Tài sản công trở lại phục vụ dân sinh

Chuyển đổi công năng, đưa tài sản công phục vụ dân sinh

Sau đợt sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính để vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp từ ngày 1/7/2025, nhiều địa phương trên cả nước đứng trước một bài toán: hàng nghìn trụ sở làm việc, cơ sở hoạt động sự nghiệp và tài sản công trở nên dôi dư. Nếu không được xử lý kịp thời, những tài sản ấy không chỉ xuống cấp mà còn gây lãng phí ngân sách, làm chậm nhịp đổi mới bộ máy hành chính.

Trước thực tế đó, Chính phủ và Bộ Tài chính đã liên tục ban hành công điện, công văn đôn đốc, yêu cầu các địa phương khẩn trương rà soát, sắp xếp, xử lý tài sản công dôi dư theo đúng quy định, đảm bảo nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả và minh bạch.

Sử dụng tài sản công sau sắp xếp, sáp nhập hiệu quả, góp phần tránh gây lãng phí ngân sách. Ảnh: TL

Thực hiện chỉ đạo này, nhiều tỉnh, thành phố không chỉ dừng lại ở việc “thống kê - chuyển giao”, mà còn chủ động tìm lời giải riêng cho bài toán khó đó là, vừa xử lý đúng quy định, vừa biến tài sản dôi dư thành nguồn lực phục vụ phát triển. Và từ thực tiễn đó, nhiều cách làm sáng tạo, hiệu quả đã hình thành, mở ra hướng tiếp cận mới trong quản lý công sản. Đặc biệt, ở nhiều địa phương, lời giải được chọn không phải là bán đấu giá hay để trống chờ quy hoạch, mà là tận dụng lại cho những nhu cầu thiết thực nhất của người dân.

Đơn cử, tại tỉnh Gia Lai, sau khi sáp nhập, toàn tỉnh có gần 900 cơ sở nhà, đất dôi dư. Để tài sản công không bị bỏ hoang, tỉnh Gia Lai đã ban hành kế hoạch xử lý rõ ràng, ưu tiên chuyển đổi công năng làm cơ sở giáo dục, y tế, văn hóa, công viên, thiết chế thể thao. Với các cơ sở không còn phù hợp, tỉnh giao Trung tâm Phát triển quỹ đất hoặc UBND cấp xã tiếp nhận, bảo quản, khai thác, bảo đảm không để thất thoát.

Cách làm này đã đưa hàng trăm cơ sở dôi dư trở lại phục vụ cộng đồng, đồng thời giúp chính quyền cơ sở có thêm mặt bằng cho hoạt động văn hóa, thể thao mà không cần đầu tư mới. Gia Lai không chỉ giải bài toán tài sản dôi dư, mà còn tái tạo giá trị xã hội từ chính tài sản công.

Tại Hải Phòng, cách xử lý của phường An Dương cũng là một lời giải hiệu quả cho bài toán về trụ sở công dôi dư. Sau khi hợp nhất các phường Nam Sơn, Tân Tiến, Lê Lợi, An Hải vào phường An Dương, chính quyền địa phương tiếp nhận nhiều trụ sở hành chính cũ. Trong khi đó, số lượng học sinh tại địa bàn tăng nhanh, thiếu phòng học trở thành vấn đề cấp bách.

Thay vì xây mới, phường An Dương đã chọn cách chuyển đổi công năng các trụ sở dôi dư thành trường mầm non, trường trung học cơ sở. Cách làm này đã mang lại cho phường hiệu quả kép, vừa giảm gánh nặng cho ngân sách, vừa đáp ứng nhu cầu giáo dục đang tăng.

TP. Đà Nẵng cũng xác định “dân sinh là hướng đi của tài sản công”. Vì thế, thành phố đã ưu tiên bố trí, chuyển đổi công năng các trụ sở cũ sau sáp nhập để phục vụ y tế, giáo dục, thể dục - thể thao, phù hợp quy hoạch phát triển đô thị. Những cơ sở này, thay vì bỏ trống, đang dần trở thành trường học, trung tâm y tế, nhà văn hóa, góp phần mở rộng không gian phúc lợi cho người dân.

Quản lý chặt chẽ, khai thác hiệu quả quỹ đất công

Một cách làm khác cũng được nhiều địa phương lựa chọn là quản lý, khai thác quỹ đất công dôi dư theo hướng công khai, minh bạch và tạo nguồn lực tài chính cho địa phương.

