Gỡ điểm nghẽn pháp luật để không lỡ "con tàu tốc hành" phát triển

Sáng 23/6, Quốc hội đã thảo luận tại hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật.

Nêu rõ tính tạm thời, đặc thù của nghị quyết

Dự thảo Nghị quyết cho phép Chính phủ được ban hành nghị quyết quy phạm pháp luật để điều chỉnh một số quy định có liên quan tại luật, nghị quyết của Quốc hội do Chính phủ trình, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội tại phiên họp, kỳ họp gần nhất. Điều này nhằm đảm bảo tính linh hoạt, kịp thời tháo gỡ những “điểm nghẽn” trong thời gian luật, nghị quyết của Quốc hội, của Ủy ban Thường vụ Quốc hội chưa được sửa đổi, bổ sung.

Nhiều đại biểu Quốc hội đánh giá cao sự cần thiết ban hành nghị quyết trong bối cảnh có nhiều văn bản pháp luật chồng chéo, thiếu thống nhất, tạo ra những điểm nghẽn ảnh hưởng đến hoạt động quản lý nhà nước, phát triển kinh tế - xã hội.

Đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ (đoàn Bắc Kạn)

Theo đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ (đoàn Bắc Kạn), trong Nghị quyết 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới của Bộ Chính trị, một trong bốn trụ cột chiến lược đã đề ra yêu cầu về mặt thời hạn đó là trong năm 2025 phải cơ bản tháo gỡ những điểm nghẽn do quy định của pháp luật gây ra.

“Cho đến thời điểm hiện nay chúng ta đã đi được nửa chặng đường của năm 2025, chỉ còn 6 tháng nữa là hết năm trong khi đó khối lượng các văn bản luật, nghị quyết phải rà soát, xử lý rất lớn. Do đó, nếu không cho phép một cơ chế đặc biệt để tháo gỡ những điểm nghẽn của pháp luật mà vẫn phải áp dụng theo quy trình thông thường thì sẽ không thể hoàn thành được tiến độ mà Bộ Chính trị đã đề ra trong năm 2025 này”, đại biểu nêu rõ.

Bên cạnh đó, các đại biểu cũng đóng góp nhiều ý kiến hoàn thiện dự thảo. Đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Trà Vinh) nhấn mạnh, tên gọi hiện tại của dự thảo “Nghị quyết về cơ chế xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật” là chưa thể hiện đầy đủ tính chất đặc thù và tạm thời của cơ chế. Việc không nêu rõ tính tạm thời, không xác định ranh giới giữa nghị quyết này và các công cụ lập pháp thông thường dễ dẫn đến sự hiểu nhầm, thậm chí áp dụng kéo dài, trái tinh thần quản lý pháp luật một cách chuẩn mực. Do đó, đại biểu đề nghị đổi tên nghị quyết thành “Nghị quyết về cơ chế tạm thời xử lý vướng mắc trong quy định pháp luật” để phản ánh rõ tính chuyển tiếp, linh hoạt và giới hạn áp dụng.

Đại biểu cũng đề xuất bổ sung quy định chế tài đối với cơ quan, cá nhân không thực hiện trách nhiệm rà soát, kiến nghị xử lý vướng mắc pháp luật một cách nghiêm túc. Đại biểu cho rằng cần có cơ chế đánh giá trách nhiệm người đứng đầu bộ, ngành, địa phương dựa trên kết quả thực hiện rà soát và đề xuất sửa đổi văn bản pháp luật.

Không áp dụng với quy định về quyền con người, tội phạm, tố tụng tư pháp

Đề cao tính cấp thiết của nghị quyết, tuy nhiên đại biểu Lê Xuân Thân (Khánh Hoà) cho rằng cần giới hạn phạm vi áp dụng. Theo đó, xác định rõ một số nội dung quan trọng mang tính nền tảng, các nguyên tắc hiến định về tổ chức hoạt động của bộ máy nhà nước, các quy định về hạn chế quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, về tội phạm, hình phạt, tố tụng tư pháp thì không áp dụng cơ chế xử lý theo nghị quyết này.

Đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Trà Vinh)

Đồng tình quan điểm này, đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ đề nghị không trao quyền cho Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội được sửa các luật, nghị quyết của Quốc hội về vấn đề liên quan đến việc hạn chế quyền con người, quyền công dân; liên quan đến tội phạm và hình phạt; liên quan đến tố tụng tư pháp. Bởi, đây là những vấn đề liên quan trực tiếp đến sinh mệnh chính trị của con người; liên quan đến tội hay không tội; liên quan đến tù hay không tù; liên quan đến hoạt động bắt giam, tha, thả, do đó phải do Quốc hội thảo luận và điều chỉnh. Trên thực tế vừa qua, những lĩnh vực pháp luật này không phải là những điểm nghẽn gây ra sự cản trở phát triển kinh tế, đại biểu phân tích.

Ngoài ra, dự thảo quy định miễn trừ trách nhiệm đối với cán bộ tham gia tháo gỡ khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật, nếu đã thực hiện đầy đủ các quy trình, quy định có liên quan, không có vụ lợi. Tán thành quy định này, song đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ đề nghị giao Chính phủ quy định chi tiết hai tình huống để áp dụng cho thống nhất. Một là loại trừ trách nhiệm, tức là không có trách nhiệm đối với việc để xảy ra thiệt hại. Hai là miễn trách nhiệm, tức là vẫn có trách nhiệm nhưng được miễn trách nhiệm xử lý.

Về hiệu lực thi hành, các đại biểu Hà Sỹ Đồng (đoàn Quảng Trị), Nguyễn Anh Trí (đoàn Hà Nội) và một số đại biểu kiến nghị nghị quyết cần có hiệu lực ngay sau khi được Quốc hội thông qua để kịp thời triển khai các giải pháp tháo gỡ khó khăn.

Kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội sẽ tiếp thu đầy đủ các ý kiến góp ý. Đặc biệt là về tên gọi nghị quyết, hiệu lực thi hành, giới hạn phạm vi điều chỉnh và bổ sung các quy định bảo đảm giám sát chặt chẽ, trách nhiệm giải trình trong quá trình xử lý vướng mắc.