Giá dầu và tình thế tiến thoái lưỡng nan của OPEC

Sau khi kết thúc phiên giao dịch ngày 13/1/2025, giá dầu Brent đã vượt qua ngưỡng 80 USD/thùng. Thời điểm đó mới chỉ là lần thứ hai giá dầu vượt được mức giá này kể từ tháng 8/2024. Vậy nhưng, kể từ tháng 2 tới thời điểm hiện tại, giá cả 2 mặt hàng dầu quan trọng là dầu Brent và dầu WTI đều chưa từng quay trở lại mốc giá này thêm một phiên nào.

Giá dầu đã có xu hướng giảm từ giữa năm 2024 và chỉ tăng theo chu kỳ trong ngắn hạn trước một đợt giảm sâu. Tương lai giá dầu trước mắt các nước thuộc Tổ chức các nước Xuất khẩu Dầu mỏ và đồng minh (OPEC+) chưa có “lối thoát” khi xét đến chính sách của các nước ngoài OPEC.

Diễn biến giá dầu WTI và Brent từ tháng 3/2024 đến nay.

Tương lai khó khăn

Hội nghị CERAWeek 2025 - một trong những hội nghị lớn nhất năm về năng lượng toàn cầu, vừa diễn ra vào đầu tháng 3 tại Houston (Mỹ) với sự xuất hiện của nhiều quan chức quốc gia và chính khách từ các tập đoàn lớn. Đáng chú ý là những phát biểu của Bộ trưởng Bộ Năng lượng Mỹ Chris Wright và các đại diện từ các công ty dầu mỏ quốc gia thuộc khối OPEC, nổi bật là Saudi Aramco (Saudi Arabia). Cả hai đều đã có những phát biểu ủng hộ phát triển năng lượng hóa thạch và tin vào nhu cầu tương lai của thị trường.

Tuy nhiên, trên thực tế, Mỹ và OPEC, đứng đầu là Saudi Arabia, lại đứng về hai phía trong vấn đề giá dầu. Bộ trưởng Wright khẳng định lại mong muốn của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc giảm sâu giá dầu thông qua nguồn cung toàn cầu tăng cao. Điều này đi ngược lại ý định giữ giá dầu ở mức cao của OPEC. Lo ngại này càng gia tăng với sự xuất hiện của các quan chức từ các nước như là Kazahstan hay Guyana, những nước đang có tham vọng tham gia vào nguồn cung dầu toàn cầu.

Trong báo cáo tháng 3/2025, Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) đã nhận định nguồn cung dầu thế giới sẽ vượt quá nhu cầu khoảng từ 600.000 đến 1 triệu thùng dầu/ngày trong năm nay. OPEC hiện đứng trước hai kịch bản dựa theo sản lượng dầu trong tương lai của mình.

Kịch bản đầu tiên - kịch bản truyền thống, OPEC thường làm khi muốn kéo giá dầu lên đó là thắt chặt nguồn cung bằng cắt giảm sản lượng. Tuy nhiên, lịch sử cho thấy chính sách này của cả OPEC+ đã không ít lần khiến “gậy ông đập lưng ông” khi vô tình tạo lực đẩy cho ngành đá phiến Mỹ. Trong hai năm 2022 và 2023, sản lượng dầu thô từ Mỹ đều chiếm khoảng 1/5 sản lượng toàn cầu, giữ vị trí số một thế giới, đồng thời giúp Mỹ trở thành nguồn cung dầu thô lớn thứ hai thế giới, chỉ ngay sau Saudi Arabia.

Sản lượng dầu thô của một số nước xuất khẩu dầu nổi bật ngoài nhóm OPEC+.

Tổng thống Trump đã thể hiện rõ tham vọng biến nguồn dầu đá phiến Mỹ trở thành nguồn cung có ảnh hưởng lớn nhất đến giá dầu thế giới. Ông cũng đồng thời đã thể hiện quan điểm không hài lòng với các biện pháp cắt giảm sản lượng trong thời gian qua của OPEC+. Sức ép từ Mỹ về cả chính trị lẫn sản lượng dầu khiến cho phương án cắt giảm thường thấy của OPEC càng ngày mất đi tác dụng.