Tại Phú Thọ, sau sáp nhập, tỉnh có hơn 1.300 cơ sở nhà, đất dôi dư. Không để “vướng quy hoạch” hay “bỏ quên trong sổ sách”, tỉnh đã phân loại rõ ràng, xây dựng phương án xử lý toàn diện. Theo đó, tỉnh Phú Thọ đã thực hiện điều chuyển cho đơn vị có nhu cầu sử dụng; chuyển đổi công năng cho giáo dục, y tế, văn hóa; bàn giao Trung tâm Phát triển quỹ đất quản lý; hoặc dành cho các mục tiêu tái định cư, mở rộng giao thông, nhà công vụ vùng cao.

Việc sắp xếp này vừa giải quyết dứt điểm tình trạng tài sản công bỏ không, vừa tạo nguồn lực phát triển. Đặc biệt, các trụ sở có vị trí thuận lợi, nằm tại những nơi “đất vàng” đều được tỉnh đưa vào quản lý tập trung, khai thác minh bạch, tránh thất thoát, tiêu cực.

TP. Hồ Chí Minh - nơi có quy mô tài sản công lớn nhất cả nước đã chọn cách đồng bộ giữa quản lý tài sản và cải cách hành chính. Thành phố đang rà soát hơn 1.000 cơ sở nhà, đất công, yêu cầu từng sở, ngành, quận, phường báo cáo cụ thể phương án sử dụng.

Đối với các khu đất nhỏ, xen kẹt được thành phố đề xuất làm không gian công cộng, nhà sinh hoạt cộng đồng, bãi giữ xe, còn các trụ sở có giá trị cao sẽ ưu tiên cho giáo dục, y tế hoặc đấu giá công khai. Lãnh đạo TP. Hồ Chí Minh cũng yêu cầu xử lý dứt điểm tình trạng trụ sở bị lấn chiếm, bỏ trống, sử dụng sai công năng, đồng thời giao Trung tâm Phát triển quỹ đất TP. Hồ Chí Minh đề xuất cho thuê ngắn hạn hoặc khai thác tạm thời đúng quy định.

Cách làm này không chỉ giúp TP. Hồ Chí Minh hạn chế thất thoát, lãng phí, mà còn tạo nguồn thu hợp pháp cho ngân sách, phục vụ trở lại cho đầu tư hạ tầng, phúc lợi xã hội.

Gắn xử lý tài sản công với tái cơ cấu bộ máy hành chính

Một cách làm khác đang được nhiều địa phương triển khai rất hiệu quả đó là gắn xử lý tài sản công với quá trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy. Theo đó, tại các địa phương này, ngoài việc khẩn trương ổn định bộ máy thì việc sắp xếp, xử lý tài sản công dôi dư cũng là phần thiết yếu của cải cách hành chính.

Cùng với việc xử lý tài sản dôi dư, tỉnh Phú Thọ đã hoàn thiện sắp xếp toàn bộ 148 xã, phường sau hợp nhất, bố trí trụ sở làm việc của Đảng ủy, HĐND, UBND, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội đồng bộ, khoa học. Việc bố trí hợp lý này giúp tiết kiệm diện tích, giảm chi phí vận hành, đồng thời bảo đảm điều kiện làm việc cho cán bộ.

Không chỉ vậy, tỉnh Phú Thọ còn quan tâm đến đời sống công chức, viên chức công tác xa nhà bằng việc chuyển đổi một số công trình cũ thành nhà công vụ, nhà lưu trú, hỗ trợ cán bộ ổn định sinh hoạt. Đây là cách làm cho thấy tầm nhìn dài hạn của tỉnh khi không để tài sản xuống cấp mà còn giúp nhanh chóng ổn định tổ chức bộ máy.

Còn tại TP. Hồ Chí Minh, việc xử lý trụ sở dôi dư cũng được lồng ghép vào quá trình tái cơ cấu bộ máy hành chính cấp phường, xã, giúp nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng phục vụ người dân. Theo đó, những trụ sở hợp nhất được thiết kế lại theo hướng liên thông, đa chức năng, giảm manh mún, tiết kiệm không gian và chi phí vận hành. Qua đó, việc xử lý tài sản công không còn là nhiệm vụ “sau sáp nhập”, mà trở thành một phần của cải cách tổng thể…

Từ thực tiễn các địa phương cho thấy, bài toán tài sản công dôi dư sau sáp nhập hoàn toàn có cách giải nếu có tư duy quản trị hiện đại và cách làm chủ động. Dù mỗi nơi một điều kiện, song điểm chung là các địa phương đã chuyển từ cách tiếp cận “quản lý tài sản” sang “khai thác nguồn lực công”, từ bị động sang chủ động. Và điều này đã chứng minh rằng, nếu được quản lý và khai thác tốt, tài sản công hoàn toàn có thể trở thành động lực để phát triển.