 |
| Các nhà lập pháp Mỹ có thể chỉ có vài ngày để đạt được thỏa thuận về trần nợ trước khi sự bế tắc ảnh hưởng đến nền kinh tế. Ảnh: WSJ |
Các cuộc đàm phán về việc dỡ bỏ trần nợ của chính phủ Mỹ ngày càng nóng lên trong mấy ngày qua. Các nhà đàm phán của đảng Dân chủ và Cộng hòa cho biết, các cuộc họp vào ngày thứ sáu 19/5 tại Điện Capitol không mang lại tiến triển nào và hai bên đã không gặp nhau vào thứ bảy. Thay vào đó, mỗi bên quay lại gọi lập trường của bên kia là cực đoan.
Tổng thống Joe Biden hôm chủ nhật (21/5) cho biết, ông tin rằng mình có thẩm quyền viện dẫn Tu chính án thứ 14 của Hiến pháp Mỹ để nâng trần nợ mà không cần Quốc hội, nhưng không rõ là còn đủ thời gian để cố gắng sử dụng lý thuyết pháp lý chưa được kiểm chứng đó để tránh vỡ nợ hay không.
Trong khi đó, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen trong một cuộc phỏng vấn trên truyền hình vào ngày 21/5 cho biết, ngày 1/6/2023 vẫn là "thời hạn khó khăn" để nâng giới hạn nợ liên bang, khả năng chính phủ sẽ thu đủ doanh thu để thanh toán các hóa đơn của mình cho đến hết ngày 15/6 là "rất thấp", khi nhiều biên lai thuế đến hạn.
| Năm tài chính này, chính phủ liên bang Mỹ sẽ chi tiêu nhiều hơn khoảng 1,5 nghìn tỷ USD so với thu nhập. Họ sẽ bù đắp thâm hụt đó bằng cách đi vay. Nếu Quốc hội không tăng trần nợ, chính phủ liên bang sẽ không thể đáp ứng tất cả các nghĩa vụ chi tiêu của mình, chẳng hạn như lãi suất cho khoản nợ hiện tại, trợ cấp an sinh xã hội hoặc lương quân đội. Điều đó sẽ đại diện cho một vụ vỡ nợ chưa từng có với những hậu quả kinh tế nghiêm trọng chưa biết và có thể xảy ra. |
Những lo ngại về vỡ nợ đang đè nặng lên thị trường. Cuộc cãi vã trần nợ kéo dài có thể đẩy nền kinh tế Mỹ vào suy thoái, trong khi chính phủ vỡ nợ với các nghĩa vụ của mình có thể gây ra một cuộc khủng hoảng tài chính nghiêm trọng. Trong trường hợp xấu nhất, việc chính phủ Mỹ vỡ nợ, một trụ cột của hệ thống tài chính toàn cầu, có thể gây ra suy thoái nghiêm trọng và khiến giá cổ phiếu giảm mạnh, lãi suất tăng vọt.
Nhiều nhà kinh tế không mong đợi sự vỡ nợ lần đầu tiên trong lịch sử Mỹ, nhưng họ đã đánh giá thiệt hại có thể xảy ra với nền kinh tế và hệ thống tài chính trong 3 tình huống khác nhau, từ thỏa thuận vào phút cuối đến bế tắc kéo dài.
Kịch bản 1: Thỏa thuận vào phút cuối
Nền kinh tế đã chậm lại do lãi suất tăng, nhiều nhà phân tích đã dự báo một cuộc suy thoái trong năm nay. Joel Prakken - kinh tế trưởng thị trường Mỹ của S&P Global Market Intelligence cho biết, trong khi các nhà lập pháp còn đang “mặc cả” về trần nợ, sự không chắc chắn có thể khiến người tiêu dùng, nhà đầu tư và doanh nghiệp phải cắt giảm chi tiêu và làm tăng khả năng suy thoái. Người lao động không có khả năng mất việc, nhưng triển vọng kinh tế không thể đoán trước có thể khiến họ trì hoãn việc mua hàng.
Giá cổ phiếu có thể bắt đầu giảm khi ngày 1/6 gần kề. Vào năm 2011, khi Quốc hội tăng trần nợ chỉ vài giờ trước thời hạn, cổ phiếu đã giảm và mất nhiều tháng để phục hồi, Prakken nói. Ngay sau đó, Standard & Poor's đã hạ bậc tín nhiệm nợ của Mỹ xuống AA+, từ mức AAA, khiến cổ phiếu giảm điểm và thị trường chứng khoán lao dốc.
"Ngay cả khi chúng tôi đạt được một thỏa thuận trước khi cạn kiệt tài nguyên, vẫn có thể có một hiệu ứng trong quá khứ về sự không chắc chắn hạn chế tăng trưởng kinh tế" - Prakken nói.
 |
| Các nhà đầu tư đang có một vài dấu hiệu báo động khi ngày Kho bạc có thể bị buộc phải ngừng thanh toán một số hóa đơn đang đến gần. Nhưng, điều đó có thể nhanh chóng thay đổi… Ảnh: WSJ |
Trong một dự báo vào tháng 3/2023, S&P Global Market Intelligence cho rằng, tình trạng hỗn loạn tài chính tương tự như năm 2011 có thể làm chậm tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội của Mỹ xuống 0,1% trong quý IV năm nay so với cùng kỳ năm trước, từ mức tăng ước tính 0,6% nếu không xảy ra tình trạng bất ổn.
