Thị trường tài sản mã hóa: Bước tiến về pháp lý, nhưng cần tỉnh táo và hiểu biết

Tài sản mã hóa bị lợi dụng để phục vụ lừa đảo

Theo Thượng tá Nguyễn Thành Chung - Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05 - Bộ Công an), bên cạnh giao dịch trên các sàn quốc tế, hoạt động trao đổi mua bán tài sản mã hóa giữa cá nhân với cá nhân trên không gian mạng còn diễn ra dưới hình thức “chợ đen”. Theo đó, trên các nền tảng mạng xã hội đang tồn tại rất nhiều hội nhóm kín mua bán, trao đổi tài sản mã hóa với số lượng thành viên lên đến hàng trăm nghìn người.

Thượng tá Nguyễn Thành Chung cảnh báo, tài sản mã hóa đang bị lợi dụng để huy động vốn trái phép và thực hiện các hành vi tội phạm công nghệ cao, tiềm ẩn nguy cơ gây mất an toàn tài chính, thất thoát thuế, ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, trật tự xã hội và công tác điều hành vĩ mô. Thống kê cho thấy, trong gần 5 năm (từ 15/12/2019 đến 14/5/2024), cơ quan chức năng đã phát hiện gần 20.000 vụ lừa đảo với hơn 17.000 đối tượng, gây thiệt hại trên 12.000 tỷ đồng. Phần lớn dòng tiền phạm tội được chuyển thành tài sản mã hóa thông qua các sàn quốc tế như Binance, HTX hay OKX, với giá trị giao dịch mỗi ngày lên tới hàng nghìn tỷ đồng.

Thị trường tài sản mã hóa Việt Nam được kỳ vọng sẽ thu hút nhà đầu tư và kết nối mạnh mẽ với dòng vốn quốc tế. Ảnh tư liệu

Bên cạnh đó, đại diện Cục A05 còn lưu ý nguy cơ các sàn giao dịch tài sản mã hoá không được cấp phép thu thập, lưu trữ lượng lớn thông tin khách hàng, nhưng không tuân thủ các quy định của Luật An ninh mạng, Luật Bảo vệ Dữ liệu cá nhân… Vì vậy, "việc giao dịch tài sản mã hoá tại các sàn giao dịch nội địa được cấp phép không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống rửa tiền và tài trợ khủng bố của các cơ quan quản lý, mà còn trực tiếp đảm bảo quyền lợi khách hàng khi có tranh chấp xảy ra” - ông Chung nhấn mạnh.

Một ví dụ điển hình là dự án AntEx, từng được kỳ vọng phát triển stablecoin VNDT, nhưng chỉ sau thời gian ngắn, token (mã thông báo) AntEx sụt hơn 99% giá trị, khiến nhà đầu tư thua lỗ nặng. Sau đó, nội bộ dự án đấu tố nhau công khai trên mạng xã hội, khiến Bộ Công an và Công an TP. Hà Nội vào cuộc điều tra.

Ngày 14/10, Công an Thành phố đã khởi tố vụ án liên quan dự án tiền ảo AntEx với bị can Nguyễn Hòa Bình (Shark Bình) và 9 đồng phạm. Từ tháng 8 đến tháng 11/2021, nhóm này phát hành 33,2 tỷ token, huy động 4,5 triệu USDT (tương đương 117 tỷ đồng) từ khoảng 30.000 nhà đầu tư. Cơ quan điều tra đã tạm giữ và phong tỏa tài sản khoảng 900 tỷ đồng, gồm tiền, vàng, bất động sản và nhiều thiết bị liên quan.

Lá chắn bảo vệ nhà đầu tư

Ông Tô Trần Hòa - Phó trưởng ban Phát triển thị trường chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, thị trường tài sản mã hóa có đặc điểm rất khác với chứng khoán truyền thống, bởi giao dịch diễn ra 24/7 và kết nối xuyên biên giới, khiến công tác giám sát phức tạp hơn nhiều.

Vì vậy, Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP của Chính phủ về thí điểm thị trường tài sản mã hóa được xem là bước đi quan trọng nhằm đảm bảo an toàn, minh bạch và bảo vệ nhà đầu tư. Theo Nghị quyết, các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa phải xác minh danh tính nhà đầu tư và công bố thông tin đầy đủ, rõ ràng. Hệ thống công nghệ thông tin phải đạt chuẩn an ninh cấp độ 4, cấp độ bảo mật rất cao.

Ông Hòa cho rằng, yêu cầu này sẽ thúc đẩy các tổ chức đầu tư mạnh vào hạ tầng bảo mật, phòng chống tấn công mạng và chiếm đoạt tài sản. Giai đoạn thí điểm chỉ dành cho nhà đầu tư có kinh nghiệm và tài khoản nước ngoài, nhằm đảm bảo quá trình học hỏi, nâng cao hiểu biết trước khi thị trường mở rộng toàn diện.

Ngoài ra, nhà đầu tư được phép lưu ký tài sản mã hóa trên ví cá nhân sau 6 tháng kể từ khi sàn được cấp phép, miễn là không giao dịch. Nếu muốn giao dịch, họ bắt buộc phải thông qua nhà cung cấp dịch vụ được Bộ Tài chính cấp phép nếu vi phạm sẽ bị xử phạt theo khung đang được xây dựng.

Ông Phan Đức Trung - Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA) nhấn mạnh: “Điều quan trọng nhất với nhà đầu tư hiện nay là sự tỉnh táo và hiểu biết. Đừng đầu tư vì lời hứa lợi nhuận phi lý, mà hãy dựa trên thông tin minh bạch, có kiểm chứng”. Khi hành lang pháp lý hoàn thiện, các quy định về niêm yết, phát hành, quảng bá token sẽ được quản lý chặt chẽ hơn, giúp thị trường phát triển bền vững và an toàn.

Về giải pháp công nghệ để bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư, Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA) đã phát triển ChainTracer - nền tảng truy vết on-chain, phối hợp hỗ trợ công an trong phân tích và mô hình hóa dòng tiền.

Ông Trần Huyền Dinh - Chủ nhiệm dự án cho biết, ChainTracer đã ứng dụng công nghệ phân tích on-chain để xác định các cụm ví nghi vấn, truy vết dòng chuyển token và liên kết với các sàn giao dịch trong và ngoài nước để đối chiếu thông tin KYC/KYB. Nhờ tính công khai và bất biến của blockchain, quá trình điều tra vẫn có thể thực hiện chính xác dù sự việc đã xảy ra hơn 3 năm.

Tuy nhiên, ông Dinh cũng thừa nhận, việc một số sàn quốc tế chậm phản hồi hoặc từ chối hợp tác, như Gate và MEXC, gây khó khăn trong xác định người hưởng lợi cuối cùng. Đại diện VBA đồng thời khuyến cáo nhà đầu tư thận trọng với dự án hứa hẹn lợi nhuận cao, thiếu minh bạch, chỉ nên tham gia khi hiểu rõ cơ chế hoạt động hoặc được tổ chức uy tín xác thực. Theo ông, Luật Công nghiệp công nghệ số và Nghị quyết 05/2025/NQ-CP sẽ giúp tăng tính minh bạch và bảo vệ nhà đầu tư tốt hơn.

Có thể thấy, việc công nhận tài sản mã hóa qua Nghị quyết 05/2025 không chỉ mang ý nghĩa pháp lý, mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược của Việt Nam trong kỷ nguyên số. Quyết định này vừa giải quyết những tồn tại kéo dài nhiều năm, vừa mở đường cho đổi mới sáng tạo và thu hút đầu tư công nghệ.