Doanh thu thuế tăng thêm 220 tỷ USD khi thuế tối thiểu toàn cầu bắt đầu có hiệu lực

Mức thuế tối thiểu toàn cầu là 15% đang được áp dụng đối với các công ty đa quốc gia có doanh thu hàng năm trên 750 triệu Euro. Ảnh: Justin Tallis/AFP/Getty Images

Một bước tiến trong thuế suất doanh nghiệp toàn cầu

Gần ba năm sau khi 140 quốc gia đạt được thỏa thuận nhằm khắc phục những lỗ hổng rõ ràng trong hệ thống quốc tế, một số nền kinh tế lớn sẽ bắt đầu áp dụng mức thuế hiệu quả ít nhất là 15% đối với lợi nhuận doanh nghiệp từ tháng 1/2024.

Theo một loạt quy tắc đan xen, nếu lợi nhuận của một công ty đa quốc gia bị đánh thuế dưới mức này ở một quốc gia thì các quốc gia khác sẽ có thể tính thêm thuế. Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), tổ chức thúc đẩy cải cách, ước tính doanh thu thuế hàng năm sẽ tăng lên tới 9%, tương đương 220 tỷ USD trên toàn thế giới.

Jason Ward - nhà phân tích chính tại Trung tâm Trách nhiệm giải trình thuế doanh nghiệp quốc tế và nhóm áp lực nghiên cứu, đã ca ngợi “thiết kế siêu thông minh” của cuộc cải cách. Ông nói: “Điều này sẽ làm giảm động cơ khuyến khích các công ty sử dụng thiên đường thuế và khuyến khích các quốc gia trở thành thiên đường thuế”.

Làn sóng khu vực pháp lý đầu tiên thực hiện thuế tối thiểu toàn cầu từ tháng 1/2024, bao gồm EU, Anh, Na Uy, Úc, Hàn Quốc, Nhật Bản và Canada. Các quy tắc sẽ áp dụng cho các công ty đa quốc gia có doanh thu hàng năm trên 750 triệu Euro.

Một số quốc gia từ lâu được coi là thiên đường của các công ty đa quốc gia cũng sẽ tham gia, bao gồm Ireland, Luxembourg, Hà Lan, Thụy Sỹ và Barbados, những quốc gia trước đây có thuế suất doanh nghiệp là 5,5%.

Cả Mỹ và Trung Quốc đều chưa đưa ra luật thực hiện quy tắc này, mặc dù ủng hộ thỏa thuận vào năm 2021. Tuy nhiên, các cải cách toàn cầu được thiết kế để áp dụng chung vẫn có tác động đáng kể.

Thỏa thuận được OECD thông qua vào năm 2021 bao gồm hai Trụ cột. Mục đích đầu tiên là buộc các công ty đa quốc gia phải trả nhiều thuế hơn ở nơi họ kinh doanh, trong khi mục tiêu thứ hai là thiết lập mức thuế doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu.

Các quy tắc có nghĩa là một khi một số quốc gia đưa ra tỷ lệ toàn cầu, các quốc gia khác sẽ có động cơ để làm như vậy vì nếu không, các quốc gia tham gia có thể thu thuế bằng chi phí của họ.

“Trụ cột thứ hai cần một số lượng lớn các quốc gia thực hiện nó” - Pascal Saint-Amans, Cựu giám đốc thuế của OECD cho biết. “Không ai tìm được ‘viên đạn bạc’ để có thể trốn tránh”.

Thoả thuận mới sẽ chấm dứt cuộc đua xuống đáy về thuế

Theo ông Paolo Gentiloni, Ủy viên Kinh tế châu Âu, sự cạnh tranh về thuế giữa các quốc gia trong bốn thập kỷ qua đã tạo ra một vòng xoáy giảm không ngừng về thuế suất doanh nghiệp theo luật định của các khu vực pháp lý trên toàn thế giới. Kể từ năm 1980, tỷ lệ thuế suất doanh nghiệp đã giảm từ mức trung bình 40% xuống 23%; ở châu Âu, mức giảm thậm chí còn lớn hơn, từ 45% xuống dưới 20%.

