Giải ngân vốn đầu tư công - chạy đua với thời gian

Tiến độ giải ngân vẫn còn một khoảng cách xa so với yêu cầu

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, đến hết ngày 27/11/2025, giải ngân vốn đầu tư công cả nước đạt 528.870,2 tỷ đồng, bằng 57,9% kế hoạch Thủ tướng giao. So với trung tuần tháng 11, con số này tăng thêm 12.076,9 tỷ đồng, cho thấy các bộ, ngành và địa phương đã có sự chuyển động mạnh hơn trong tháng 11 vừa qua - giai đoạn nước rút của năm. Nếu không tính phần vốn bổ sung sau 30/9 và vốn thực hiện theo Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia khoảng 27.429,6 tỷ đồng, tỷ lệ giải ngân đạt khoảng 59,7%.

Nguồn: Bộ Tài chính. Đồ họa: Phương Anh

Theo đánh giá từ Bộ Tài chính, kết quả này vẫn thấp hơn yêu cầu và thấp hơn tốc độ cần thiết để hoàn thành mục tiêu giải ngân cả năm. Đáng chú ý, hiện vẫn còn 25 bộ, ngành và 13 địa phương có tỷ lệ giải ngân thấp hơn mức bình quân chung của cả nước.

Ngược lại, chỉ có một số đơn vị như Ngân hàng Phát triển, Kiểm toán Nhà nước, Văn phòng Trung ương Đảng và các địa phương Ninh Bình, Hà Tĩnh, Bắc Ninh, Hải Phòng, Phú Thọ, Tây Ninh, Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh… đạt hoặc vượt mức bình quân của cả nước.

Trong bối cảnh vốn đầu tư công tiếp tục được xác định là “động lực quan trọng của tăng trưởng” năm 2025 - 2026, việc tỷ lệ giải ngân mới đạt ở mức dưới 60% trong 11 tháng thực sự là hồi chuông cảnh báo.

Nút thắt không mới nhưng chưa được gỡ bỏ dứt điểm

Có nhiều nguyên nhân chậm giải ngân đã được nêu ra từ năm này sang năm khác và đã trở thành “cố hữu” trong triển khai giải ngân vốn đầu tư công và năm 2025 tiếp tục lặp lại.

Nguyên nhân đầu tiên khiến cho việc giải ngân chậm phải kể đến đó là vướng mắc trong giải phóng mặt bằng. Hiện có nhiều dự án lớn vẫn “nằm im” do địa phương chưa bàn giao mặt bằng kịp thời. Đây cũng là vấn đề mà Bộ Xây dựng đã đề cập đến trong các cuộc họp của Bộ này, đặc biệt với các dự án giao thông như Chợ Mới - Bắc Kạn, La Sơn - Hòa Liên, QL4B, QL8C Hà Tĩnh…

Nguyên nhân nữa phải kể đến đó là thủ tục đầu tư chậm, hồ sơ tồn đọng lớn. Đơn cử như tại Bộ Xây dựng, tính đến thời điểm hiện nay, tổng số vốn đầu tư công Bộ này đã giao năm 2025 là 80.302 tỷ đồng (không bao gồm 6.970 tỷ đồng hết nhiệm vụ chi đang báo cáo cấp có thẩm quyền). Nhưng đến đầu tháng 11 vừa qua, giá trị giải ngân của Bộ mới đạt 51% kế hoạch, chậm khoảng 5.634 tỷ đồng so với đăng ký của các chủ đầu tư. Sự chậm trễ này là do một lượng lớn hồ sơ thanh quyết toán còn tồn, khiến tiến độ dự án bị kéo dài và vốn không thể giải ngân đúng hạn.

Tiếp đến là vướng mắc về giá đất, vật liệu, thủ tục đất đai và hạn chế về năng lực của một số chủ đầu tư, ban quản lý. Nhiều ban quản lý dự án không kịp điều chỉnh thiết kế, dự toán, hoặc không chủ động theo sát hiện trường, khiến sản lượng thi công thấp và không đủ cơ sở để thanh toán vốn.

Áp lực dồn vào tháng cuối cùng của năm

Tháng 12 luôn là tháng cao điểm của công tác giải ngân, nhưng áp lực năm 2025 còn nặng hơn bởi quy mô vốn rất lớn. Theo các chuyên gia kinh tế, với số vốn cần giải ngân còn tới gần một nửa, đòi hỏi các bộ, ngành, địa phương phải có những giải pháp mạnh hơn nữa, quyết liệt hơn nữa, vì nguy cơ không hoàn thành mục tiêu rất có thể xảy ra.

