Phân cấp, phân quyền để giải phóng nguồn lực cho phát triển

Các đại biểu thảo luận tại hội trường Quốc hội sáng 14/2 về dự án Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi). Ảnh tư liệu

Chủ trương đúng đắn và kịp thời

Theo đại biểu Quốc hội Nguyễn Hữu Chính (đoàn Hà Nội), nguyên tắc phân cấp, phân quyền không phải lần đầu tiên được đề cập. Luật Tổ chức Chính phủ năm 2001 đã đề cập, Luật Tổ chức Chính phủ 2015 cũng quy định đầy đủ hơn và ở mức độ cao hơn về phân cấp, phân quyền.

Tuy nhiên, trên thực tế, tổ chức bộ máy của hệ thống các cơ quan hành chính nhà nước còn cồng kềnh. Về phân định trách nhiệm, phân cấp, phân quyền chưa đồng bộ, chưa hợp lý, sự phân định chưa rõ ràng về chức năng, nhiệm vụ. Vô hình chung dẫn đến tình trạng dễ đùn đẩy trách nhiệm giữa cơ quan này với cơ quan khác, giữa cấp trên và cấp dưới, giảm tính chủ động, sáng tạo của địa phương, ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển kinh tế - xã hội. Do đó, xác định đẩy mạnh quy định về phân cấp, phân quyền trong lần này là chủ trương hoàn toàn đúng đắn và kịp thời.

Đồng tình cao với quy định phân cấp, phân quyền, đại biểu Trần Quốc Tuấn (đoàn Trà Vinh) nhấn mạnh quy định chính quyền địa phương được đề xuất với cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định việc phân quyền cho địa phương khi có đủ điều kiện, năng lực cần thiết.

Theo đại biểu, đây là tư duy mới của lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã được luật hoá, mà hiện nay nhiều địa phương đang rất cần, để giải phóng các nguồn lực đang bị kìm hãm bởi các điểm nghẽn về cơ chế, chính sách nhằm phục vụ cho phát triển kinh tế xã hội trong thời gian tới.

Tuy nhiên, để tổ chức triển khai thực hiện suôn sẻ và thông suốt các nội dung phân quyền này là hết sức khó khăn, đại biểu chia sẻ. Bởi lẽ thời gian qua, lãnh đạo nhiều địa phương đã có văn bản đề xuất với cơ quan có thẩm quyền hoặc kiến nghị, đề xuất trực tiếp tại các cuộc họp của đoàn công tác Lãnh đạo Đảng, Nhà nước đến làm việc với các địa phương… Sau đó, có thông báo ý kiến kết luận, chỉ đạo của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước tại các cuộc họp đó, nhưng cũng không thể triển khai thực hiện được, với lý do là đại diện các cơ quan có thẩm quyền cho rằng những nội dung đó chưa được quy định phân quyền cho địa phương thực hiện.

Từ thực tế này, đại biểu đề xuất cần bổ sung nội dung vào Điều 18 của Dự thảo Luật về trách nhiệm của bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ với tư cách là thành viên Chính phủ, trình cấp có thẩm quyền xem xét quyết định việc phân quyền cho địa phương khi có đủ điều kiện, năng lực cần thiết, đồng thời phải bổ sung quy định giám sát chặt chẽ nội dung này.

Có như vậy, việc phân quyền mới thực sự hiệu quả và các điểm nghẽn mới được tháo gỡ, các nguồn lực mới có thể được giải phóng, đại biểu nêu rõ.

Làm rõ ranh giới giữa phân quyền và phân cấp

Dù phân cấp, phân quyền được đề cập nhiều, tuy nhiên đại biểu Nguyễn Quang Huân (đoàn Bình Dương) cho rằng, nội hàm về quyền và các cấp chưa rõ ràng. Chẳng hạn Điều 7 nói về phân quyền nhưng chưa định nghĩa rõ khuôn khổ của địa phương và của Trung ương. Nếu theo tinh thần và nguyên tắc của Điều 5 đi theo hướng địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm nhưng lại không quy định cụ thể những việc nào được coi là việc ở địa phương, sẽ rắc rối ở trong quá trình điều hành.

“Nếu như không quy định, một ví dụ đơn giản là vận hành các hồ thủy điện cũng phải xin ý kiến Thủ tướng, bây giờ hồ thủy điện xả nước để cứu cho nông nghiệp, tưới tiêu cho nông nghiệp cũng phải xin ý kiến Thủ tướng”, đại biểu nêu ví dụ. Theo đại biểu, những vấn đề này sẽ hạn chế quyền hạn ở các bộ rất nhiều, làm giảm tính hiệu lực, hiệu quả của các bộ, trong khi đó bộ chuyên ngành mới nắm vững, nắm rõ.

Về nguyên tắc phân định thẩm quyền, đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Trà Vinh) chỉ ra khoản 3 Điều 6 quy định Chính phủ hướng dẫn chính quyền địa phương thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được phân quyền nhưng chưa làm rõ ranh giới giữa phân quyền (trao quyền quyết định độc lập) và phân cấp (trao quyền thực hiện nhưng vẫn chịu sự chỉ đạo từ trên xuống).

Nếu không có ranh giới rõ ràng, đại biểu cho rằng có thể xảy ra tình trạng Chính phủ vẫn can thiệp sâu vào công việc của địa phương, làm giảm tính chủ động của chính quyền địa phương.

Từ đó, đại biểu đề nghị làm rõ khái niệm "phân quyền" và "phân cấp" theo hướng: phân quyền là chính quyền địa phương có quyền quyết định độc lập trong một số lĩnh vực. Phân cấp là việc chính quyền địa phương được giao thực hiện một số nhiệm vụ theo quy định của Chính phủ, nhưng vẫn chịu sự giám sát.

Để Luật sớm được thực thi và đi vào cuộc sống, đại biểu Trần Quốc Tuấn đề xuất Chính phủ khẩn trương chỉ đạo các bộ, ngành Trung ương sớm ban hành các văn bản quy phạm pháp luật để hướng dẫn thi hành các luật được thông qua tại kỳ họp này. Đặc biệt là rất cần ban hành một nghị định quy định về “phân cấp, phân quyền” theo hướng rõ ràng, minh bạch và chặt chẽ để các chủ thể phân cấp, phân quyền và chủ thể được phân cấp, phân quyền dễ dàng triển khai thực hiện một cách thông suốt, hiệu quả.