Một số quốc gia từ lâu được coi là thiên đường thuế của các công ty đa quốc gia sẽ tham gia thoả thuận thuế tối thiểu toàn cầu, bao gồm Ireland. Ảnh: Paulo dos Nunes/Bloomberg

Trong nhiều trường hợp, thuế suất ưu đãi với các sản phẩm có chất tạo ngọt bổ sung và những lỗ hổng trong quản lý thuế khiến doanh nghiệp được phép chuyển lợi nhuận về 0, hoặc một số khu vực pháp lý có mức thuế thấp đã dẫn đến mức thuế thực tế thấp hơn nhiều so với những con số trung bình nêu trên.

Mặc dù phần lớn phụ thuộc vào việc thực hiện và phản ứng của các công ty đa quốc gia, phân tích sơ bộ cho thấy, các quốc gia tham gia có lợi nhuận doanh nghiệp được đánh thuế thấp đáng kể sẽ là những người chiến thắng sớm.

Manal Corwin - Trưởng bộ phận thuế của OECD, cho rằng việc theo dõi nguồn thu bổ sung đạt được trong giai đoạn đầu sẽ chỉ thể hiện một “ảnh chụp nhanh” của các cuộc cải cách. “Điều này sẽ thay đổi theo thời gian” – bà Corwin nói. “Bước tiến trong tương lai là giá trị của những gì được chuyển giao”. Corwin cho biết thêm, thông qua việc loại bỏ những biến dạng trong hệ thống, điều mong đợi sẽ là các doanh nghiệp phải trả nhiều thuế hơn “ở những nơi diễn ra các hoạt động kinh tế”.

Việc áp dụng các cải cách này cũng dự kiến ​​sẽ làm tăng sự cạnh tranh về thuế giữa các khu vực pháp lý thông qua các khoản tín dụng, trợ cấp hoặc hỗ trợ thêm.

OECD đã xác nhận vào năm ngoái rằng việc tính thuế tối thiểu toàn cầu sẽ mang lại sự đối xử công bằng hơn cho một số khoản tín dụng thuế nhất định, đặc biệt là một số khoản tín dụng có thể chuyển nhượng trong Đạo luật Giảm lạm phát của Mỹ.

Will Morris - nhà lãnh đạo chính sách thuế toàn cầu tại PwC US cho biết, các trung tâm đầu tư có thể sẽ thu thêm doanh thu thuế theo chế độ mới và “trả lại số tiền đó cho doanh nghiệp” thông qua một cơ quan khác của chính phủ.

“Cạnh tranh về thuế sẽ không chết - nó sẽ chuyển sang trợ cấp và tín dụng” - Morris nói. Động thái này sẽ dẫn đến số tiền thuế được thu ở nhiều quốc gia thấp hơn so với dự đoán của OECD, Morris tính toán và lo ngại doanh nghiệp sẽ bị đổ lỗi. Ông nói: “Sẽ có nhiều lo ngại hơn từ các quốc gia rằng doanh nghiệp lại lập kế hoạch thuế thay vì ước tính doanh thu là sai”.

Các miễn trừ khác đã được đưa vào trong quá trình đàm phán về thỏa thuận, chẳng hạn như cắt giảm “chất”, vì vậy các quy tắc không khuyến khích đầu tư vào tài sản hữu hình như nhà máy sản xuất và máy móc. Việc cắt giảm này đã bị chỉ trích vì nó có thể cho phép các công ty nộp thuế dưới mức 15% nếu họ có đủ hoạt động thực tế ở các quốc gia có mức thuế thấp.

Valentin Bendlinger - một học giả chuyên về thuế tối thiểu toàn cầu, cho biết mặc dù các quy định phức tạp ảnh hưởng khiến doanh thu trở nên không chắc chắn, nhưng ông vẫn mong đợi “một sự tuân thủ đối với cả cơ quan quản lý thuế và các công ty đa quốc gia”./.