Luật Tiết kiệm, chống lãng phí: Công khai, minh bạch là vấn đề cốt lõi

Sáng 30/9, tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 8, các đại biểu tiếp tục thảo luận về một số dự án luật quan trọng, trong đó có dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí (sửa đổi).

Tại hội nghị, phần lớn ý kiến đều thống nhất cao về sự cần thiết sửa đổi toàn diện luật, đồng thời đóng góp nhiều kiến nghị cụ thể để hoàn thiện dự thảo, bảo đảm tính khả thi và phù hợp với yêu cầu quản trị công hiện nay.

Quy định khái niệm, phạm vi hợp lý

Nhiều đại biểu tán thành với việc đổi tên từ “Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí” thành “Luật Tiết kiệm, chống lãng phí”. Theo các đại biểu, tên gọi mới phản ánh rõ hơn tinh thần tiết kiệm và chống lãng phí là nhiệm vụ xuyên suốt, không chỉ dừng lại ở phạm vi “thực hành” mà phải trở thành chế định mang tính nền tảng.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Lê Tấn Cận phát biểu tại phiên họp. Ảnh: PHẠM THẮNG

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến đồng ý với việc mở rộng phạm vi điều chỉnh của luật. Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Thị Sửu (đoàn TP. Huế) lưu ý cần quy định ranh giới hợp lý. Việc quy định bao trùm cả khu vực tư nhân, hộ gia đình và cá nhân - nơi Nhà nước khó có thể kiểm soát, có thể dẫn đến chồng chéo với các luật chuyên ngành.

“Việc kiểm tra thực hiện tiết kiệm, chống lãng phí trong các hoạt động này gần như không khả thi vì dễ can thiệp sâu vào quyền tự do cá nhân, quyền sở hữu tài sản, doanh nghiệp, đồng thời khái niệm về lãng phí ở phạm vi tiêu dùng cá thể xã hội rất khó lượng hóa và xác định nghĩa vụ pháp lý” - đại biểu nhận xét.

Do đó, đại biểu đề nghị tập trung vào khu vực công, nơi sử dụng ngân sách và tài sản nhà nước, đồng thời có cơ chế khuyến khích tiết kiệm trong tiêu dùng của nhân dân theo hướng phù hợp, không can thiệp sâu và bổ sung nguyên tắc không làm phát sinh thủ tục hành chính mới gây phiền hà cho dân hoặc doanh nghiệp.

Đại biểu Mai Văn Hải (đoàn Thanh Hoá) cũng đề nghị giải thích rõ hơn khái niệm “tiết kiệm” và “lãng phí” đối với khu vực tư nhân để đảm bảo thống nhất, đồng bộ, đồng thời bổ sung quy định về cung cấp và xử lý thông tin phát hiện lãng phí.

Theo đại biểu, việc phân định trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức trong tiếp nhận và xử lý thông tin sẽ giúp luật có tính khả thi hơn. Bên cạnh đó, cần tách bạch rõ vai trò giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên, nhằm bảo đảm đúng với thực tiễn hoạt động, đồng thời phát huy hiệu quả vai trò giám sát của nhân dân.

Đánh giá đúng bản chất của tiết kiệm, lãng phí

Nội dung về định mức, tiêu chuẩn và chế độ - cơ sở quan trọng để xác định hành vi tiết kiệm hay lãng phí cũng là vấn đề nhiều đại biểu quan tâm. Theo đại biểu Nguyễn Minh Tâm (đoàn Quảng Trị), lãng phí không chỉ là sử dụng vượt quá định mức, tiêu chuẩn, chế độ, mà còn bao gồm cả việc sử dụng không hiệu quả, không đạt mục tiêu, tạo rào cản phát triển hoặc bỏ lỡ thời cơ. Trong khi đó, tiết kiệm phải được hiểu là quản lý, khai thác và sử dụng nguồn lực hiệu quả, đạt mục tiêu đề ra, chứ không đơn giản là chi tiêu dưới định mức.