Kịch bản còn lại - kịch bản “buông xuôi”, OPEC sẽ không cắt giảm sản lượng và để giá dầu rơi “tự do”. Thực chất điều này đã từng xảy ra, ngay vào thập kỷ trước.

Cuộc chiến giá dầu 2014-2016 đã xảy ra khi nguồn cung dồi dào với sự bổ sung từ nguồn dầu đá phiến Bắc Mỹ, nhu cầu từ Trung Quốc suy giảm và thậm chí là cả những căng thẳng địa chính trị giữa các nước xuất khẩu dầu. Giá dầu đã thời điểm rơi từ hơn 100 USD/thùng xuống dưới 30 USD/thùng vào tháng 1/2016. Được cho là cuộc chiến tranh giành thị phần với nguồn dầu đá phiến Bắc Mỹ, các nước thành phần OPEC đều phải chịu tổn thất kinh tế nghiêm trọng khi giá dầu lao dốc. OPEC không muốn điều này xảy ra lần nữa, nhưng lần này họ khó mà tránh một “cuộc chiến giá dầu” mới.

Giá dầu diễn biến ra sao thời gian tới?

Những thiệt hại về kinh tế là không thể tránh khỏi trong mọi cuộc chiến nhưng OPEC không phải là không có hy vọng nào để kìm hãm đà giảm của giá dầu.

Thứ nhất, tăng trưởng nhu cầu dầu toàn cầu là “ngôi sao hi vọng” của OPEC và nguồn cầu dầu lớn nhất thế giới - Trung Quốc đang có những dấu hiệu hồi phục sau một khoảng thời gian giảm. Báo cáo nhập khẩu dầu thô của Trung Quốc vào tháng 1 và tháng 2 tăng 2,1% so với cùng kỳ năm ngoái khiến thị trường có thêm niềm tin vào nguồn cầu dầu trong tương lai. Ngoài ra, sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) và sự bùng nổ về số lượng và quy mô của các trung tâm dữ liệu cũng mang đến nhu cầu mới về năng lượng.

Nhu cầu dầu toàn cầu theo từng năm.

Thứ hai, OPEC cũng có thể hy vọng vào các chính sách thiếu nhất quán của Tổng thống Trump. Dù vẫn luôn giữ lập trường giữ giá dầu ở mức thấp, các chính sách cụ thể gần đây của Nhà Trắng lại đi ngược điều này.

Chỉ trong vòng 4 ngày từ ngày 20/3, Washington đã công bố loạt biện pháp trừng phạt nhắm vào dầu thô từ Iran và Venezuela. Đồng thời, Mỹ cũng đang tiến hành các cuộc tấn công vào lực lượng Houthi tại Yemen và có đề xuất cho phép Israel không kích vào dải Gaza. Các biện pháp trừng phạt và những biến động chính trị đang là những nguyên nhân lớn nhất thúc đẩy sự hồi phục nhẹ của giá dầu ở một vài phiên giao dịch gần đây.

Để kìm hãm đà tăng giá này, Mỹ có thể dựa vào nguồn dầu đá phiến dồi dào của mình. Ngay khi mới nhậm chức, Tổng thống Trump đã ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia về năng lượng. Câu khẩu hiệu “Drill, baby, drill” (“Cứ khoan nữa đi!”) thúc đẩy khai thác nguồn dầu đá phiến tại Mỹ đã được ông nhắc đến nhiều lần ngay từ cuộc tranh cử năm 2024.

Tuy nhiên, đây lại có thể là con dao hai lưỡi đối với nước Mỹ do các tác động môi trường của việc khai thác dầu đá phiến. Nhiều nghiên cứu đã cảnh báo về những ảnh hưởng lên nguồn nước ngầm; đồng thời là cả những ảnh hưởng về mặt địa chất. Và cũng không thể bỏ qua các tác động môi trường mà bất kỳ dàn khoan dầu nào cũng có.

Dựa vào đó, việc khai thác dầu đá phiến thông qua công nghệ khoan thủy lực đã bị cấm ở nhiều nơi; nổi bật là Vương quốc Anh và hai tiểu bang Vermont và New York tại Mỹ. Nếu việc khai thác khoáng sản không được quản lý chặt chẽ, những ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường sống có thể sẽ là nguyên nhân lớn cho thất bại của Tổng thống Trump trong tương lai.