Với quyết tâm giải ngân vốn đầu tư đạt kết quả cao nhất khi kết thúc năm, Bộ Xây dựng đã yêu cầu tất cả các chủ đầu tư xử lý toàn bộ hồ sơ tồn đọng cũng như hoàn tất các điều chỉnh thiết kế, dự toán, đơn giá vật liệu trong tháng 12.

Tỉnh Ninh Bình, sau khi sáp nhập với 2 tỉnh nữa là Nam Định và Hà Nam có kế hoạch vốn đầu tư công năm 2025 rất lớn với hơn 76.067 tỷ đồng và 924 tỷ đồng vốn kéo dài. Đến cuối tháng 11 vừa qua, tỉnh Ninh Bình đã giải ngân hơn 32.000 tỷ đồng, vượt mức Thủ tướng giao, nhưng so với kế hoạch HĐND tỉnh đề ra thì mới đạt 42,5%.

Để đẩy nhanh tiến độ giải ngân, tỉnh Ninh Bình đã yêu cầu các sở, ban, ngành, chủ đầu tư rà soát toàn bộ dự án chậm tiến độ; thu hồi đất giao nhưng không triển khai; công khai quy hoạch và đẩy nhanh định giá đất; ưu tiên vốn cho dự án có khả năng giải ngân cao.

Phú Thọ là địa phương có mức giải ngân khá tốt cho đến thời điểm này. Tính đến đầu tháng 11 vừa qua, tỉnh giải ngân được 18.718 tỷ đồng, đạt 56% kế hoạch và 82% kế hoạch Thủ tướng giao, cao hơn mức bình quân của cả nước.

Tuy vậy, tỉnh Phú Thọ vẫn đang đối mặt với các điểm nghẽn như: chậm thu tiền sử dụng đất, gián đoạn thủ tục do chuyển đổi mô hình chính quyền, thiếu vật liệu san lấp và một số nhà thầu yếu.

Để giải ngân nhanh vốn đầu tư công từ nay đến hết 31/1/2026, tỉnh Phú Thọ đã thành lập 8 tổ công tác đặc biệt, yêu cầu người đứng đầu chịu trách nhiệm trực tiếp nếu để chậm tiến độ. Đặc biệt, tỉnh đã thực hiện rà soát và điều chuyển vốn khỏi những dự án không hiệu quả.

Với mục tiêu đặt ra là giải ngân 100% kế hoạch trước 31/12/2025 và chuẩn bị kỹ lưỡng cho giai đoạn đầu tư trung hạn 2026 - 2030, tỉnh Tây Ninh cũng đề ra một số giải pháp để thực hiện từ nay đến cuối năm, trong đó có giải pháp duy trì cơ chế đôn đốc thường xuyên.

Trong bối cảnh kinh tế còn nhiều thách thức, giải ngân đầu tư công không chỉ là nhiệm vụ hành chính mà là yêu cầu mang tính mệnh lệnh để thúc đẩy tăng trưởng, tạo công ăn việc làm và nâng cao năng lực sản xuất của nền kinh tế.

Chỉ còn một tháng nữa là kết thúc năm và hai tháng nữa để hoàn thành giải ngân của kế hoạch 2025, khối lượng công việc là khổng lồ, sức ép đặt lên tất cả các cấp là rất lớn.

Yêu cầu đặt ra lúc này không chỉ là tăng tốc, mà phải tăng tốc một cách hiệu quả, có trọng tâm. Do đó, các bộ, ngành, địa phương cần xác định rõ dự án có khả năng giải ngân cao để ưu tiên vốn; đồng thời kiên quyết điều chuyển vốn khỏi dự án ì ạch hoặc không thể hoàn tất thủ tục đúng thời hạn.

Bên cạnh đó, việc phân cấp mạnh đi đôi với trách nhiệm giải trình là vô cùng quan trọng. Nhiều địa phương đã chứng minh hiệu quả khi người đứng đầu trực tiếp theo sát tiến độ từng dự án, tháo gỡ khó khăn ngay tại hiện trường. Mô hình tổ công tác đặc biệt hay cơ chế đôn đốc thường xuyên là những cách làm hiệu quả, cần nhân rộng.

Dù chặng nước rút còn nhiều khó khăn, nhưng nếu từng đơn vị, từng địa phương giữ vững kỷ luật, tinh thần trách nhiệm và hành động quyết liệt, mục tiêu giải ngân năm 2025 vẫn có thể đạt kết quả tích cực. Quan trọng hơn, sự chuyển động mạnh mẽ trong thời điểm này sẽ tạo nền tảng cho tăng trưởng bền vững trong những năm tới.