“Sóng” vẫn nổi ở cả 3 “mặt trận”

Gia tăng tội phạm kinh tế

Nếu như 10 năm trước, cứ mỗi khi nhắc đến tham nhũng là cả diễn đàn Quốc hội (QH) tràn ngập không khí bức xúc. Nay, tình hình đã không còn khiến đại biểu ức chế như năm xưa. Như đánh giá của Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga, năm 2021, với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, công tác phòng, chống tham nhũng tiếp tục được đẩy mạnh với quyết tâm chính trị cao hơn, hành động mạnh mẽ, “không dừng”, “không nghỉ”, “không có vùng cấm, không có ngoại lệ” và đạt được nhiều kết quả tích cực. Tham nhũng tiếp tục được kiềm chế, có chiều hướng thuyên giảm, qua đó góp phần củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân vào quyết tâm chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước ta.

Dẫu vậy, ở mặt trận này, chưa rõ lúc nào mới đến ngày “biển lặng trời yên”, khi các vụ tội phạm tham nhũng vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp. Theo nhận định của Ủy ban Tư pháp, công tác tự kiểm tra, tự phát hiện tham nhũng trong nội bộ vẫn là khâu yếu. Chất lượng, tiến độ giải quyết một số vụ việc, vụ án tham nhũng còn chưa đạt yêu cầu. Kết quả công tác thu hồi tài sản bị chiếm đoạt, thất thoát trong các vụ án tham nhũng, kinh tế còn thấp. Có trường hợp vi phạm rất nghiêm trọng xảy ra từ nhiều năm trước nhưng chậm được phát hiện, xử lý, gây ảnh hưởng đến công tác cán bộ của Đảng và Nhà nước.

Nguồn: Báo cáo Chính phủ. Đồ họa: Hồng Vân

Trong năm 2021, một số loại tội phạm về kinh tế, tham nhũng có chiều hướng gia tăng, tiềm ẩn nguy cơ “lợi ích nhóm”, “sân sau”, tập trung vào một số lĩnh vực như đấu thầu, đấu giá, cổ phần hóa, tín dụng, ngân hàng, y tế, giáo dục... Đáng chú ý, đã phát sinh một số tội phạm tham nhũng liên quan đến công tác phòng, chống dịch bệnh Covid-19.

“Phải xử lý kịp thời, dứt điểm và kiên quyết không áp dụng các tình tiết giảm nhẹ đối với tội phạm tham nhũng liên quan đến công tác phòng, chống dịch bệnh Covid-19” - đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy (Bến Tre) nhấn mạnh - “vì hậu quả của những vi phạm này không chỉ đơn thuần về kinh tế mà còn là hậu quả về tinh thần, ý chí, tác động không nhỏ đến lòng tin của nhân dân với Đảng, với chế độ”.

Và trong khi “sóng” ở khu vực nhà nước có vẻ tạm lắng thì “sóng” ở khu vực ngoài nhà nước lại nổi lên một cách đáng lo ngại. Năm 2021 là năm thứ ba thực hiện Luật Phòng, chống tham nhũng, với nội dung mở rộng đối tượng đối với doanh nghiệp, tổ chức khu vực ngoài nhà nước. Do đại dịch nên số cuộc thanh tra, kiểm tra ở khu vực này giảm 74% số đơn vị so với năm 2020, nhưng số vụ việc phát hiện tham nhũng vẫn tăng mạnh. Cụ thể, năm 2020 tổ chức 49 đoàn kiểm tra chỉ phát hiện 2 vụ; trong năm 2021 chỉ kiểm tra 13 đơn vị nhưng phát hiện dấu hiệu tham nhũng ở cả 13 vụ.

Gia tăng cảnh đời đói nghèo

Trên mặt trận chống dịch, Ủy ban Xã hội của QH thấy rằng, Chính phủ đã tiếp tục chủ động, linh hoạt áp dụng các biện pháp phòng, chống dịch Covid-19 thông qua việc kịp thời trình Ủy ban Thường vụ QH (UBTVQH) ban hành về một số nội dung khác luật hoặc luật chưa quy định hoặc vượt thẩm quyền. Ngoài ra, Chính phủ đã chủ động, khẩn trương, kịp thời ban hành trên 100 văn bản chỉ đạo, điều hành để đáp ứng yêu cầu cấp bách trong phòng, chống dịch với mục tiêu bảo đảm sức khỏe, tính mạng của nhân dân lên trên hết và trước hết.

Tuy nhiên, mặt trận chống dịch vẫn đầy sóng gió. Ủy ban Xã hội chỉ ra việc ứng phó với đợt dịch thứ 4 bộc lộ nhiều hạn chế, nhất là về hạn chế của hệ thống y tế, đặc biệt là y tế cơ sở, y tế dự phòng. Ngoài ra, công tác đánh giá nguy cơ, dự báo tình hình dịch bệnh chưa sát; chưa thực hiện nguyên tắc cách ly tạm thời ngay từ đầu để làm xét nghiệm rộng, căn cứ vào kết quả xét nghiệm để thu hẹp phạm vi cách ly; trong khi nguồn nhân lực hạn chế thì chưa huy động hiệu quả sự tham gia của y tế tư nhân. Nhiều loại thuốc dùng cho điều trị bệnh nhân Covid-19 chưa được bảo hiểm y tế thanh toán. Các cơ sở y tế hạn chế mua sắm, đấu thầu thuốc, trang thiết bị, vật tư y tế do sợ trách nhiệm. Việc tổ chức thực hiện chế độ, chính sách đối với lực lượng tuyến đầu tham gia chống dịch còn lúng túng, có lúc, có nơi còn chưa kịp thời…

Trên mặt trận kinh tế, không khó để dự cảm “sóng” ở mặt trận này sẽ khiến gia tăng cảnh đói nghèo. GDP cả năm ước chỉ đạt 3%, thấp hơn khoảng 3 điểm % so với mục tiêu QH giao và thấp hơn 3 - 3,5 điểm % so với mục tiêu tại Nghị quyết số 01 của Chính phủ. 4/12 chỉ tiêu không đạt mục tiêu đề ra gồm tốc độ tăng GDP; GDP bình quân đầu người (khoảng 3.660 - 3.680 USD so với mục tiêu khoảng 3.700 USD); tỷ trọng đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp vào tăng trưởng (28% so với mục tiêu khoảng 45 - 47%); Mức giảm tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều (khoảng 0,5 - 1% so với mục tiêu khoảng 1 - 1,5%).