Chủ động ứng phó với cơ chế điều chỉnh các-bon biên giới

CBAM thúc đẩy mạnh mẽ hơn các quyết tâm và nỗ lực chống biến đổi khí hậu, tăng cường phát triển xanh. Ảnh minh họa

Nhiều quan điểm khác nhau với việc áp dụng CBAM

Một trong những vấn đề mới và được quan tâm nhất hiện nay đối với hàng hóa của các nước khi xuất khẩu sang châu Âu cũng như một số quốc gia phát triển như Hoa Kỳ, Canada là Cơ chế điều chỉnh các-bon biên giới (CBAM) sẽ được áp dụng trong thời gian tới. Đây là vấn đề cần được lưu ý trong quá trình xây dựng chính sách tài chính, đặc biệt là chính sách thuế của Việt Nam.

Hiện nay, Việt Nam đã trao đổi với phía Liên minh châu Âu (EU) về CBAM tại các phiên họp Ủy ban chuyên trách trong khuôn khổ Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và EU. Đồng thời, tiếp tục tìm hiểu về khả năng mở rộng phạm vi, cơ chế miễn trừ cũng như các vấn đề liên quan để xác định các bước cần triển khai trong thời gian tới.

CBAM có thể đem lại một số cơ hội cho Việt Nam, như: thúc đẩy mạnh mẽ hơn các quyết tâm và nỗ lực chống biến đổi khí hậu, tăng cường phát triển xanh, tạo động lực cho việc hoàn thiện cơ chế, chính sách liên quan đến phát thải các-bon; khuyến khích các doanh nghiệp, nhà máy trong lĩnh vực phát thải nhiều các-bon, đặc biệt là các lĩnh vực thuộc diện điều chỉnh của CBAM hiện tại và tương lai đổi mới quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng hàng hóa hướng tới tiêu chuẩn xanh, bền vững.

Đặc biệt, CBAM giúp mở ra cơ hội xây dựng và phát triển thị trường mua, bán tín chỉ các-bon và các dự án thu hồi, sử dụng, lưu trữ các-bon tại Việt Nam. Bên cạnh đó, khi phạm vi các mặt hàng áp dụng CBAM được mở rộng cũng như ngày càng có nhiều nền kinh tế lớn tham gia áp dụng cơ chế này, thì thị trường mua bán tín chỉ các-bon sẽ ngày càng trở nên sôi động.

Việc sớm triển khai các cơ chế, chính sách thích ứng với CBAM cùng các chính sách định hướng phát triển xanh sẽ giúp Việt Nam nổi bật hơn trong con mắt của các nhà đầu tư nước ngoài, thu hút các tập đoàn đa quốc gia, đặc biệt là các doanh nghiệp có tiềm năng lớn.

Thúc đẩy chuyển đổi năng lượng sạch

Bên cạnh những cơ hội, thách thức đối với Việt Nam để thích ứng và tận dụng cơ hội từ CBAM cũng rất lớn. Do CBAM hiện nay là một chính sách còn mới đối với thế giới và mới chỉ có EU và Anh chính thức áp dụng nên các khung khổ chính sách quản lý, vận hành chưa đầy đủ. Điều này gây khó khăn cho Việt Nam trong việc nghiên cứu các mô hình phù hợp để xây dựng cơ chế quản lý hiệu quả, phù hợp với điều kiện và trình độ phát triển của mình.

CBAM khi chính thức vận hành cũng sẽ tạo áp lực rất lớn về mặt chi phí sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, nhà máy trong chuỗi cung ứng hàng hóa thuộc diện điều chỉnh của CBAM. Theo ước tính hiện tại, giá giấy phép CBAM sẽ chiếm khoảng 5 - 10% tổng chi phí sản xuất theo và tỷ lệ này sẽ còn cao hơn đối với ngành xi măng.

Bên cạnh đó, nhận thức về CBAM của đại bộ phận doanh nghiệp và nhà sản xuất tại Việt Nam, kể cả những doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực điều chỉnh của CBAM còn hạn chế. Hiện nay, rất nhiều doanh nghiệp đã được nghe nói đến hoặc biết đến CBAM, nhưng phần đông đều cho rằng, CBAM sẽ không ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh và đa số đều không có kế hoạch để đối phó với cơ chế này.

Trước mắt, trong ngắn hạn, do EU là những quốc gia đầu tiên đã bắt đầu áp dụng CBAM, ít nhất 6 ngành thuộc phạm vi mà EU áp dụng CBAM sẽ bị ảnh hưởng bởi cơ chế này, đó là: xi măng, điện, phân bón, sắt thép, nhôm và hydrogen.

Qua nghiên cứu, tác động dự báo đối với ngành thép, xuất khẩu thép sang EU chiếm tỷ trọng khoảng 10% tổng kim ngạch xuất khẩu thép của Việt Nam, trường hợp CBAM được áp dụng đầy đủ, dự tính sản lượng thép và xuất khẩu thép của Việt Nam sang EU có thể giảm tương ứng là 0,8% và 3,7% vào năm 2030 và 0,9% và 3,9% vào năm 2035.

Đối với ngành nhôm, xuất khẩu nhôm sang EU chiếm tỷ trọng khoảng 12% tổng kim ngạch xuất khẩu nhôm của Việt Nam, trường hợp CBAM được áp dụng đầy đủ, dự tính sản lượng nhôm và xuất khẩu nhôm của Việt Nam sang EU có thể giảm tương ứng là 0,4% và 4,3% vào năm 2030 và 0,4% và 4,4% vào năm 2035. Đối với ngành phân bón, xi măng, ngành điện và hydrogen, về cơ bản không bị ảnh hưởng.

Đánh giá tác động của CBAM nêu trên mới chỉ đang tính đến việc EU áp dụng đối với 6 ngành hàng, tuy nhiên, theo kế hoạch đã được đề ra, khả năng cao CBAM sẽ bao gồm tất cả các lĩnh vực thuộc Hệ thống thương mại khí thải Liên minh châu Âu, theo đó, sẽ có rất nhiều sản phẩm tiềm năng khác của Việt Nam cũng chịu sự điều chỉnh của cơ chế này.

Bên cạnh đó, khả năng một số ngành chưa có trong Hệ thống thương mại khí thải Liên minh châu Âu như dệt may và nhựa có thể được đưa vào diện điều chỉnh do có lượng phát thải khí CO2 rất lớn, theo đó, trong tương lai việc áp dụng CBAM có thể sẽ chịu ảnh hưởng đáng kể của cơ chế này.

Trong bối cảnh các nước đang tích cực áp dụng các chính sách bảo vệ môi trường, giảm phát thải, trong đó có cơ chế điều chỉnh các-bon biên giới, để hạn chế ảnh hưởng của cơ chế này đối với thương mại Việt Nam, Việt Nam cần có các cơ chế, chính sách tương ứng. Trong đó, cần vận dụng linh hoạt các chính sách thuế, bao gồm chính sách thuế bảo vệ môi trường; chính sách thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt.