Giảm thủ tục, phân cấp, phân quyền mạnh mẽ trong lĩnh vực dự trữ quốc gia

Sáng 17/11, các đại biểu Quốc hội đã thảo luận tại tổ về dự thảo Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi)

Xây dựng cơ chế kiểm soát chặt chẽ hàng dự trữ quốc gia

Theo đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ (đoàn Thái Nguyên), dự thảo Luật đã bám sát yêu cầu đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật. Các nội dung thường xuyên biến động hoặc không cần quy định quá chi tiết đã được chuyển giao cho Chính phủ và các bộ, ngành hướng dẫn. Trong tổng số 66 điều của Luật Dự trữ quốc gia hiện hành, dự thảo lần này chỉ còn 30 điều. Nhiều khoản cụ thể vốn mang tính chi tiết cũng đã được loại bỏ, thể hiện tinh thần phân cấp, phân quyền và giảm thủ tục hành chính, qua đó rút ngắn chi phí tuân thủ pháp luật.

Đại biểu Đào Chí Nghĩa (đoàn Cần Thơ) nêu rõ dự thảo Luật Dự trữ quốc gia sửa đổi lần này thể hiện rõ tinh thần phân cấp, phân quyền mạnh mẽ. Một trong những điểm mới là chuyển thẩm quyền quyết định nhập, xuất, mua hàng dự trữ quốc gia từ Thủ tướng Chính phủ sang Bộ trưởng Bộ Tài chính và các Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ. Việc phân cấp này, theo đại biểu, sẽ giúp đẩy nhanh tiến độ thực hiện công tác dự trữ quốc gia.

Đại biểu Đào Chí Nghĩa phát biểu tại tổ.

Đặc biệt, đại biểu đánh giá cao việc dự thảo đã bổ sung quy định về “dự trữ chiến lược” tại Chương V – một nội dung cụ thể và quan trọng nhằm cụ thể hóa Kết luận 115 của Bộ Chính trị, đồng thời khẳng định dự trữ quốc gia là công cụ điều tiết thị trường, bảo đảm an ninh kinh tế và tài chính quốc gia. Đây là cách tiếp cận phù hợp với xu thế quản trị hiện nay.

Góp ý thêm về nội dung quản lý, sử dụng hàng dự trữ quốc gia, đại biểu đề nghị làm rõ cơ chế kiểm soát chặt chẽ vì quy mô hàng dự trữ quốc gia rất lớn. Khoản 1 Điều 8 của dự thảo yêu cầu quản lý chặt chẽ, an toàn, bí mật, không để thất thoát, lãng phí, nhưng theo đại biểu, cần quy định rõ hơn về kiểm soát thẩm quyền xác định kế hoạch dự trữ và yêu cầu tiến độ thực hiện.

Ngoài ra, cần bổ sung quy định “không được sử dụng hàng dự trữ quốc gia để kinh doanh”, trừ hàng phục vụ mục tiêu quy định tại Điều 2 của luật. Đại biểu nhấn mạnh dự trữ quốc gia không phải nhằm mục tiêu lợi nhuận và cần ghi rõ nguyên tắc này.

Quan tâm đến việc sửa đổi mục tiêu của dự trữ quốc gia, đại biểu Tô Ái Vang (đoàn Cần Thơ) đề nghị bổ sung cụm từ “bình ổn giá” sau cụm từ “công cụ” để làm rõ hơn vai trò của dự trữ quốc gia. Theo bà, bình ổn giá là biện pháp kinh tế – hành chính tác động vào sự hình thành và vận động của giá nhằm hài hòa lợi ích giữa nhà sản xuất kinh doanh và người dân. Vì vậy, khoản 2 nên được viết lại theo hướng nhấn mạnh: dự trữ chiến lược là “công cụ bình ổn giá, điều tiết thị trường…”.

