Nhiều hình thức lừa đảo trên thế giới mạng

Cùng với sự phát triển của các dịch vụ công nghệ và các hình thức giao tiếp qua Zalo, Facebook, Tiktok…, gần đây Việt Nam đã xuất hiện những hình thái tội phạm mới với muôn hình vạn trạng hình thức lừa đảo trên thế giới mạng đã đến mức báo động.

Theo ghi nhận từ Cổng Cảnh báo an toàn thông tin Việt Nam (tại địa chỉ canhbao.khonggianmang.vn), Việt Nam hiện có hơn 100 triệu dân, với hơn 70 triệu người sử dụng internet. Năm 2022 đã ghi nhận hơn 12.935 trường hợp lừa đảo trực tuyến, với 2 loại hình lừa đảo chính: lừa đảo để đánh cắp thông tin cá nhân (chiếm 24.4%) và lừa đảo tài chính (chiếm 75,6%). Việc lừa đảo đánh cắp thông tin cá nhân cũng là bước đệm để tiếp nối cho việc lên kịch bản thực hiện lừa đảo tài chính.

Thách thức trong phòng chống lừa đảo trên không gian mạng
Thách thức trong phòng chống lừa đảo trên không gian mạng. Ảnh: TL

Nhiều loại hình tội phạm mới xuất hiện thời gian qua cho thấy môi trường ứng dụng công nghệ số đang đối diện thách thức cam go trước sự tấn công của tội phạm. Tính riêng trong năm 2022, có 3 nhóm lừa đảo chính (giả mạo thương hiệu, chiếm đoạt tài khoản và các hình thức kết hợp khác) với 16 hình thức lừa đảo thường xuyên diễn ra trên không gian mạng Việt Nam.

Các hình thức tội phạm khác qua mạng internet cũng xuất hiện nhiều, chẳng hạn đầu tháng 5/2022, Công an tỉnh Hải Dương đã triệt phá đường dây đánh bạc và tổ chức đánh bạc thông qua mạng internet dưới hình thức chọn quyền nhị phân, với số tiền giao dịch đặt cược lên đến gần 2.000 tỷ đồng.

Trên thực tế, cơ quan công an thường xuyên nhận được tin báo tố giác tội phạm của người dân phản ánh về việc bị lừa đảo chiếm đoạt tiền trên không gian mạng.

Hình thức giả mạo thương hiệu của các tổ chức (ngân hàng, cơ quan nhà nước, công ty tài chính, chứng khoán…) để gửi SMS lừa đảo để chiếm đoạt tài sản của nạn nhân; giả mạo các trang web/blog chính thống (giao diện, địa chỉ tên miền/đường dẫn,…) tạo uy tín lừa nạn nhân, thu thập thông tin cá nhân của người dân đã diễn ra khá phổ biến.

Đơn cử như Ngân hàng Quân đội (MB) cũng mới cảnh báo các thủ đoạn giả danh nhân viên ngân hàng, yêu cầu cung cấp các thông tin cá nhân nhằm đánh cắp tiền của khách hàng từ thẻ tín dụng.

Đáng chú ý là một hình thức lừa đảo khác cũng mới xuất hiện gần đây là tình trạng lừa đảo mạo danh tin nhắn thương hiệu ngân hàng gửi thông báo về việc tài khoản của khách bị khóa hoặc đã đăng nhập ở một thiết bị khác… và mời khách hàng bấm vào đường link để xác thực, từ đó chiếm đoạt thông tin dịch vụ và tiền trong tài khoản của khách hàng được các ngân hàng như Vietcombank, Ngân hàng Quân đội... cảnh báo.

Giả mảo cả cơ quan chức năng, yếu tố nước ngoài để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản

Cơ quan công an cũng đưa ra cảnh báo đã phát hiện và xử lý nhiều vụ việc sử dụng số điện thoại (trong nước, nước ngoài, đầu số lạ….) giải danh cơ quan chức năng, công an, nhà mạng viễn thông… để tiến hành gọi điện thoại cho nạn nhân thông báo vi phạm pháp luật và yêu cầu chuyển khoản. Sử dụng số điện thoại đầu số lạ gọi điện cho nạn nhân, khi bắt máy nạn nhân sẽ bị trừ tiền trong tài khoản mà không hề hay biết.

Điển hình như đầu năm 2022, ông Trần Đức Thành, trú tại thành phố Vinh đến Phòng An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao trình báo việc bị các đối tượng lừa lấy số tiền 500 triệu đồng từ sổ tiết kiệm. Đối tượng lừa đảo tự giới thiệu là công an yêu cầu nạn nhân khai báo số tài khoản ngân hàng, mật khẩu, mã OTP vào một ứng dụng được gửi đến. Lúc này, nạn nhân tỏ ra hoảng hốt và làm theo đúng yêu cầu của các đối tượng, trong phút chốc số tiền 500 triệu đồng trong tài khoản ngân hàng của ông Thành đã bị các đối tượng rút sạch.

Thách thức trong phòng chống lừa đảo trên không gian mạng
Người tiêu dùng cần cảnh giá với các phương thức lừa đảo qua không gian mạng. Ảnh: Hải Anh

Trong năm 2022, cơ quan công an cũng phát hiện xử lý hình thức giả mạo trang thương mại điện tử lớn tại Việt Nam, nước ngoài để lừa nạn nhân làm cộng tác viên. Để dẫn dụ nạn nhân, đối tượng xấu thực hiện chạy quảng cáo lừa đảo trên Facebook hay gửi tin nhắn quảng cáo spam qua SMS.

Lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua quảng bá bán hàng online trên Facebook (bán hàng giả, chất lượng kém, vé máy bay giả, khuyến mãi giả, hàng ảo hoặc rao bán giả mạo không tồn tại sản phẩm. Giả mạo trang cá nhân, tài khoản người dùng trên Facebook, Telegram, Zalo để tạo uy tín và lừa nạn nhân sử dụng dịch vụ hoặc đầu tư. Chẳng hạn như lừa chiếm đoạt tài sản bằng cách chờ trực trên các Fanpage có tích xanh, Fanpage của người nổi tiếng trên mạng xã hội để nhắn riêng với nạn nhân đóng giả là nhân viên, trợ lý. Lập sàn đầu tư tiền ảo crypto, đầu tư đa cấp, đầu tư nhị phân, đầu tư Forex… lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Thời gian qua tại Việt Nam đã xuất hiện các hình thức lừa đảo tinh vi như đánh vào niềm tin, tình cảm, thậm chí lòng tham của người tham gia không gian mạng.

Đơn cử như lừa đảo bằng phương thức cài cắm mã độc thông qua đường dẫn độc hại, phần mềm độc hại (tiện ích mở rộng cho trình duyệt, phần mềm bẻ khóa - crack). Đối tượng tạo những công cụ, đường dẫn, phần mềm độc hại để chiếm đoạt tài sản, thông tin tài khoản mạng xã hội, ngân hàng thông qua tiếp cận nạn nhân từ chạy quảng cáo đường link độc hại, phát tán mã độc, phần mềm độc hại qua Facebook, Telegram, Google Search, Google Play Store, Apple’s App Store và email. Bẫy tình, lợi dụng tình cảm lòng tin và sự thương hại để lừa đảo qua các nền tảng Facebook, Zalo, Tinder, Telegram. Thông báo trúng thưởng, quà tặng, khuyến mại để lừa nạn nhân đánh cắp thông tin tài khoản và tài sản thông qua các trang web giả mạo.