Kịch bản 2: Giao dịch sau thời hạn
Nếu các cuộc đàm phán kéo dài sau thứ Năm ngày 1/6/2023, các nhà kinh tế dự báo một phản ứng nghiêm trọng hơn từ thị trường tài chính, vì khả năng vỡ nợ có vẻ thực tế hơn. Gregory Daco - kinh tế trưởng của Ernst & Young cho biết: "Cú sốc sẽ có xu hướng tăng tốc khá nhanh" vào ngày 1/6.
Nếu tài khoản hưu trí và đầu tư của người tiêu dùng đột ngột bị thu hẹp, họ có thể cắt giảm mạnh chi tiêu của mình, trong khi đây lại là huyết mạch của nền kinh tế Mỹ. Cùng với đó, các doanh nghiệp có thể tạm dừng kế hoạch tuyển dụng và đầu tư.
| Trong cuộc đình công trần nợ vào năm 2011, các phân tích sau khi chính phủ Mỹ gần như vỡ nợ cho thấy, thị trường chứng khoán lao dốc đã làm bốc hơi 2,4 nghìn tỷ USD tài sản hộ gia đình, mất thời gian để xây dựng lại và khiến người nộp thuế phải trả hàng tỷ đô la tiền lãi suất cao hơn. Ngày nay, tín dụng trở nên đắt đỏ hơn, lĩnh vực ngân hàng đã bị lung lay và quá trình mở rộng kinh tế đang dần kết thúc thay vì bắt đầu, do đó mức độ rủi ro sẽ nhiều hơn. |
Có thể có một khoảng thời gian giữa ngày 1/6 và kho bạc có thể phải tạm dừng một số khoản thanh toán. Bộ trưởng Yellen đã cho biết, ngày thực tế kho bạc cạn kiệt tiền mặt có thể muộn hơn vài ngày hoặc vài tuần so với ước tính. Trung tâm Chính sách lưỡng đảng dự kiến kho bạc sẽ chi 622,5 tỷ USD vào tháng 6 trong khi thu về 495 tỷ USD doanh thu thuế. Thời gian chính xác của những dòng tiền vào và ra đó ảnh hưởng đến dự trữ tiền mặt.
Một khả năng khác là trong một thời gian ngắn, chính phủ ưu tiên thanh toán nợ một số khoản, chẳng hạn như trợ cấp an sinh xã hội. Các nhà kinh tế của Tập đoàn UBS AG cho rằng, điều đó sẽ có tác động kinh tế đáng chú ý, nhưng ít nghiêm trọng hơn so với vỡ nợ.
Họ ước tính theo kịch bản đó, GDP sẽ giảm với tốc độ 2% hàng năm trong quý III/2023 và giảm hơn nữa trong quý IV/2023. Các nhà tuyển dụng sẽ mất 250.000 việc làm trong nửa cuối năm.
Dấu hiệu khả quan của suy thoái kinh tế: Lạm phát có thể sẽ giảm xuống, như mong muốn của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ. Ngân hàng trung ương cũng có thể cắt giảm lãi suất để giúp bù đắp một số điểm yếu của nền kinh tế.
Kịch bản 3: Không có thỏa thuận
Nếu không đạt được thỏa thuận nào và chính phủ không thể thanh toán tất cả các hóa đơn của mình trong nhiều ngày hoặc nhiều tuần, hậu quả sẽ rất lớn.
Wendy Edelberg - nhà kinh tế học tại Viện Brookings cho biết: "Sẽ có sự hỗn loạn trong hệ thống tài chính toàn cầu vì Kho bạc Mỹ rất quan trọng".
Gregory Daco - kinh tế trưởng của Ernst & Young cho biết, việc vỡ nợ sẽ gây ra một cuộc suy thoái nghiêm trọng hơn so với cuộc suy thoái năm 2007 - 2009. Giá trị của trái phiếu chính phủ sẽ giảm, khi các nhà đầu tư bán tháo và có thể giảm lượng nắm giữ của họ mãi mãi. Các khoản thanh toán bị lỡ sẽ làm gián đoạn dòng chảy toàn cầu trị giá hàng nghìn tỷ USD trong việc vay đô la ngắn hạn, vốn rất quan trọng đối với cách mà các ngân hàng và công ty tài trợ cho hoạt động.
Các quỹ đầu tư, công ty và ngân hàng đều nắm giữ trái phiếu chính phủ. Giá trị sụt giảm của chúng sẽ ảnh hưởng đến bảng cân đối kế toán. Hoạt động rút tiền gần đây của các ngân hàng bắt nguồn từ việc giảm giá trị trái phiếu chính phủ và mức giảm có thể mạnh hơn nhiều trong trường hợp vỡ nợ.
Các nhà phân tích cũng dự báo, nhiều nhà đầu tư sẽ tháo chạy khỏi các loại tài sản rủi ro. Một báo cáo của Nhà Trắng cho biết thị trường chứng khoán sẽ giảm mạnh 45% trong những tháng tiếp theo và tỷ lệ thất nghiệp sẽ tăng 5 điểm phần trăm. Tập đoàn UBS dự báo, tình trạng bế tắc kéo dài một tháng sẽ khiến nền kinh tế suy giảm trong 4 quý liên tiếp.
Lợi suất trái phiếu chính phủ ảnh hưởng đến lãi suất trên toàn nền kinh tế, vì vậy người tiêu dùng có thể thấy lãi suất tăng vọt đối với nợ thẻ tín dụng, thế chấp và cho vay mua ô tô.
Không giống như trong cuộc suy thoái do Covid-19 năm 2020 - khi nền kinh tế mất hơn 20 triệu việc làm nhưng chính phủ đã bơm hàng nghìn tỷ đô la kích thích - Washington sẽ không thể cung cấp hỗ trợ, báo cáo của Nhà Trắng cho biết.
