Ngày 12/7/2025 tại Paris, Ủy ban Di sản Thế giới của UNESCO đã chính thức thông qua Quyết định số 47 COM 8B.22, công nhận Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc là Di sản Văn hóa Thế giới. Đây là di sản dạng chuỗi đầu tiên của Việt Nam và là di sản liên tỉnh thứ hai trong số chín di sản thế giới được UNESCO ghi danh. Sự kiện trọng đại này không chỉ khẳng định tầm vóc toàn cầu của Phật giáo Trúc Lâm – dòng thiền mang đậm bản sắc Việt khởi nguồn từ non thiêng Yên Tử, mà còn là niềm tự hào chung của cả dân tộc trong công cuộc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa ngàn đời.
 |
| Quần thể khu di tích Yên Tử với lịch sử lâu đời. Ảnh T.D |
Theo UNESCO, quần thể được công nhận dựa trên hai tiêu chí, cụ thể Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc là minh chứng đặc biệt cho một truyền thống văn hóa độc đáo: Phật giáo Trúc Lâm, được hình thành từ sự gắn kết giữa Nhà nước, Tôn giáo và Nhân dân. Truyền thống này góp phần định hình bản sắc dân tộc, duy trì sự gắn kết cộng đồng qua nhiều thế kỷ.
Còn theo tiêu chí thứ 2, di sản này là minh họa có ý nghĩa toàn cầu về sự hòa quyện tôn giáo và văn hóa, khi Phật giáo Đại thừa dung hợp cùng Nho giáo, Lão giáo và tín ngưỡng bản địa, hình thành nên triết lý Trúc Lâm – một triết lý sống đề cao sự tu dưỡng bản thân, sự hòa hợp với thiên nhiên, tinh thần yêu chuộng hòa bình và lòng nhân ái. Những giá trị ấy không chỉ thuộc về quá khứ mà vẫn hiện hữu và lan tỏa đến tận hôm nay thông qua các nghi lễ, lễ hội, hành hương và thực hành tín ngưỡng tại Yên Tử cũng như tại các địa điểm linh thiêng khác trong quần thể.
 |
| Họp báo Công bố giá trị nổi bật toàn cầu của di sản văn hóa thế giới Yên Tử - Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc. Ảnh T.D |
Để có được sự công nhận này là cả một hành trình bền bỉ, kiên trì và đầy quyết tâm. Từ năm 2020, khi Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo bổ sung Hải Dương (nay là TP. Hải Phòng) vào hồ sơ di sản, ba địa phương Quảng Ninh, Bắc Ninh và Hải Phòng đã phối hợp chặt chẽ để nghiên cứu, xây dựng hồ sơ, vượt qua muôn vàn khó khăn, trong đó có ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Hàng trăm cuộc họp, hội thảo quốc tế và các báo cáo giải trình liên tục được gửi tới UNESCO và ICOMOS. Tinh thần cầu thị và sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, Giáo hội Phật giáo Việt Nam, các nhà khoa học cùng cộng đồng đã thuyết phục Hội đồng Di sản Thế giới ghi danh quần thể này vào danh mục Di sản Văn hóa Thế giới.
Ngày 17/8/2025, UBND tỉnh Quảng Ninh phối hợp cùng Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bắc Ninh và Hải Phòng đã tổ chức Lễ công bố giá trị nổi bật toàn cầu của di sản. Chia sẻ tại buổi họp báo ông Nguyễn Việt Dũng - Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ninh cho biết: "Sự công nhận này không chỉ là niềm tự hào của ba tỉnh Quảng Ninh, Bắc Ninh và TP. Hải Phòng mà còn khẳng định giá trị độc đáo, sống động và có tầm vóc toàn cầu của Phật giáo Trúc Lâm khởi nguồn từ dãy núi thiêng Yên Tử".
Nói về việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản, ông Trương Quang Hải - Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh cho biết: "Chúng tôi sẽ sớm có chiến lược quảng bá di sản trong thời gian tới. Đảm bảo các yếu tố bảo tồn, phát huy và lan tỏa giá trị của Di sản đến tất cả mọi người".
Cùng ngày, tại Trung tâm Văn hóa Trúc Lâm – Yên Tử đã diễn ra chương trình nghệ thuật đặc biệt “Thanh âm Yên Tử – Di sản ngàn đời”. Trong không khí trang nghiêm và tự hào, hàng trăm nghệ sĩ và nghệ nhân đã tái hiện hành trình Phật hoàng Trần Nhân Tông sáng lập Thiền phái Trúc Lâm, thông qua ba phần: “Đất thiêng nơi đầu rồng”, “Đạo Phật đồng hành cùng dân tộc” và “Quảng Ninh vươn xa hội nhập”. Trước lễ công bố, Đại lễ cầu Quốc thái Dân an cũng được tổ chức tại Cung Trúc Lâm, thể hiện lòng tri ân các bậc tiền nhân và cầu mong đất nước thịnh vượng, nhân dân an lạc, hạnh phúc.
Hưởng ứng sự kiện UNESCO ghi danh, từ tháng 9 đến tháng 12/2025, Lễ hội mùa thu Yên Tử với chủ đề “Yên Tử – Sắc thu Thiền định” sẽ diễn ra quy mô lớn. Đây là lần đầu tiên lễ hội mùa thu được tổ chức tại Yên Tử, không chỉ nhằm kích cầu du lịch trong mùa thấp điểm mà còn hướng đến xây dựng thương hiệu du lịch tâm linh – thiền định đặc trưng cho vùng đất linh thiêng này. Trong khuôn khổ lễ hội, hàng loạt hoạt động đặc sắc sẽ được tổ chức như Giải chạy Ultra Trail Yên Tử 2025 vào ngày 5 - 6/9 với bốn cự ly từ 5km đến 50km, quy tụ hàng nghìn vận động viên trong và ngoài nước; Giải chạy Yên Tử Heritage – Chạm vùng Di sản diễn ra ngày 15–16/11; cùng nhiều tour trải nghiệm độc đáo như “Bình minh chùa Đồng”, “Theo dấu chân Phật Hoàng”, “Khám phá Cung điện cổ”, “Làng Nương huyền thoại”. Song song là các chương trình nghệ thuật “Diệu âm Yên Tử sơn”, “Tinh hoa văn hóa Việt”, trình diễn thời trang cổ phục hàng tuần, triển lãm ảnh và video nghệ thuật về Yên Tử. Đây sẽ là điểm nhấn quan trọng góp phần hiện thực hóa chiến lược du lịch bốn mùa mà Quảng Ninh đang triển khai.
Hơn 7 thế kỷ qua, Yên Tử vẫn luôn là “di sản sống”, là điểm tựa tinh thần và niềm tự hào của dân tộc Việt Nam. Việc được UNESCO công nhận không chỉ là lời khẳng định giá trị trường tồn của Phật giáo Trúc Lâm mà còn là trách nhiệm của thế hệ hôm nay trong việc gìn giữ, lan tỏa và phát huy di sản. Như thông điệp xuyên suốt của sự kiện “Phát huy di sản – Kiến tạo tương lai”, Yên Tử không chỉ là nơi hành hương linh thiêng mà đang vươn mình trở thành trung tâm văn hóa, du lịch, thiền định đẳng cấp quốc tế, đưa hình ảnh Việt Nam đến gần hơn với bạn bè năm châu./.
