Quản lý vốn nhà nước: Mở rộng quyền, tăng trách nhiệm của doanh nghiệp

Cách tiếp cận mới về quản lý vốn tại doanh nghiệp

Để thực hiện nhiệm vụ xây dựng Luật, Cục Phát triển Doanh nghiệp nhà nước (trước đây là Cục Tài chính doanh nghiệp) đã chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức đánh giá tổng kết công phu, nghiên cứu kỹ lưỡng việc thi hành Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp (Luật số 69) để từ đó, đề xuất các nội dung chính sách cần sửa đổi, ban hành mới.

Đảng bộ Cục Phát triển Doanh nghiệp nhà nước tổ chức Đại hội Đảng bộ lần thứ nhất, nhiệm kỳ 2025 - 2030. Ảnh: Đức Minh

Từ đó, Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp được xây dựng trên cơ sở bám sát, cập nhật và thể chế hoá chủ trương của Đảng, chỉ đạo của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước và pháp luật liên quan như: Nghị quyết số 12/NQ-TW ngày 03/06/2017 của Trung ương về tiếp tục cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước; Quy định số 178-QĐ/TW ngày 27/6/2024 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật; Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Đồng thời, Luật cũng kế thừa những quy định đã áp dụng ổn định trong thực tiễn và còn phù hợp của Luật 69, sửa đổi, bổ sung nội dung mới để giải quyết những vướng mắc, bất cập trong thời gian qua.

Một trong những điểm mới của Luật là phạm vi điều chỉnh của Luật này quy định việc đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp, quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, không còn cụm từ “sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh” và “giám sát việc đầu tư, quản lý, sử dụng vốn nhà nước tại doanh nghiệp” như Luật số 69. Nội hàm “quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp” đã bao gồm nội dung về sử dụng, giám sát vốn nhà nước và kế thừa có chọn lọc các quy định của Luật 69.

Đối tượng áp dụng của Luật cũng được mở rộng. Luật không chỉ áp dụng với doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ như Luật số 69 mà bao gồm doanh nghiệp nhà nước theo quy định của Luật Doanh nghiệp; tổ chức tín dụng do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ theo quy định của Luật Các tổ chức tín dụng, trừ Ngân hàng chính sách.

Đồng thời, tại điều khoản thi hành có quy định tổ chức chính trị, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên được áp dụng Luật này để thực hiện việc quản lý và đầu tư vốn của tổ chức tại doanh nghiệp nhằm tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động đầu tư, quản lý vốn của các tổ chức này.

Sáng 14/6, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp với tỷ lệ tán thành cao.

Xác định rõ vai trò của Nhà nước là nhà đầu tư

Một trong những tinh thần xuyên suốt của Luật là xác định rõ vai trò của Nhà nước với tư cách là nhà đầu tư. Luật xác định Nhà nước thực hiện các quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm tương ứng với tỷ lệ sở hữu vốn góp tại doanh nghiệp, bình đẳng như các nhà đầu tư khác, không can thiệp trực tiếp vào hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Cùng với đó, nâng cao tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của doanh nghiệp và trách nhiệm giải trình của Hội đồng thành viên, Chủ tịch công ty, Hội đồng quản trị, người đại diện phần vốn nhà nước; doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh theo cơ chế thị trường, bình đẳng, hợp tác và cạnh tranh theo pháp luật.

Để đảm bảo linh hoạt, phù hợp thực tiễn, Luật giao Chính phủ quy định chi tiết các vấn đề cụ thể tuỳ theo sự biến động, phát triển của xã hội; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cắt giảm thủ tục, đáp ứng yêu cầu quản lý và phát triển doanh nghiệp.

Cũng trong tinh thần trao quyền nhiều hơn cho doanh nghiệp, đối với doanh nghiệp do nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ, Luật đã phân cấp mạnh mẽ cho Hội đồng thành viên/Chủ tịch công ty tự chịu trách nhiệm về việc huy động vốn, bảo lãnh cho công ty do doanh nghiệp nắm giữ trên 50% vốn điều lệ vay vốn.

Doanh nghiệp được ban hành, điều chỉnh chiến lược phát triển, kế hoạch kinh doanh hàng năm của doanh nghiệp trên cơ sở chỉ tiêu cơ bản được đại diện chủ sở hữu nhà nước giao; quyết định đầu tư sau khi hoàn thành thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án thuộc diện chấp thuận chủ trương đầu tư theo quy định của pháp luật đầu tư công và pháp luật đầu tư hoặc dự án đầu tư, khoản đầu tư có giá trị trên 50% vốn chủ sở hữu nhưng không quá mức cụ thể theo quy định của Chính phủ.

Doanh nghiệp cũng được quyết định tiền lương, thù lao, tiền thưởng và quyền lợi khác của người lao động, các chức danh quản lý của doanh nghiệp; thông qua báo cáo tài chính hằng năm của doanh nghiệp; bổ sung quy định về việc cho công ty con vay vốn và nâng mức trích tối đa vào Quỹ Đầu tư phát triển doanh nghiệp từ 30% hiện nay lên 50% lợi nhuận sau thuế.

Đối với doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ trên 50% đến dưới 100% vốn điều lệ, việc quản lý vốn nhà nước đầu tư tại các doanh nghiệp này thực hiện thông qua Người đại diện phần vốn nhà nước; phân cấp cho Người đại diện phần vốn nhà nước chủ động quyết định nhiều nội dung theo thẩm quyền, chỉ báo cáo cơ quan đại diện chủ sở hữu trước khi tham gia biểu quyết tại cuộc họp Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị, Hội đồng thành viên đối với một số nội dung quan trọng.

Ông Phùng Hữu Chí, Bí thư Đảng uỷ, Cục trưởng Cục Phát triển Doanh nghiệp nhà nước phát biểu tại Đại hội. Ảnh: Đức Minh

Gắn trách nhiệm của người đứng đầu, người đại diện vốn

Đi cùng với trao quyền mạnh mẽ, Luật cũng bổ sung các quy định để tăng cường giám sát, kiểm tra, thanh tra, đánh giá của chủ sở hữu đối với doanh nghiệp nhà nước; nâng cao tính công khai, minh bạch trong hoạt động của doanh nghiệp.

Theo đó, Luật bổ sung quy định Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn chỉ đạo tổ chức giám sát, kiểm tra, thanh tra các nội dung về đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp, quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp; bổ sung quy định Hội đồng thành viên/Chủ tịch công ty chịu trách nhiệm trước Thủ tướng Chính phủ, cơ quan đại diện chủ sở hữu trong việc quản lý, bảo toàn và phát triển vốn của doanh nghiệp; chịu trách nhiệm giải trình các nội dung liên quan đến hoạt động đầu tư và quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp theo yêu cầu.

Hội đồng thành viên/Chủ tịch công ty không được tiếp tục làm người đại diện chủ sở hữu trực tiếp khi thực hiện không đúng nhiệm vụ, quyền hạn được giao, hoặc bị đánh giá không hoàn thành nhiệm vụ. Kết quả đánh giá, xếp loại doanh nghiệp, đánh giá người đại diện chủ sở hữu trực tiếp, người đại diện phần vốn nhà nước, kiểm soát viên là cơ sở để xem xét bổ nhiệm, cử, giới thiệu, thuê, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, chấp thuận từ chức, cho thôi, miễn nhiệm, chấm dứt hợp đồng và khen thưởng thành viên Hội đồng thành viên, người đại diện chủ sở hữu vốn, kiểm soát viên.