Làm mới các động lực xuất nhập khẩu, thúc đẩy hàng Việt tiếp cận các thị trường

Cơ hội xen lẫn thách thức

Phát biểu tại hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 8/2025 do Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên chủ trì ngày 9/9, ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại cho biết, bức tranh thương mại 8 tháng đầu năm 2025 cho thấy nhiều điểm sáng đáng ghi nhận. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt gần 305 tỷ USD, tăng 14,4% so với cùng kỳ năm 2024, một kết quả ấn tượng trong bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều bất định.

Tuy nhiên, xuất nhập khẩu vẫn còn phụ thuộc nhiều vào khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài. Nhiều ngành hàng thế mạnh giảm mạnh về kim ngạch như gạo, chè, rau quả… đặt ra yêu cầu cấp thiết phải tái cơ cấu sản xuất, nâng cao giá trị chế biến và chất lượng...

Ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại phát biểu tại cuộc họp.

Về phía các thương vụ, trao đổi tại hội nghị, ông Trần Ngọc Quân - Tham tán thương mại tại Bỉ và châu Âu cho biết, Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA) đã mang lại lợi thế lớn cho Việt Nam khi hơn 90% dòng thuế đã về 0%. Đây là cơ hội để doanh nghiệp đa dạng hóa thị trường, gia tăng sự hiện diện tại châu Âu. Tuy nhiên, đi kèm là những rủi ro từ sự siết chặt kiểm tra an toàn thực phẩm, cũng như việc gia hạn biện pháp tự vệ đối với thép và hợp kim.

Bà Nguyễn Thị Hoàng Thúy - Tham tán thương mại tại Thụy Điển cho rằng, về dài hạn, khi châu Âu quay trở lại quỹ đạo phát triển bền vững, chỉ những doanh nghiệp đáp ứng chuẩn xanh, sản xuất có trách nhiệm mới duy trì được vị thế. Đây là điều kiện bắt buộc, không còn là sự lựa chọn.

Từ những phân tích trên, các tham tán đều thống nhất rằng Việt Nam cần một chiến lược đồng bộ để giữ vững lợi thế và mở rộng thị phần tại châu Âu. Về chính sách, cần phối hợp chặt chẽ hơn với các hiệp hội ngành hàng, siết chặt quản lý xuất xứ để ngăn chặn tình trạng lẩn tránh, đồng thời tận dụng tối đa cơ chế EVFTA cũng như các hiệp định thương mại tự do khác (FTA).

Về phía doanh nghiệp, yêu cầu cấp thiết là phải chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh, bền vững; đầu tư công nghệ chế biến, đóng gói và truy xuất nguồn gốc để đáp ứng ngay từ đầu các tiêu chuẩn khắt khe của châu Âu...

Phân tích về thị trường, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu vẫn còn nhiều biến động, có thể thấy, Trung Quốc và Hoa Kỳ tiếp tục khẳng định vị thế là hai thị trường xuất khẩu trọng điểm của Việt Nam. Tuy nhiên, ông Nông Đức Lai - Tham tán thương mại Việt Nam tại Trung Quốc chia sẻ, song song với việc mở cửa, Trung Quốc đang siết chặt giám sát chất lượng hàng nhập khẩu. Các quy định như Lệnh 248 và 249 về quản lý an toàn thực phẩm đã được triển khai quyết liệt, với các biện pháp kiểm tra trực tuyến và trực tiếp tại cơ sở sản xuất nước ngoài.

“Doanh nghiệp Việt cần nâng cao chất lượng nông lâm thủy sản, đảm bảo truy xuất nguồn gốc toàn diện; đầu tư công nghệ chế biến, bảo quản để tăng giá trị gia tăng; đẩy mạnh xúc tiến thương mại tại các tỉnh phía Bắc và Tây Bắc Trung Quốc, nơi nhu cầu thực phẩm cao cấp lớn; chú trọng bao bì, mẫu mã phù hợp thị hiếu. Đặc biệt, cần chú trọng đầu tư logistics, kho lạnh để ổn định nguồn cung” - ông Lai nói.

Về thị trường Hoa Kỳ, ông Đỗ Ngọc Hưng - Tham tán thương mại Việt Nam tại Hoa Kỳ kiến nghị tiếp tục thúc đẩy đàm phán thỏa thuận thương mại; phối hợp liên bộ tháo gỡ tác động chính sách mới; đẩy mạnh xúc tiến thương mại và cung cấp thông tin kịp thời. Với thủy sản, cần vận động cơ chế chuyển tiếp. Với gỗ, doanh nghiệp phải minh bạch nguồn gốc và quy trình sản xuất, tăng cường dự báo, cảnh báo sớm về phòng vệ thương mại.

Thương vụ phải trở thành “cánh tay nối dài”

Xác định vai trò quan trọng của các hiệp hội, ngành hàng là “cầu nối” xúc tiến hàng Việt, phát biểu chỉ đạo tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, để thúc đẩy hàng Việt tiếp cận các thị trường cần triển khai nhóm giải pháp.

Trước tiên, các hiệp hội ngành hàng cần xây dựng kế hoạch xúc tiến thương mại phù hợp với thực tiễn và năng lực của doanh nghiệp hội viên, ưu tiên các thị trường có FTA đang khai thác hiệu quả, đồng thời định hướng mở rộng sang các khu vực tiềm năng (như Đông Âu, châu Phi, Nam Á) để đa dạng hóa thị trường, làm mới các thị trường truyền thống.

Bên cạnh đó, theo dõi, phân tích và chia sẻ định kỳ thông tin về tình hình thị trường, chính sách thương mại, thuế quan, tiêu chuẩn kỹ thuật tại các thị trường xuất khẩu trọng điểm, đặc biệt là các thị trường có FTA với Việt Nam.

Làm mới các động lực xuất nhập khẩu. Ảnh: TL

Đồng thời, nâng cao năng lực cảnh báo sớm về các thay đổi chính sách, rào cản kỹ thuật và biện pháp phòng vệ thương mại, giúp doanh nghiệp trong ngành chủ động điều chỉnh chiến lược và chuẩn bị hồ sơ, tài liệu phù hợp để giảm thiểu rủi ro thương mại quốc tế.

Đặc biệt, các hiệp hội, ngành hàng cần làm tốt vai trò “cầu nối” hỗ trợ doanh nghiệp hội viên kết nối với các thương vụ, cơ quan ngoại giao, đối tác phân phối và kênh tiêu thụ tại thị trường nước ngoài… Chủ động phối hợp với các cơ quan truyền thông, tổ chức xúc tiến thương mại, thương vụ Việt Nam ở nước ngoài để vận động doanh nghiệp tích cực tham gia các chương trình xúc tiến thương mại trong khuôn khổ các FTA, tận dụng ưu đãi thuế quan, mở rộng mạng lưới đối tác nhập khẩu chiến lược...

Nhấn mạnh vai trò của hệ thống thương vụ, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, trong giai đoạn “nước rút” này, thương vụ phải trở thành “cánh tay nối dài” của Bộ Công thương, là lực lượng tiên phong nắm bắt thị trường, kịp thời báo cáo và đưa ra khuyến nghị chính sách, đồng thời trực tiếp hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng cơ hội giao thương...

Đối với địa phương, Bộ trưởng Bộ Công thương yêu cầu coi chỉ tiêu xuất khẩu là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, tập trung tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp nông, thủy sản và đẩy mạnh chuyển đổi số trong xúc tiến thương mại và logistics.