Thực tế hiện nay có bất cập là, nếu định mức, tiêu chuẩn được xây dựng cao hơn nhu cầu thực tế, cơ quan, đơn vị có thể tìm cách giải ngân hết số vốn được giao để “đúng quy định”, nhưng thực chất lại gây lãng phí. Ngược lại, có nơi trả lại vốn dư, song nếu coi đó là “tiết kiệm” thì cũng chưa chính xác, bởi phần vốn phân bổ ngay từ đầu đã vượt quá yêu cầu. Từ đó, đại biểu kiến nghị cần bổ sung quy định để đánh giá đúng bản chất việc sử dụng nguồn lực: có thật sự tiết kiệm không, tiết kiệm được bao nhiêu, hay đã gây ra lãng phí và ở mức độ nào.

Một điểm mới của dự thảo là quy định về cung cấp, xử lý thông tin, phát hiện lãng phí và bảo vệ người đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí. Theo đại biểu Nguyễn Minh Tâm, đây là những quy định rất quan trọng, song cách thiết kế trong dự thảo cần cụ thể hơn.

Đại biểu cho rằng, nên nghiên cứu, cân nhắc quy định rõ hơn về quyền và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc cung cấp thông tin phát hiện lãng phí. Ngoài ra, cần quy định rõ về bảo mật thông tin cho người đấu tranh chống lãng phí và người thân của họ, cũng như cơ quan, tổ chức cung cấp thông tin.

Ngoài việc được bảo vệ, người cung cấp thông tin cũng cần có quyền được biết kết quả xử lý của cơ quan chức năng đối với những thông tin họ cung cấp. Chỉ khi có quy định này mới có thể khuyến khích người dân, cán bộ tích cực tham gia vào công tác phòng, chống lãng phí, đại biểu phân tích.

Nhìn tổng thể, đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương (đoàn Khánh Hòa) nhấn mạnh các quy định về công khai, minh bạch phải là nội dung cốt lõi của luật, bởi nếu việc công khai, minh bạch không đầy đủ, mọi biện pháp tiết kiệm, chống lãng phí sẽ khó phát huy hiệu quả.

Do vậy, đại biểu đặc biệt tán thành yêu cầu công khai hành vi gây lãng phí và kết quả xử lý, kèm theo thông tin về cơ quan, tổ chức, cá nhân vi phạm. Theo đại biểu, đây là quy định mới, giúp tăng cường tính răn đe và trách nhiệm giải trình, đồng thời tạo công cụ để nhân dân giám sát.

Tuy nhiên, đại biểu đề nghị làm rõ mốc thời gian công khai, hình thức công khai phù hợp với từng loại thông tin, cũng như bổ sung chế tài xử lý trường hợp không công khai hoặc công khai mang tính hình thức.

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Tài chính Lê Tấn Cận cảm ơn các ý kiến tâm huyết, sâu sắc của đại biểu Quốc hội. Thứ trưởng khẳng định cơ quan soạn thảo sẽ nghiêm túc tiếp thu, phối hợp nghiên cứu, chỉnh lý dự thảo, bảo đảm quy định chặt chẽ, khả thi và phù hợp với thực tiễn.

Theo Thứ trưởng, nhiều vấn đề đại biểu nêu liên quan đến kỹ thuật lập pháp, phạm vi công khai hay trách nhiệm cập nhật dữ liệu đã được thực hiện ổn định theo các nghị định hiện hành. Dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí hiện nay đã kế thừa các quy định hiện hành mà Chính phủ quy định chi tiết, cũng như để thống nhất với nguyên tắc mới trong lập pháp là không luật hóa các vấn đề đang thực hiện ổn định tại các văn bản dưới luật.

Trong quá trình hoàn thiện, Bộ Tài chính sẽ rà soát để bổ sung hoặc quy định cụ thể hơn trong văn bản hướng dẫn, nhằm khắc phục tình trạng quy định chung chung, đồng thời bảo đảm tính minh bạch và hiệu quả trong tổ chức thực hiện.