Sửa Luật Bảo hiểm xã hội: Tăng quyền lợi, đảm bảo an sinh cho người lao động

Rút bảo hiểm xã hội 1 lần, người lao động sẽ thiệt hại nhiều. Ảnh: TL

Bổ sung đối tượng hưởng trợ cấp hưu trí xã hội

Theo đó, dự thảo luật quy định công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên mà không có lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội (BHXH) hàng tháng khác thì sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội do ngân sách nhà nước (NSNN) đảm bảo, nhằm phấn đấu đạt mục tiêu Trung ương giao đến năm 2030 khoảng 60% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, BHXH hàng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội.

Trường hợp người lao động khi đến tuổi nghỉ hưu mà chưa đủ thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu (chưa đủ 15 năm đóng) và cũng chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội (chưa đủ 75 tuổi) thì được lựa chọn hưởng trợ cấp hàng tháng cho thời gian trước khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội tùy thuộc vào thời gian đóng, tiền lương, thu nhập tháng đóng BHXH của người lao động. Đồng thời, trong thời gian hưởng trợ cấp hàng tháng thì được hưởng bảo hiểm y tế (BHYT) do NSNN đảm bảo.

Thể chế hóa Nghị quyết số 28-NQ/TW, dự thảo giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm. Quy định này nhằm tạo cơ hội cho một số nhóm đối tượng bắt đầu tham gia BHXH muộn (45 - 47 tuổi) hoặc tham gia không liên tục hoặc làm công việc có thời gian làm nghề ngắn nên khi đến tuổi nghỉ hưu vẫn không tích lũy đủ 20 năm đóng BHXH cũng có cơ hội được hưởng lương hưu hàng tháng và được bảo đảm BHYT. Quy định này cũng góp phần giảm số người hưởng BHXH một lần do đủ điều kiện hưởng lương hưu.

Đề xuất 2 phương án hưởng bảo hiểm xã hội một lần

Hướng quy định để giảm số người hưởng BHXH một lần cũng là vấn đề lớn của dự thảo, trong đó dự thảo đề xuất 2 phương án.

Phương án 1 quy định việc hưởng BHXH một lần đối với hai nhóm người lao động khác nhau. Nhóm 1 là người lao động đã tham gia BHXH trước khi Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực, sau 12 tháng nghỉ việc, có nhu cầu thì được nhận BHXH một lần.

Nhóm 2 là với người lao động bắt đầu tham gia BHXH từ ngày Luật mới có hiệu lực trở đi (dự kiến 1/7/2025) thì không được nhận BHXH một lần (trừ các trường hợp theo quy định tại Điều 60 Luật BHXH hiện hành).

Ở phương án 2, dự thảo đề xuất sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH.

Thảo luận tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá cao nhiều điểm mới trong dự án Luật, đặc biệt là việc giảm thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu. Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, trước đây thời gian đóng BHXH quá dài nên nhiều người lao động muốn rút BHXH một lần.

Nghị quyết 28 hướng tới lộ trình đóng BHXH 10 năm sẽ được hưởng lương hưu, nhưng cũng có đoạn trung gian là 10, 15 năm. Vì thế, dự án Luật lựa chọn giảm thời gian đóng từ 20 năm xuống 15 năm là cần thiết để hướng tới mục tiêu sau này là 10 năm.

Giải trình sau đó, Bộ trưởng Lao động, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho hay, mong muốn khi sửa luật lần này quy định thời gian tham gia BHXH để hưởng lương hưu chỉ 10 năm, nhưng hiện rất khó áp dụng. "Hàn Quốc đã quy định mức 10 năm, nhưng với Việt Nam, nếu chỉ đóng 10 năm e rằng mức lương hưu thấp quá. Vậy nên xin phép trong nhiệm kỳ này chỉ giảm xuống mức 15 năm cho phù hợp" - Bộ trưởng trình bày.

Nêu ý kiến về quy định hưởng BHXH một lần, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam Phan Văn Anh cho biết, hưởng BHXH một lần là quyền lợi chính đáng của người lao động. Tuy nhiên, xu hướng rút BHXH 1 lần tăng thời gian qua thực tế đáng lo ngại. Do đó, ông đề nghị có phương án đồng bộ hơn nữa hỗ trợ người lao động trong giai đoạn khó khăn trước mắt để đảm bảo cuộc sống như tín dụng ưu đãi, đào tạo, việc làm…

Theo Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, mỗi phương án theo tờ trình của Chính phủ phân tích có ưu điểm và các mặt khác nhau, trong đó, phương án 2 mềm dẻo, hài hòa hơn.

Tuy nhiên, qua nghiên cứu, Chủ tịch Quốc hội đề xuất tích hợp các ưu điểm của 2 phương án Chính phủ đề xuất để có một phương án mới. Theo đó, những người tham gia BHXH sau khi luật có hiệu lực không được rút BHXH 1 lần khi đang trong độ tuổi lao động. Người tham gia trước khi luật sửa đổi có hiệu lực được rút BHXH một lần nhưng chỉ được rút một phần đã đóng, còn một phần tích lũy, lưu trong hệ thống bảo hiểm.

“Việc này vừa giúp người lao động giải quyết khó khăn trước mặt nhưng vẫn lưu lại trong hệ thống bảo hiểm và có thể quay trở lại đóng. Khi đó mạng lưới an sinh sẽ không bị thủng” - Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nêu rõ.