Quỹ Nhà ở quốc gia: Chưa rõ cơ quan quản lý, mô hình hoạt động

Sáng 21/5, các đại biểu Quốc hội đã thảo luận tại tổ về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội.

Rút ngắn 2/3 thời gian triển khai dự án nhà ở xã hội

Phát biểu tại tổ, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và các đại biểu đều nhất trí cao với sự cần thiết ban hành Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội trong bối cảnh nhu cầu ngày càng cấp thiết, trong khi việc triển khai các dự án nhà ở xã hội vẫn còn nhiều vướng mắc do cơ chế thiếu linh hoạt, thủ tục kéo dài, và chưa đủ hấp dẫn với nhà đầu tư.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại tổ. Ảnh: Phạm Thắng

Theo Chủ tịch Quốc hội, chúng ta đã có Đề án xây dựng 1 triệu căn nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030. Tuy nhiên, từ năm 2021 đến nay, cả nước mới chỉ có 657 dự án nhà ở xã hội được triển khai, số lượng căn hoàn thành mới chỉ đạt 15,6% mục tiêu đến năm 2025. Chính phủ cũng đã dành gói 120 nghìn tỷ đồng để hỗ trợ chính sách nhà ở xã hội, nhưng tiến độ giải ngân rất chậm.

"Chậm ở đây trước hết là chúng ta chưa chỉ đạo quyết liệt. Thứ hai là thủ tục hành chính, muốn làm được một dự án nhà ở xã hội thì phải mất 2 năm mới xong thủ tục" - Chủ tịch Quốc hội chỉ ra. Chính vì thế, lần này, Chính phủ trình Quốc hội dự thảo Nghị quyết để đơn giản hoá các thủ tục, ưu tiên đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án nhà ở xã hội.

Theo Tờ trình của Chính phủ, thời gian thực hiện cơ chế này dự kiến tối đa là 75 ngày, tức là cắt giảm khoảng 200 ngày, giảm khoảng 70% thời gian thực hiện so với quy định hiện hành.

Bên cạnh các chính sách đã được Bộ Chính trị kết luận, Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý dự thảo đề xuất 3 chính sách mới khác, gồm: xác định giá bán, giá thuê nhà ở xã hội; điều kiện nhà ở để được hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở xã hội; hoàn trả tiền sử dụng đất, kinh phí bồi thường, hỗ trợ tái định cư hoặc khấu trừ nghĩa vụ tài chính cho chủ đầu tư nhà ở xã hội. Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ tiếp tục giải trình rõ các chính sách này để hoàn thiện dự thảo Nghị quyết trình Quốc hội.

Đối với các chính sách cụ thể, Chủ tịch Quốc hội đề nghị xác định rõ mô hình hoạt động, địa vị pháp lý, tư cách pháp nhân, chức năng, nhiệm vụ của Quỹ Nhà ở quốc gia; làm rõ mối quan hệ giữa Quỹ này với một số quỹ khác đang có như Quỹ Phát triển nhà ở, Quỹ đầu tư phát triển của địa phương. Đây là các quỹ cũng có chức năng đầu tư tạo lập quỹ nhà ở xã hội tương tự như Quỹ Nhà ở quốc gia.

Cùng với đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị rà soát các nguồn thu, nhiệm vụ chi của Quỹ để không trùng lắp với các nguồn thu, nhiệm vụ chi của ngân sách. Ví dụ, dự thảo Nghị quyết quy định về nguồn thu của Quỹ là bán nhà ở thuộc tài sản công, trong khi đây là nguồn thu của ngân sách nhà nước. Do vậy, cần phân biệt rõ các nội dung này.

Đặc biệt, cần nghiên cứu, xây dựng cơ chế tài chính phù hợp để đảm bảo đẩy mạnh thực hiện xã hội hóa nguồn vốn phát triển nhà ở xã hội, Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Lựa chọn nhà đầu tư cần đảm bảo khách quan, minh bạch

Về chính sách chấp thuận chủ trương đầu tư, đồng thời giao chủ đầu tư không thông qua đấu thầu. Chủ tịch Quốc hội cho biết hoàn toàn ủng hộ, song cũng đề nghị cần rà soát các mục tiêu, điều kiện để đảm bảo tính khách quan, công bằng, công khai, minh bạch khi lựa chọn nhà đầu tư, tránh cơ chế xin - cho. Đồng thời cần có cơ chế thanh tra, giám sát đảm bảo hiệu quả; thực hiện phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Nhất trí với việc cắt giảm nhiều thủ tục để rút ngắn thời gian triển khai dự án, Chủ tịch Quốc hội lưu ý cần làm rõ các giải pháp kiểm soát để đảm bảo chất lượng nhà ở xã hội. Theo đó, cần bổ sung quy định về cơ chế giám sát, đánh giá, kiểm định chất lượng công trình sau khi hoàn thành, tránh việc chất lượng nhà ở xã hội không đáp ứng yêu cầu quy định.

Các đại biểu thảo luận tại tổ.

Bên cạnh đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị làm rõ quy định về hoàn trả tiền sử dụng đất, kinh phí bồi thường, hỗ trợ tái định cư hoặc khấu trừ vào nghĩa vụ tài chính cho chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội.

Cụ thể, các trường hợp Nhà nước hoàn trả tiền cho chủ đầu tư, ví dụ chủ đầu tư xây dựng nhà ở xã hội để cho thuê, không chuyển nhượng quyền sử dụng đất thì Nhà nước có cần hoàn trả tiền sử dụng đất hay không? Thời điểm thực hiện việc hoàn trả là khi nào, nếu hoàn trả khi chủ đầu tư chưa triển khai thực hiện dự án thì có rủi ro cho dự án là đình trệ, không đạt yêu cầu, mục tiêu đề ra, như vậy sẽ gây thất thoát nguồn lực của nhà nước.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý phải thật sự quan tâm việc xử lý trách nhiệm vi phạm và cơ chế bồi hoàn cho nhà nước. Cùng với đó là rà soát các quy định chuyển tiếp, không để tạo ra khoảng trống pháp lý hoặc quy định thiếu rõ ràng để dẫn đến vướng mắc trong tổ chức thực hiện.