa gửi qua dịch vụ chuyển phát nhanh, bưu chính và để ngăn chặn việc lợi dụng chính sách ưu đãi về thuế, tại dự thảo nghị định TMĐT sẽ quy định cụ thể.

Theo đó, mỗi tổ chức, cá nhân mua hàng chỉ được hưởng tiêu chuẩn miễn thuế đối với hàng hóa nhập khẩu quy định tại điểm a, điểm b dưới đây không quá 1 đơn hàng/ngày và không quá 4 đơn hàng/tháng. Hàng hóa nhập khẩu có trị giá hải quan theo từng đơn hàng từ 1.000.000 đồng Việt Nam trở xuống. Hàng hóa nhập khẩu có trị giá hải quan theo từng đơn hàng trên 1.000.000 đồng Việt Nam nhưng có tổng số tiền thuế nhập khẩu phải nộp dưới 100.000 đồng Việt Nam.

Trường hợp hàng hóa nhập khẩu giao dịch qua TMĐT có trị giá hải quan theo từng đơn hàng trên 1.000.000 đồng Việt Nam và có tổng số tiền thuế nhập khẩu phải nộp trên 100.000 đồng Việt Nam thì phải nộp thuế nhập khẩu đối với toàn bộ trị giá hàng hóa nhập khẩu.

Quy định như trên nhằm ngăn chặn tình trạng tổ chức, cá nhân lợi dụng chính sách miễn thuế để chia, tách hàng hóa nhằm mục đích trốn thuế khi thực hiện mua bán hàng hóa qua giao dịch TMĐT.

Hải Linh