Sáng 10/12, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Tiết kiệm, chống lãng phí với đa số đại biểu tán thành. Trước khi Quốc hội thông qua, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã trình bày tóm tắt các nội dung tiếp thu, chỉnh lý và hoàn thiện dự thảo Luật.

Quy định 9 nhóm hành vi gây lãng phí

Theo Bộ trưởng, Chính phủ đã bổ sung vào dự thảo quy định cụ thể các hành vi gây lãng phí và hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí ngay tại dự thảo luật để thể chế hóa đầy đủ Hướng dẫn số 63 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Bên cạnh đó, dự thảo kế thừa một số quy định tại luật hiện hành, đảm bảo nhận diện rõ từng hành vi gây lãng phí.

Ngày 31/5 hàng năm là
Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu tại Hội trường.

“Việc nhận diện rõ hành vi gây lãng phí tại dự thảo luật đã thể hiện rõ quyết tâm của Đảng, Nhà nước về việc xử lý triệt để các hành vi gây lãng phí đang tạo rào cản phát triển kinh tế - xã hội, làm bỏ lỡ thời cơ phát triển của đất nước”, Bộ trưởng cho hay.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, dự thảo cũng đã được chỉnh lý lại một số giải thích từ ngữ về tiết kiệm, lãng phí, khu vực nhà nước, người thân của người đấu tranh phòng, chống lãng phí để đảm bảo đồng bộ, thống nhất với giải thích từ ngữ đã được quy định tại Hướng dẫn số 63 và Luật Phòng, chống tham nhũng, Bộ luật Tố tụng hình sự và các quy định của pháp luật liên quan.

Luật quy định 9 nhóm hành vi gây lãng phí và 9 nhóm hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí để đảm bảo có đầy đủ cơ chế xử lý các hành vi vi phạm. Đồng thời, bổ sung nội dung giao Chính phủ quy định chi tiết từng hành vi vi phạm cụ thể và chế tài xử lý kỷ luật tương ứng đối với người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị và các cá nhân có liên quan để đảm bảo linh hoạt kịp thời xử lý các hành vi mới phát sinh trên thực tế.

Bên cạnh đó, bổ sung, chỉnh lý các quy định về cung cấp, xử lý thông tin, phát hiện lãng phí, bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí, đảm bảo thể chế hóa đầy đủ theo Quy định 231 của Bộ Chính trị về bảo vệ người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và đồng bộ, thống nhất với các quy định pháp luật về tố cáo, phòng, chống tham nhũng, tiếp công dân.

Các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong thực hiện tiết kiệm, chống lãng phí đã được Chính phủ chỉnh lý, đảm bảo thống nhất với các quy định của Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương và các quy định pháp luật có liên quan.

Ngoài ra, Chính phủ đã chỉ đạo cơ quan soạn thảo phối hợp với các cơ quan liên quan rà soát, chỉnh lý về ngôn ngữ, thể thức, kỹ thuật trình bày để hoàn thiện dự thảo luật trình Quốc hội theo quy định. Nội dung Dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí sau khi chỉnh lý đã đảm bảo thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, quan điểm của Đảng, thiết lập được khung pháp lý đầy đủ, đồng bộ, đáp ứng yêu cầu thực tiễn của công tác phòng, chống lãng phí trong tình hình mới.

Ngày 31/5 hàng năm là
Kết quả biểu quyết thông qua Luật.

Chỉ xử lý hành vi lãng phí với nguồn lực nhà nước

Luật quy định đối tượng áp dụng bao gồm: “Doanh nghiệp, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân khác có liên quan đến công tác tiết kiệm, chống lãng phí”.

Chính phủ cho biết, quan điểm xuyên suốt của dự thảo Luật là chỉ quy định mang tính bắt buộc đối với các tổ chức, cá nhân trong khu vực nhà nước và khu vực tư nhân trực tiếp quản lý, sử dụng các nguồn lực công (bao gồm tài sản công, tài chính công, tài nguyên,…), tiết kiệm chống lãng phí trong hoạt động sản xuất kinh doanh và tiêu dùng của nhân dân là các quy định mang tính chất khuyến khích, vận động, không can thiệp, không quản lý hoạt động sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng của nhân dân.

Việc quy định doanh nghiệp, tổ chức, gia đình, cá nhân khác có liên quan đến công tác tiết kiệm, chống lãng phí tại khoản 7 Điều 2 dự thảo Luật là để làm cơ sở đưa ra các quy định mang tính chất khuyến khích, định hướng tại Chương III dự thảo Luật là cần thiết và phù hợp với Hiến pháp năm 2013.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật đã cụ thể hóa các hành vi gây lãng phí tại Điều 4, qua đó thể hiện rõ chỉ có các chủ thể được giao quản lý các nguồn lực của nhà nước (tài sản công, tài chính công, tài nguyên, năng lượng…) thì mới bị xử lý khi có hành vi gây lãng phí khi quản lý sử dụng các nguồn lực này.

Để có thêm cơ sở để nhân dân và các cơ quan, tổ chức có liên quan thực hiện quyền giám sát, theo dõi tình hình quản lý, sử dụng các nguồn lực của nền kinh tế, dự thảo Luật đã bổ sung quy định về việc công khai bắt buộc đối với một số loại tài liệu, thông tin liên quan đến tiết kiệm, chống lãng phí như các chương trình, kế hoạch, báo cáo kết quả công tác tiết kiệm, chống lãng phí; kết quả xử lý hành vi gây lãng phí. Đồng thời, bổ sung quy định về xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về tiết kiệm, chống lãng phí để kịp thời theo dõi, cập nhật tình hình thực hiện tiết kiệm, chống lãng phí trên phạm vi cả nước.

Hướng tới xây dựng văn hóa tiết kiệm, chống lãng phí trong toàn xã hội theo chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm, Chỉ thị số 27-CT/TW của Bộ Chính trị, Luật quy định về “Ngày toàn dân tiết kiệm, chống lãng phí” là ngày 31/5 hàng năm, thực hiện từ năm 2026. Ngoài ra, dự thảo bổ sung quy định về trách nhiệm xây dựng, lan tỏa văn hóa tiết kiệm, chống lãng phí phù hợp với từng đối tượng, chủ thể có liên quan.

Luật Tiết kiệm, chống lãng phí có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2026. Riêng đối với xây dựng, ban hành Chương trình tiết kiệm, chống lãng phí năm 2026, Luật quy định các bộ, ngành, địa phương căn cứ các Kế hoạch, Chiến lược đã được thông qua, ban hành ngay trước ngày 31/12/2025.