Nguồn cung dư thừa, gạo Việt chịu sức ép cạnh tranh

Cung đang vượt xa cầu

Theo ghi nhận từ các tổ chức thương mại quốc tế, giá gạo 5% tấm trên thị trường thế giới liên tục suy giảm kể từ tháng 5/2025. Trong tháng 9/2025, giá gạo xuất khẩu 5% tấm của Thái Lan (giá FOB) giảm xuống mức thấp nhất trong gần 9 năm, chỉ còn khoảng 358 USD/tấn, trong khi giá gạo cùng loại của Ấn Độ sau khi chạm đáy 3 năm cũng chỉ hồi phục nhẹ lên 363 USD/tấn. Gạo Việt Nam không nằm ngoài xu hướng này, khi giá trung bình xuất khẩu tháng 9 dao động quanh 451 USD/tấn, thấp hơn 22% so với cùng kỳ năm 2024.

Diễn biến giảm giá cho thấy sự thay đổi căn bản trong cán cân cung - cầu gạo toàn cầu. Báo cáo của Hội đồng Ngũ cốc quốc tế (IGC) cho thấy, sản lượng gạo toàn cầu trong niên vụ 2025 - 2026 dự kiến đạt mức kỷ lục 727 triệu tấn, tăng 1,5% so với vụ trước. Bên cạnh đó, tồn kho toàn cầu ước tính tăng 4,7%, đạt khoảng 183 triệu tấn - dấu hiệu rõ ràng cho thấy cung đang vượt xa cầu.

Giá gạo Việt Nam xuất khẩu có lợi thế về chất lượng và phân khúc thị trường riêng, nên mức độ tác động không quá lớn. Ảnh tư liệu

Đáng chú ý, Ấn Độ - quốc gia đang nắm giữ gần 40% tổng sản lượng xuất khẩu gạo toàn cầu - sau thời gian áp dụng hạn chế xuất khẩu để kiểm soát lạm phát lương thực, đã mở rộng hoạt động bán ra mạnh trong năm 2025. Các doanh nghiệp xuất khẩu lớn tại Ấn Độ kỳ vọng xuất khẩu gạo sẽ đạt 22 - 23 triệu tấn, thậm chí có thể lên tới 30 triệu tấn và nếu điều kiện thời tiết thuận lợi, thì mức tăng còn có thể tới 50% so với năm 2024. Với sản lượng vượt trội và chi phí thấp, Ấn Độ đang khiến cán cân cung - cầu toàn cầu nghiêng mạnh về phía dư thừa, kéo giá gạo thế giới xuống nhanh.

Trong khi đó, phía cầu lại ảm đạm hơn dự kiến. Philippines - quốc gia nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới - đã tạm dừng nhập khẩu trong 2 tháng kể từ ngày 1/9 để bảo hộ sản xuất trong nước đúng mùa thu hoạch cao điểm.

Với nguồn cung dồi dào từ Ấn Độ, tồn kho tăng cao ở các quốc gia sản xuất, cộng thêm nhu cầu nhập khẩu sụt giảm, thị trường gạo toàn cầu đang bước vào giai đoạn dư cung rõ rệt nhất trong gần một thập kỷ.

Theo Cục Hải quan (Bộ Tài chính), trong 9 tháng năm 2025, xuất khẩu gạo của Việt Nam giảm nhẹ 2% về sản lượng, đạt hơn 6,8 triệu tấn. Tuy nhiên, giá trị xuất khẩu lại giảm tới 20%, chỉ còn 3,49 tỷ USD. Riêng trong tháng 9, sản lượng xuất khẩu sang các thị trường chủ lực giảm gần một nửa, chỉ đạt 377.000 tấn, do ảnh hưởng trực tiếp từ lệnh tạm ngừng nhập khẩu của Philippines - bạn hàng lớn nhất của gạo Việt Nam.

Tích cực và chủ động hơn trong việc mở rộng thị trường

Đánh giá về thị trường gạo những tháng cuối năm, ông Nguyễn Văn Thành - Giám đốc Công ty TNHH Phước Thành IV (Vĩnh Long) cho biết, trong khi giá gạo xuất khẩu các nước giảm đáng kể, thì Việt Nam vẫn ổn định. Nguyên nhân là lúa hàng hóa không còn nhiều vì chưa vào vụ thu hoạch thu - đông.

"Thị trường gạo toàn cầu vẫn đang khá ảm đạm vì nguồn cung dồi dào. Gạo Việt Nam không thể tránh khỏi xu hướng chung đó, nhưng vẫn đang ở thế chủ động và tích cực nhờ lợi thế chất lượng và giá cả phù hợp với nhiều thị trường" - ông Thành nói.

Theo ông Thành, vụ thu hoạch ở Philippines đã qua và thời gian ngưng nhập khẩu cũng sắp kết thúc, nên sẽ sớm quay lại thị trường vì nhu cầu đang tăng. Thời gian gần đây, mưa bão dồn dập cũng ảnh hưởng đến vụ thu hoạch ở Philippines. Đây có thể xem là yếu tố mà Chính phủ nước này chưa dám đồng ý với các đề xuất của ngành nông nghiệp. Vừa qua, mưa bão cũng ảnh hưởng đến mùa vụ và sản lượng gạo của Việt Nam. Đây cũng là yếu tố cần được tính tới trong giá gạo giai đoạn cuối năm.

Còn theo ông Đỗ Hà Nam - Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), những thông tin liên quan thị trường Philippines thời gian qua đều mới là kế hoạch và đề xuất của một số cơ quan, chưa phải là quyết định chính thức của Chính phủ, nên chỉ có tác dụng tham khảo, song cũng ít nhiều tác động đến tâm lý thị trường nói chung. Trên thực tế, có nhiều doanh nghiệp đã có hợp đồng với đối tác Philippines, sẵn sàng xuất hàng khi lệnh cấm được gỡ. Vì thế, khi nước này mở cửa, thì lượng nhập khẩu có thể tăng đáng kể để lấp khoảng trống vừa qua.

Ông Nam cho rằng, đầu ra cho hạt gạo Việt Nam đang rộng mở, đặc biệt là các nước châu Phi, Trung Quốc, Malaysia... Trong đó, ở thị trường châu Phi, Việt Nam sắp ký được hợp đồng số lượng lớn với Senegal. Do vậy, trong giai đoạn từ nay đến cuối năm 2025, Việt Nam không chịu nhiều áp lực về tiêu thụ gạo. Nhìn xa hơn trong năm 2026, thị trường có nhiều thách thức khi nguồn cung thế giới dồi dào.

“Gạo Việt Nam có lợi thế về chất lượng và phân khúc thị trường riêng, nên mức độ tác động không quá lớn. Cũng cần lưu ý là, Philippines đang muốn thay đổi chính sách nhập khẩu gạo một cách linh động và hiệu quả hơn. Điều này sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến các doanh nghiệp xuất khẩu phụ thuộc vào thị trường này. Vì vậy, các doanh nghiệp phải tích cực và chủ động hơn trong việc mở rộng thị trường, tìm kiếm đối tác mới” - ông Nam khuyến nghị.