Làm rõ ranh giới giữa các loại dự trữ

Nhiều nội dung chi tiết khác của dự thảo Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi) cũng được đại biểu Lê Hoàng Anh (đoàn Gia Lai) quan tâm góp ý.

Về khái niệm, phạm vi điều chỉnh và mối quan hệ với các luật khác, đại biểu cho rằng cần làm rõ ranh giới giữa dự trữ quốc gia theo luật hiện hành và dự trữ chiến lược – nội dung được mở rộng trong dự thảo. Theo ông, khái niệm dự trữ quốc gia, hàng dự trữ quốc gia và hàng dự trữ chiến lược đã được bổ sung, đồng thời mục tiêu dự trữ được mở rộng từ “ứng phó khẩn cấp” sang “dự trữ chiến lược để bảo đảm tự chủ chiến lược và điều tiết thị trường”. Tuy nhiên, ranh giới giữa các loại dự trữ vẫn chưa được phân định rõ.

Đại biểu Lê Hoàng Anh (đoàn Gia Lai) phát biểu tại tổ

Đại biểu cũng lưu ý mối quan hệ giữa dự thảo với các luật khác có liên quan mật thiết như Luật Phòng thủ dân sự, Luật Tình trạng khẩn cấp, Luật Giá, Luật Khoáng sản, Luật Địa chất và các luật chuyên ngành khác. Nếu không quy định rõ, việc điều hành sẽ dễ bị song trùng, thậm chí xung đột thẩm quyền, nhất là trong các tình huống cần kích hoạt các mức độ phòng thủ hoặc xử lý khẩn cấp.

Về chế định dự trữ chiến lược, đại biểu cho biết đây là nội dung ông đặc biệt quan tâm và cũng đánh giá là điều khoản khó thiết kế. Cơ quan soạn thảo đã cố gắng và mục tiêu đề ra là phù hợp yêu cầu bảo đảm tự chủ chiến lược, an ninh kinh tế, an ninh năng lượng và điều tiết thị trường.

Đại biểu đề nghị thu hẹp và chuẩn hóa tiêu chí xác định hàng dự trữ chiến lược, chỉ lựa chọn các mặt hàng liên quan trực tiếp đến an ninh quốc gia, an ninh kinh tế, an ninh năng lượng, an ninh lương thực; đồng thời quy định nguyên tắc xây dựng danh mục, mức tồn kho tối thiểu, chu kỳ luân chuyển, cơ chế cập nhật dữ liệu và đánh giá tác động tài chính – ngân sách. Việc đưa sản phẩm công nghệ cao vào diện dự trữ chiến lược, theo đại biểu, cần được cân nhắc, đánh giá kỹ lưỡng tính khả thi.

Ngoài ra, đại biểu cũng đề cập đến vấn đề kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng và tiêu cực. Đại biểu đề nghị dự thảo bổ sung quy định phân loại hai nhóm thông tin: thông tin bí mật như vị trí kho, mức tồn kho, danh mục nhạy cảm; và thông tin phải công khai như giá, thủ tục, kết quả lựa chọn thầu sau khi hoàn thành giao dịch. Ông cũng đề xuất bổ sung hành vi bị cấm, như lợi dụng bí mật để che giấu tiêu cực; chỉ định thầu sai điều kiện; can thiệp trái pháp luật vào xuất – nhập, luân phiên hàng hóa; thổi giá; thông đồng tráo hàng; tiết lộ bí mật để trục lợi….

Bên cạnh đó, đại biểu yêu cầu quy định rõ trách nhiệm của Kiểm toán Nhà nước trong việc kiểm toán hàng năm đối với dự trữ quốc gia, nhất là dự trữ chiến lược; tăng cường giám sát nội bộ bằng công nghệ số, niêm phong điện tử; và quy định sự tham gia giám sát của cơ quan của Quốc hội đối với các giao dịch lớn hoặc biến động lớn của hàng dự trữ. Các nội dung chi tiết giao Chính phủ quy định trên cơ sở nguyên tắc của luật.